Κριτικές

Δημήτριος Βικέλας, Τα δύο αδέλφια, επιλογή - επιμέλεια Ε. Χ. Γονατάς, στιγμή, Αθήνα 1987, 95 σελ.

Το 1897, ο κοσμοπολίτης Δημήτριος Βικέλας γράφει και δημοσιεύει το διήγημα «Τα δύο αδέλφια» που το συμπεριλαμβάνει στη συλλογή Διηγήματα. Το διήγημα έχει πλοκή που ακολουθεί τον συρμό του μυστηριώδους αφηγήματος του δέκατου ένατου αιώνα. Tο 1817, η Μαίρη Σέλλεϋ παρουσίασε το έργο Φρανκενστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας, το 1820 ο Ουάσιγκτον Έρβινγκ το Sleepy Hollow με τον ακέφαλο καβαλάρη, τo 1839 ο Έντγκαρ Άλαν Πόε το γοτθικό μυθιστόρημα Η πτώση του σπιτιού των Άσερ, το 1850 ο Χέρμαν Μέλβιλ δημοσίευσε το Μόμπι Ντικ, το 1889 δημοσιεύτηκε το μυθιστόρημα Δόκτωρ Τζέκυλ και Μίστερ Χάιντ του Ρόμπερτ Λιούις Στίβενσον και, την ίδια χρονιά με τα «Διηγήματα» του Βικέλα (1897), κυκλοφόρησε ο Δράκουλας του Μπραμ Στόουκερ. Όλα αυτά δημιουργούν ένα συρμό ή μια πλούσια παράδοση στην μυστηριώδη αφήγηση.

Julian Hoffman, Lifelines (Γραμμές ζωής), Elliot & Thompson, 2025, 304 σελ.

«Το πραγματικό ταξίδι δεν είναι ΠΡΟΣ ένα προορισμό. Είναι ΕΝΤΟΣ του προορισμού». Όχι η άφιξη, η ενσωμάτωση. 

Το τεύχος 167, του περασμένου Αυγούστου, ήταν ένα αφιέρωμα μνήμης στον συγγραφέα Πέτρο Κουτσιαμπασάκο, που πέθανε πολύ νέος. Αναδημοσιεύουμε το αρχικό σημείωμα, στην ουσία ένα πλήρες βιογραφικό και μια αξιολόγηση του Κουτσιαμπασάκου, που εξηγεί την αναθεωρητική επιλογή μας, να δώσουμε ένα ολόκληρο τεύχος σε έναν θεωρούμενο ήσσονα συγγραφέα, με στοίχημα μοναδικό: να προσεχτεί ξανά, να μην ξεχαστεί. (Για την ιστορία: το κείμενο έχει συντάξει ο Γιάννης Ξούριας)

Victor Klemperer, Η γλώσσα του Τρίτου Ράιχ. Το σημειωματάριο ενός φιλολόγου, μετάφραση από τα γερμανικά: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, Άγρα, Αθήνα 2025, 496 σελ.

Η συναρπαστική ιστορία για το πώς οι λέξεις προετοιμάζουν την προπαγάνδα και τη χειραγώγηση αλλά και για το πώς οι λέξεις προετοιμάζουν την ηθική και βιολογική εξόντωση των μολυσματικών Άλλων, που δεν χώρεσαν στη φυλετική καθαρότητα. Η γλώσσα του θανάτου και ο θάνατος της γλώσσας γειτονεύουν μερικές φορές τόσο πολύ που δεν μπορεί κανείς να ξεχωρίσει αν προηγούνται οι λέξεις ή η ίδια η πραγματικότητα. 

Kathryn J. McGarr, City of Newsmen. Public Lies and Professional Secrets in Cold War Washington (Δημόσια ψέματα και επαγγελματικά μυστικά στην Ουάσιγκτον του Ψυχρού Πολέμου), The University of Chicago Press, 2022, 304 σελ.

Σύμφωνα με την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη που επικρατεί στις Ηνωμένες Πολιτείες για τη σχέση του αμερικανικού Τύπου με την εξουσία, εν αρχή ην η ειρήνη, η συνεργασία και η διαπλοκή των ΜΜΕ (εφημερίδων, περιοδικών και τηλεόρασης) με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση και το Κονγκρέσο. Οι δημοσιογράφοι, κάποτε, είχαν φιλικές σχέσεις με τους ισχυρούς της Ουάσιγκτον, έπιναν μαζί τους, έπαιζαν χαρτιά μαζί τους και, σε ειδικές περιπτώσεις, έκαναν διακοπές μαζί τους.  Οι δε οικογένειές τους γιόρταζαν γενέθλια και επετείους μαζί.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της «αιμομεικτικής σχέσης» Τύπου-εξουσίας ήταν η στενή φιλία που είχε ο πρόεδρος Τζον Κένεντι και η Τζάκι με το διευθυντή σύνταξης της Washington Post, Μπέντζαμιν Μπράντλι και τη σύζυγό του.

Δημήτρης Φύσσας, Στρατιώτης του Χριστού, Γνώσεις, Αθήνα 2008, 248 σελ.

Στον απόηχο της πολιτικής των ταυτοτήτων, μέσω των οποίων ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος διεκδίκησε εθναρχικό ρόλο μιας νέας Ελλάδος Ελλήνων Χριστιανών, ο Δημήτρης Φύσσας έγραψε ένα βιβλίο για τον θρησκευτικό φανατισμό. Ένα βιβλίο στο οποίο ο ήρωάς του σκοτώνει τον Κώστα Σημίτη, τον πολιτικό που βρέθηκε ιδεολογικά απέναντι στον Χριστόδουλο. Ξεχασμένο σήμερα το βιβλίο εκείνο, στην εποχή του προέβλεπε, μεταξύ άλλων, την προσπάθεια μιας μαχητικής Ακροδεξιάς να εκφράσει μια κλειστοφοβική και εθνικόφρονα Ελλάδα κλειστών οριζόντων. [TBJ]

Walter de la Mare, Η θεία του Σίτον, εισαγωγή-μετάφραση: Ευαγγελία Κουλιζάκη, Στερέωμα, Αθήνα 2025, 100 σελ.  

Φαντάσματα που δεν ανατριχιάζουν το σώμα με το αόριστο άγγιγμα και με την παγωμένη ανάσα τους, δεν σκορπούν τον πανικό με το τράβηγμα των αλυσίδων και με το σύρσιμο των ρούχων τους, δεν αδειάζουν την ψυχή με τη δυσοίωνη όψη τους. Φαντάσματα που μοιάζουν με αποτέλεσμα μιας σκοτεινής και αδιευκρίνιστης μνήμης, με παράγωγο εξημμένης φαντασίας, με ένα εύρημα φερμένο από τα βάθη της συνείδησης.

Victor Klemperer, Η γλώσσα του Τρίτου Ράιχ. Το σημειωματάριο ενός φιλολόγου, μετάφραση από τα γερμανικά: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, Άγρα, Αθήνα 2025, 496 σελ.

 Η γλώσσα του Τρίτου Ράιχ είναι όργανο του καθεστώτος, όργανο επιβολής και βίας, όργανο μεταβολής του τρόπου που λειτουργεί η κοινωνία, του τρόπου με τον οποίο σκέφτονται, όσο σκέφτονται, οι άνθρωποι. Ο Βίκτορ Κλέμπερερ, βετεράνος του Α΄ Παγκόσμιου, κατέγραψε στις ημερολογιακές σημειώσεις του και τα χαρακτηριστικά της καθεστωτικής γλώσσας του Τρίτου Ράιχ – που είναι συγκεκριμένα και απηχούν τις πεποιθήσεις μιας από τις πιο φονικές ιδεολογίες του εικοστού αιώνα. [ΤΒJ]

Demetrios Christodoulou & Sergiu Klainerman, The Global Nonlinear Stability of the Minkowski Space, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1993, τελευταία έκδοση: 2016, 526 σελ. 

Ο Δημήτρης Χριστοδούλου είναι κορυφαίος σύγχρονος μαθηματικός. Μετά τη σπουδαία συνεισφορά των Αρχαίων Ελληνικών Μαθηματικών στον δυτικό πολιτισμό, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστήριξαν –μεταξύ τους και ο ουγγρικής καταγωγής αμερικανός μαθηματικός, Peter Lax– ότι, έπειτα από απουσία 2.300 χρόνων, οι Έλληνες επέστρεψαν στις σημαντικές τους συνεισφορές στη μαθηματική επιστήμη χάρη στο έργο του Δημήτρη Χριστοδούλου.^[1] Άλλοι θεωρούν ότι ο Lax σε αυτό του το σχόλιο έπρεπε να συμπεριλάβει και τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή (και μάλλον έχουν δίκιο).

Κωνσταντίνος Κυριακός, Στοιχειωμένοι από τον Παζολίνι. Το κινηματογραφικό έργο του Πιερ Πάολο Παζολίνι και οι αντηχήσεις του στην Ελλάδα - Από την υποδοχή στη συνομιλία, Αιγόκερως, Αθήνα 2024, 576 σελ.

Μια σφαιρική, διεξοδική, συναρπαστική μελέτη για το κινηματογραφικό έργο του Πιερ Πάολο Παζολίνι και την πρόσληψή του (κριτική υποδοχή και διακειμενική, θεματολογική και υφολογική συνομιλία) στην Ελλάδα αποτελεί η νέα μονογραφία του άκρως παραγωγικού και πάντοτε ουσιαστικού Κωνσταντίνου Κυριακού, καθηγητή ιστορίας του θεάτρου και του ελληνικού κινηματογράφου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.

Αλέξης Τσίπρας, Το Ταξίδι των 360 μοιρών. Από τη Λέσβο στη Μυτιλήνη, από την αλήθεια στο παραμύθι, Εκδόσεις Εκδοτική Διαπλοκή και άλλες δημοκρατικές δυνάμεις, 404 σελ., error

Υπάρχουν βιβλία που περιμένουμε με ανυπομονησία, γιατί ξέρουμε πως θα μας δώσουν νέα γνώση, συγκίνηση, προοπτική. Υπάρχουν και βιβλία που υποψιαζόμαστε ότι είναι αναμασήματα, ασκήσεις αυτοπροβολής ή συμβόλαια με εκδοτικούς οίκους. Και υπάρχει κι αυτή η κατηγορία: τα βιβλία που δεν έχουν γραφτεί ποτέ, ούτε πρόκειται να γραφτούν – απλώς θα υπογραφούν.

Φλοράνς Νουαβίλ, Μίλαν Κούντερα. «Γράψιμο… Τι ιδέα κι αυτή!», μετάφραση από τα γαλλικά: Γιάννης Η. Χάρης, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2025, 280 σελ.

Ένα απ’ τα ομορφότερα βιβλία που κυκλοφόρησαν τον τελευταίο καιρό είναι αναμφισβήτητα η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα από τη Φλοράνς Νουαβίλ.