Ποίηση

Νοβάλις, Ύμνοι στη νύχτα, μετάφραση από τα γερμανικά: Γρηγόρης Βαλατσός, Στέγη, Λαμία 2025, 164 σελ.

Αφορμή γι᾿ αυτό το Σημείωμα είναι η πρόσφατη μετάφραση και έκδοση των Ύμνων από τον Γρ. Βαλατσό (Στέγη, 2025). Νεαρός και φέρελπις ο οίκος με έδρα τη Λαμία, ενώ μεταφραστής και οίκος έχουν δοκιμαστεί στη Μεταμόρφωση του Κάφκα (2025). Ο νέος Νοβάλις είναι μια έκπληξη πολλαπλή: από το σχεδιασμό του εξωφύλλου με το θωπευτικό χρώμα του χαρτιού, την ευανάγνωστη, απλωμένη στη σελίδα γραμματοσειρά, το μικρό σε έκταση βιβλίο (ή βιβλιάριον) των 90 σελίδων, μέχρι το συναφές με την τυπογραφική αισθητική γλωσσικό, μεταφραστικό ύφος. Είναι οι όχι σπάνιες πλέον εκπλήξεις από την αφανή, σεμνών χειρονομιών, περιφέρεια.

Άννα Εμμανουήλ, Εστί ηδονή, ΑΩ Εκδόσεις, Αθήνα 2024, 51 σελ.

Ποιήματα όχι μικρά μα με συμπυκνωμένη στιχοποιία (κάθε στίχος αποτελείται συχνά από ένα ουσιαστικό και από ένα ρήμα ή αποτελεί μια ρηματική ενέργεια από μόνη της). Ποιήματα που δεν αποφεύγουν την έκταση πλην επιζητούν τη συγκέντρωση της έντασης σε μία ή δύο μονάδες εκάστοτε, ικανές να μετατραπούν σε αυτόφωτες πηγές που υπηρετούν αντιστοίχως ένα ή δύο νοήματα και αρθρώνονται επί τη βάσει μίας ή δύο ομόλογων εννοιών.

Αργύρης Χιόνης, Η φωνή της σιωπής, Ποιήματα 1966-2010, Κίχλη, Αθήνα 2025, 792 σελ

Συνομιλώντας διαρκώς με τον Γιώργη Παυλόπουλο και τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες, με τον Επαμεινώνδα Γονατά και τον Ράσελ Έντσον, όπως επίσης και με μια πλειάδα άλλων συγγραφέων, ο Αργύρης Χιόνης δημιούργησε ένα έργο ανυπέρβλητης ομορφιάς. Η φωνή της σιωπής, το σύνολο των ποιημάτων του, γραμμένων από το 1966 μέχρι το 2010, μας παραδίδονται τώρα στην άψογη τυπογραφική εμφάνιση και φιλολογική επιμέλεια για τα οποία είναι γνωστή η Κίχλη και η Γιώτα Κριτσέλη.

Νάσος Βαγενάς, Σκοτεινές μπαλλάντες και άλλα ποιήματα, Κέδρος, Αθήνα 2001, 80 σελ.

Νάσος Βαγενάς, Βιογραφία. Ποιήματα 1974-2014, Κέδρος, Αθήνα 2015, 416 σελ.

Η ποίηση του Νάσου Βαγενά συνδιαλέγεται συχνά με τις εικαστικές τέχνες, ιδίως με τη ζωγραφική. Με αφορμή ένα συγκεκριμένο ποίημα («Πορτραίτο μιας κυρίας», από τη συλλογή που εμπίπτει στο είδος/ρητορικό τύπο περιγραφής της έκφρασης και μέσα από διαλογικές και, κυρίως, διακαλλιτεχνικές συσχετίσεις και αναφορές, επιχειρούμε μια προσέγγιση της εικαστικότητας, της ζωγραφικής διάστασης, των εικονοτροπικών κωδίκων και της ρητορικής εκφοράς τους στην ποίηση του Βαγενά.

Τρία σύντομα σημειώματα. Η αφετηρία στην ποίησή του, η ποιητική του και το χιούμορ του.

Συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από τον θάνατο του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη (πέθανε στις 23 Ιουνίου 2005, έχοντας συμπληρώσει τα 80 χρόνια). Το booksjournal.gr αναδημοσιεύει υλικό από το αφιέρωμα στον ποιητή που είχε γίνει τον Οκτώβριο του 2015. Είχαμε αποφύγει την καταστροφή μετά το δημοψήφισμα του Ιουλίου και, με καθυστέρηση, εκφράζαμε έκπληξη για τις σποραδικές και καθόλου συστηματικές αναφορές στον Αναγνωστάκη στη δέκατη επέτειο του θανάτου του. Φέτος, ευτυχώς, συμβαίνει το αντίθετο: υπάρχουν πολλά αφιερώματα στο έργο του. Αλλά πάντα έχει νόημα η υπενθύμιση της παρουσίας και του έργου του, καθώς τα οφειλόμενα στον ποιητή των Εποχών αλλά και του Μανούσου Φάσση είναι πάρα πολλά^[1].

Ντέιβιντ Ρικς, Σημεία των Καιρών, μετάφραση από τα αγγλικά: Νάσος Βαγενάς, Σοκόλη, Αθήνα 2025, 46 σελ.

Ήδη από το 1989, στη συλλογή Η Πτώση του Ιπτάμενου, ο Νάσος Βαγενάς υλοποιεί τη μεταφραστική θεωρία του συμπαραθέτοντας, στο ίδιο ποιητικό σώμα, ποιήματα δικά του και αποδόσεις ξένων έργων. Με τον ίδιο τρόπο μεταφράζει τα Σημεία των καιρών του Ντέιβιντ Ρικς. Η πρακτική που ακολουθεί μεταφράζοντας επιβεβαιώνει την τάση του να αντιλαμβάνεται τη μετάφραση ως δημιουργία ενός νέου κειμένου λειτουργικά ενταγμένου στα συμφραζόμενα της γλώσσας-στόχου. [ΤΒJ]

Η μεγάλη αξία της Μαρίας Λαϊνά ήταν και παραμένει, για μένα, σαφής: μοναδική στην ποιητική πύκνωση – σαγηνευτική και στο άπλωμα του λόγου της.

«Ποτέ δεν σκεφτόμουν ποδήλατα διαβάζοντας τα ποιήματα της Μαρίας Λαϊνά, κι όμως. Η στήλη επιφυλλίδων που διατηρούσε, το περίφημο «Πεντάλ», με προκαλεί να το κάνω. Αναζητώ δυο ποιήματα». Ο συγγραφέας επιλέγει ένα της Μαρίας Λαϊνά κι ένα του Σέρβου/Γιουγκοσλάβου ποιητή Βάσκο Πόπα, που η Λαϊνά έχει μεταφράσει.

A thing of beauty. Ποιήματα και επιστολές του Τζων Κητς, επιλογή - μετάφραση - σχόλια: Ασπασία Λαμπρινίδου, Κίχλη, Αθήνα 2023, 208 σελ.

Το βιβλίο της Ασπασίας Λαμπρινίδου, A thing of beauty. Ποιήματα και επιστολές του Τζων Κητς, επιδιώκει την εξοικείωση του ελληνικού αναγνωστικού κοινού με το έργο στου σημαντικού ρομαντικού ποιητή. Η ανθολογία φιλοδοξεί μέσα από τις μεταφράσεις επιλεγμένων ποιημάτων (σε δίγλωσση έκδοση) και επιστολών να παρουσιάσει αντιπροσωπευτικά δείγματα της ποιητικής τέχνης του Κητς και του θεωρητικού του προβληματισμού για τη σημασία και τη λειτουργία της ποίησης ενώ, επιπλέον, παρέχει τα απαραίτητα συμφραζόμενα για τη βαθύτερη κατανόηση του έργου του ποιητή.

Η Μαρία Λαϊνά είναι μια από τις αγαπημένες μου ελληνίδες ποιήτριες. Δεν είχα την ευκαιρία να τη γνωρίσω ποτέ. Απεβίωσε την ημέρα που έκλεινα τα σαράντα μου. Το έργο της και η ύπαρξή της –όπως την έφτιαξα στο μυαλό μου– με τρομάζουν. Με την ευκαιρία αυτού του αφιερώματος, αποφάσισα να βρω έναν τρόπο απ’ αυτούς που η ίδια προτείνει που να με βοηθά να μην τη φοβάμαι.

Επιτρέψτε μου να πω εξαρχής ότι οι σκέψεις που πρόκειται να καταθέσω έχουν περισσότερο το χαρακτήρα ελεύθερης εξερεύνησης, παρά συστηματικής χαρτογράφησης σχέσεων – κάτι που θα ήταν ούτως ή άλλως ανέφικτο στο πλαίσιο του παρόντος αφιερώματος, δεν νομίζω εξάλλου ότι ήταν και το ζητούμενο. Αφετηρία είναι τα ίδια τα ποιήματα, και προσωπικά θα ήμουν απόλυτα ευχαριστημένος αν απλώς τα άφηνα να μιλήσουν χωρίς να παρεμβάλλεται η δική μου φωνή και ματιά. Αναλαμβάνω την ευθύνη για τυχόν αυθαιρεσίες, ανακολουθίες και αναδιπλώσεις στο ξετύλιγμα των σκέψεών μου.