Ποίηση

«Ποτέ δεν σκεφτόμουν ποδήλατα διαβάζοντας τα ποιήματα της Μαρίας Λαϊνά, κι όμως. Η στήλη επιφυλλίδων που διατηρούσε, το περίφημο «Πεντάλ», με προκαλεί να το κάνω. Αναζητώ δυο ποιήματα». Ο συγγραφέας επιλέγει ένα της Μαρίας Λαϊνά κι ένα του Σέρβου/Γιουγκοσλάβου ποιητή Βάσκο Πόπα, που η Λαϊνά έχει μεταφράσει.

A thing of beauty. Ποιήματα και επιστολές του Τζων Κητς, επιλογή - μετάφραση - σχόλια: Ασπασία Λαμπρινίδου, Κίχλη, Αθήνα 2023, 208 σελ.

Το βιβλίο της Ασπασίας Λαμπρινίδου, A thing of beauty. Ποιήματα και επιστολές του Τζων Κητς, επιδιώκει την εξοικείωση του ελληνικού αναγνωστικού κοινού με το έργο στου σημαντικού ρομαντικού ποιητή. Η ανθολογία φιλοδοξεί μέσα από τις μεταφράσεις επιλεγμένων ποιημάτων (σε δίγλωσση έκδοση) και επιστολών να παρουσιάσει αντιπροσωπευτικά δείγματα της ποιητικής τέχνης του Κητς και του θεωρητικού του προβληματισμού για τη σημασία και τη λειτουργία της ποίησης ενώ, επιπλέον, παρέχει τα απαραίτητα συμφραζόμενα για τη βαθύτερη κατανόηση του έργου του ποιητή.

Η Μαρία Λαϊνά είναι μια από τις αγαπημένες μου ελληνίδες ποιήτριες. Δεν είχα την ευκαιρία να τη γνωρίσω ποτέ. Απεβίωσε την ημέρα που έκλεινα τα σαράντα μου. Το έργο της και η ύπαρξή της –όπως την έφτιαξα στο μυαλό μου– με τρομάζουν. Με την ευκαιρία αυτού του αφιερώματος, αποφάσισα να βρω έναν τρόπο απ’ αυτούς που η ίδια προτείνει που να με βοηθά να μην τη φοβάμαι.

Επιτρέψτε μου να πω εξαρχής ότι οι σκέψεις που πρόκειται να καταθέσω έχουν περισσότερο το χαρακτήρα ελεύθερης εξερεύνησης, παρά συστηματικής χαρτογράφησης σχέσεων – κάτι που θα ήταν ούτως ή άλλως ανέφικτο στο πλαίσιο του παρόντος αφιερώματος, δεν νομίζω εξάλλου ότι ήταν και το ζητούμενο. Αφετηρία είναι τα ίδια τα ποιήματα, και προσωπικά θα ήμουν απόλυτα ευχαριστημένος αν απλώς τα άφηνα να μιλήσουν χωρίς να παρεμβάλλεται η δική μου φωνή και ματιά. Αναλαμβάνω την ευθύνη για τυχόν αυθαιρεσίες, ανακολουθίες και αναδιπλώσεις στο ξετύλιγμα των σκέψεών μου. 

Μέτρησα τη ζωή μου σε κουταλάκια του καφέ, μας λέει ο Eliot, Έλυσα τη ζωή μου σε λεπτομέρειες επίπλων, έρχεται να παραλλάξει η Λαϊνά. Η ποιήτρια έχει δηλώσει η ίδια την αγάπη της για τον T. S. Eliot, λέγοντας πως είναι από τους ποιητές που την καθόρισαν διαβάζοντάς τον στα δεκαοκτώ της, μια σχέση που επισφράγισε αργότερα μεταφράζοντας τα Επτά δοκίμια για την ποίηση και ανθολογώντας τον στην Ποίηση από τον 20ό αιώνα.

Στην οντολογία της γραφής, το τέλος του ποιήματος κατέχει μια θέση ιδιαίτερη. Αντανακλά τη στιγμή που ο γράφων έρχεται αντιμέτωπος με τις εκβολές ενός ποταμού. Εκεί, λίγο πριν από τον τελευταίο στίχο – μια ιλιγγιώδης ματιά στη γραφή, στη γλώσσα, καθώς γράφεις – όχι ακριβώς στοχασμός, περισσότερο παφλασμός – προσπαθώντας να δεις πού εκβάλλεις, κι αν αντέχεις να γίνεις κύμα, ή βράχος, ή ατμός, αν αντέχεις να θυμηθείς την πηγή σου.

Η Μαρία Λαϊνά έβαλε τη γλώσσα σε διάλογο, σε αναμέτρηση με τη ζωή, αλλά και με συγκεκριμένα γεγονότα. Δείτε γιατί.

Η Λαϊνά καλλιέργησε ως γνωστόν επίμονα και εξίσου τη θεατρική γραφή πλάι και μαζί με την ποίηση. Εύλογα, η ποιητική της φωνή προβάλλει σε φυσική σχεδόν συγγένεια με τη σκηνική τέχνη, τα γνωρίσματα ή τους τρόπους του θεάτρου, τα μοτίβα και τις εμμονές του: η εξομολογητική διάθεση λόγου χάρη, η σωματικότητα, η έντεχνη χρήση της σιωπής ή των παύσεων κ.ά.· αλλά κυρίως αυτό, προγραμματικό θα μπορούσαμε να πούμε: η αίσθηση (και η αυτοαντίληψη) της τέχνης όχι ως μάχη με το εφήμερο και το φθαρτό, μα ως αγκάλιασμά τους.

Ένα πρωινό Δευτέρας, πριν από καμιά δεκαπενταριά χρόνια, βρισκόμουν στο γραφείο των καθηγητών του 1ου Λυκείου Ταύρου, είχα κενό και άνοιξα το ένθετο της Ελευθεροτυπίας, που είχα πάρει μαζί μου, για να διαβάσω το «Πεντάλ» της Μαρίας Λαϊνά. Τότε κεραυνοβολήθηκα για πρώτη φορά από την ποίηση της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου. Η αντίδρασή μου ήταν καθαρά σωματική, οπότε άνοιξα το τετράδιό μου και αντέγραψα πάραυτα τα ποιήματα.

Αριστέα Παπαλεξάνδρου, Δρέποντας τα όστρακα των διθυράμβων τους,  Για την ποίηση των Ελληνίδων 1974-2000, Ενύπνιο, Αθήνα 2024, δύο τόμοι, 1.210 σελ.

Είναι ένα έργο μοναδικό. Η Αριστέα Παπαλεξάνδρου καταγράφει, τεκμηριώνει και αξιολογεί την κριτική που γράφτηκε γύρω από την ποίηση των Ελληνίδων, από την αρχή της μεταπολίτευσης έως και το τέλος του 20ού αιώνα. Το υλικό της έχει συλλεγεί σε διάστημα 15 χρόνων από περιοδικά και εφημερίδες και, συνολικά, αριθμεί περί τα 2.000 κείμενα, που όλα δίνουν την εικόνα της γυναικείας ποίησης και των αιτημάτων της στα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Φιλόδοξο και πρωτότυπο εγχείρημα. [ΤΒJ]

Δήμητρα Κατιώνη, ζώα – φυτά, Κέδρος, Αθήνα 2023, 80 σελ.

Δύο βασικές για την ποιητική της Δήμητρας Κατιώνη γραμμές –η εξερεύνηση / καταγραφή του κόσμου και ο αυτοστοχασμός της γλώσσας πάνω στη γλώσσα– συναντιούνται και αλληλοσυμπληρώνονται.

Τέσσερα ποιήματα που πρωτοδημοσιεύτηκαν στην έντυπη έκδοση του Βοοks' Journal, τχ. 159.