Κριτικές

Ημερολόγιο της «Ναυαρχίδος Κίμων» του Ανδρέα Μιαούλη. Ημέρες εμφυλίου πολέμου (1824), εισαγωγή-σχόλια: Τερέζα Πεσμαζόγλου, Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη, Αθήνα 2020, 128 σελ.

Ανδρέας Μιαούλης, Αρχειακά Τεκμήρια, έκδοση, σχόλια, εισαγωγή: Τερέζα Πεσμαζόγλου, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2021, 736 σελ.

Δυο ιδιαίτερα βιβλία με τα ντοκουμέντα της δράσης του Ανδρέα Μιαούλη, του υδραίου πλοιάρχου που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, καθώς και στη μετέπειτα πολιτική ζωή του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Το ημερολόγιο της ναυαρχίδας του, του «Κίμωνα», στη διάρκεια 22 ημερών, μέχρι το ξέσπασμα του πρώτου εμφυλίου. Και αρχειακά τεκμήρια από όλο το διάστημα της πολυκύμαντης ζωής και της δράσης του. (ΤΒJ - τεύχος 128)

Γιώργος Κυριακόπουλος, Η περίληψη. Μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2021, 125 σελ.^[1]

Η περίληψη της ζωής ενός νέου της μεταπολίτευσης που εκδράμει με την παρέα του σε ένα νησί, αλλά και μια περίληψη των χρόνων 1976-2000. Ένα βιβλίο για τη γενιά που, αμέσως μετά τη χούντα, έζησε μες στην πολιτική, πιστεύοντας ότι το προσωπικό είναι και πολιτικό, και συνύφανε τις ιδεολογικοπολιτικές αναζητήσεις της με έναν αγώνα για τη χειραφέτηση αλλά και τη μόρφωση. Μια κατάθεση ψυχής – και αφηγηματικής δεξιοτεχνίας. [ΤΒJ]

Roderick Beaton, The Greeks: A Global History, Faber & Faber, 2021, 608 σελ.

Υπήκοοι των βασιλέων των Μυκηνών ή της Πύλου, πολίτες της αρχαίας Αθήνας ή των Συρακουσών, κάτοικοι των ελληνιστικών βασιλείων, υπήκοοι του Ρωμαίου αυτοκράτορα, Ρωμαίοι πολίτες από το 212 μ.Χ., υπήκοοι του βυζαντινού Αυτοκράτορα, κατόπιν του Δόγη της Βενετίας ή του Σουλτάνου, πολίτες της Ελληνικής ή της Κυπριακής Δημοκρατίας, ελληνικής καταγωγής κάτοικοι των ΗΠΑ, της Αλεξάνδρειας ή της Μαριούπολης. Αυτοί είναι οι Έλληνες στο βάθος του χρόνου. Συνδετικός τους κρίκος είναι «το αόρατο για τους αρχαιολόγους, αλλά προορισμένο να εξελιχθεί στο σημαντικότερο εξαγωγικό δημιούργημα των Ελλήνων», η ελληνική γλώσσα. Η ιστορία των Ελλήνων από τον καθηγητή Roderick Beaton περιγράφει την εξέλιξη μέσα στο χρόνο ενός πολιτισμού, του ελληνικού, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον παγκόσμιο πολιτισμό.

Mark Mazower, Η Ελληνική Επανάσταση, μετάφραση από τα αγγλικά: Κώστας Κουρεμένος, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2021, 624 σελ.^[1]

Μέσα σε δέκα χρόνια, από το 1821 έως το 1832, πολλά έχουν αλλάξει και οι Ρωμιοί, μέσα από τις δοκιμασίες της Επανάστασης, μεταμορφώνονται σταδιακά σε Έλληνες. Νομίζω ότι σε αυτήν την πολυπλοκότητα του φαινομένου της Επανάστασης βρίσκεται και όλη η γοητεία της μελέτης της. Μια γοητεία που ο Μαζάουερ είναι σε θέση να αναδείξει με το υπέροχο γράψιμό του.

Μισέλ Φάις, Caput mortuum [1392]. Φάρσα αφανισμού, Πατάκη, Αθήνα 2021, 192 σελ.

 Η ζωή είναι μια διαρκής ιλαροτραγική συνθήκη, απροσδιόριστη και συχνά ακατανόητη. Μια λεπτότατη γραμμή, στην απόχρωση του caput mortuum, που χωρίζει «το χοχλαστικό αίμα» από τον «σπινθηριστό οίνο».

Άγγελος Δεληβορριάς, Ο ελληνικός πολιτισμός της προεπαναστατικής περιόδου ως βασικός συντελεστής του αγώνα της ανεξαρτησίας, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2021, 88 σελ.

Ψυχή του Μουσείου Μπενάκη, ο Άγγελος Δεληβορριάς, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2016, ανέλαβε να γράψει τον πανηγυρισμό για την 25η Μαρτίου, το 2017. Η προσέγγισή του ήταν συναφής με το αντικείμενό του: διερεύνησε τον ελληνικό πολιτισμό και τη σχέση του με την προετοιμασία και το ξέσπασμα της Επανάστασης. Τα συμπεράσματά του είναι στιβαρά και γοητευτικά. [τεύχος 127 - ΤΒJ]

Eva Weissweiler, Das Echo Deiner Frage. Dora und Walter Benjamin. Biographie einer Beziehung, Hoffmann und Campe, Hamburg 2020, 364 σελ. 

Βάλτερ Μπένγαμιν, Η «Δεσμίδα Ν» της εργασίας περί Στοών. Γνωσιοθεωρητικά, Θεωρία της προόδου. Εισαγωγή - μετάφραση από τα γερμανικά: Μανώλης Αθανασάκης, επιστημονική επιμέλεια, επίμετρο: Γεράσιμος Κουζέλης, Νήσος, Αθήνα 2021, 166 σελ.

Sergio Tischler, Χρόνος και Χειραφέτηση. Ο Μιχαήλ Μπαχτίν και ο Βάλτερ Μπένγιαμιν στη Ζούγκλα Λακαντάνα, πρόλογος: John Holloway, μετάφραση: Άννα Χόλογουεη, futura, Αθήνα 2011, 80 σελ.

Το πνεύμα του Walter Bendix Schönflies Benjamin (1842-1940) θα συνεχίσει να «στοιχειώνει» και στον 21ο αιώνα, με τη φασματική παρουσία του συγγραφέα του Μονόδρομου στις σύγχρονες μεγα-πόλεις, που αντικατέστησαν τις Μητροπόλεις του προηγούμενου αιώνα, κινούμενος, με τις ιδιότητες του υδράργυρου, ανάμεσα στις «γυναίκες της ζωής του», τις Στοές και στη ζούγκλα των Ζαπατίστας. Σε μια φαινομενικά αταίριαστη συμπόρευση, τρία βιβλία, δύο πρόσφατα και ένα παλαιότερο, πιστοποιούν πόσο επίκαιρος παραμένει αυτός ο στοχαστής της νεωτερικότητας. Πιστοποιούν ακόμα τις αντιφάσεις του καθώς και τη ριζωματικότητα του έργου του. (τεύχος 127)

Νικόλας Κουτσοδόντης, Μόνο κανέναν μη μου φέρεις σπίτι, Θράκα, Λάρισα 2021, 64 σελ.

Πώς η επιθυμία συμπλέκεται με την τάξη; Πώς οι ταυτότητες μπορούν να είναι συμπεριληπτικές ή/και διαθεματικές; Πώς η ποίηση και η ιστορία δημιουργούν νέες χρονικότητες; Πώς το συναίσθημα ανατροφοδοτεί το πολιτικό; Πώς η ποίηση μετατρέπεται σε υλικό κοινωνικού αγώνα; (Τεύχος 127)

Ισίδωρος Ζουργός, Περί της εαυτού ψυχής. Μυθιστόρημα, Πατάκη, Αθήνα 2021, 752 σελ.

 Ένα ιστορικό μυθιστόρημα για τη δυναστεία των Κομνηνών:  για τον περίπλοκο κόσμο της λογιοσύνης, για τις πραξικοπηματικές απόπειρες κατά της αυτοκρατορικής εξουσίας, για τους ακρωτηριασμούς και τις τυφλώσεις των αντιφρονούντων, καθώς και για τις ενδοστρατιωτικές συγκρούσεις. Ο δημόσιος και ο ιδιωτικός βίος των Βυζαντινών τόσο στην καθημερινότητα όσο και στην υψηλή περιωπή του. (τεύχος 127)

Steven Pinker, Διαφωτισμός τώρα. Λογική, επιστήμη και ουμανισμός για μια καλύτερη ζωή, μετάφραση από τα αγγλικά: Παναγιώτης Δρεπανιώτης, Διόπτρα, Αθήνα 2021, 864 σελ.

Ο καναδο-αμερικανός, πολωνοεβραϊκής καταγωγής, γνωστικός ψυχολόγος και γλωσσολόγος Στίβεν Πίνκερ, καθηγητής στο τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, στο προτελευταίο του βιβλίο Διαφωτισμός τώρα. Λογική, επιστήμη και ουμανισμός για μια καλύτερη ζωή, κόντρα σε ένα δημοφιλές πνεύμα πολιτισμικής απαισιοδοξίας, μας προσφέρει ένα μέγα εναλλακτικό θετικό αφήγημα της ανθρώπινης προόδου. Τα τελευταία περίπου διακόσια πενήντα χρόνια, με σημείο εκκίνησης το κίνημα του Διαφωτισμού, και υπερήφανους χορηγούς τις επιστημονικές ανακαλύψεις και τον φιλελεύθερο ανθρωπισμό, ο ανθρώπινος βίος βελτιώθηκε αδιανόητα.

Στο τεύχος 79 του Books' Journal, το καλοκαιρινό τεύχος του 2017, δημοσιεύτηκε αφιέρωμα της ομάδας Με τα λόγια (γίνεται) για την ποίηση της δεκαετίας του 1980. Από το αφιέρωμα εκείνο προέκυψε το εξώφυλλό μας, ο Διονύσης Σαββόπουλος. Δημοσιεύουμε σήμερα, υπό τη φόρτιση της παρουσίας του καλλιτέχνη στην εκπομπή του Νίκου Πορτοκάλογλου "Μουσικό Κουτί - Ένα τραγούδι για την Ουκρανία", την ανάλυση του Ορφέα Απέργη για την ποίηση εκείνων των χρόνων και τους ελάχιστους ποιητικούς οδοδείκτες που συνεχίζουν να μας συγκινούν. Ανάμεσά τους, πάντα επιβλητικός ο Διονύσης Σαββόπουλος.

Bernhard Schlink, Χρώματα του αποχαιρετισμού, μετάφραση από τα γερμανικά: Απόστολος Στραγαλινός, Κριτική, Αθήνα 2021, 248 σελ.

 Στην ωριμότητά του, ο γερμανός συγγραφέας, που οι έλληνες αναγνώστες τον γνώρισαν από το βιβλίο του Διαβάζοντας στη Χάννα, παραδίδει μια αριστουργηματική συλλογή διηγημάτων για τους αποχωρισμούς που βιώνουμε ξανά και ξανά, σαν τις πληγές που αδυνατούν να κλείσουν και ενίοτε κακοφορμίζουν. (τεύχος 127)