Κριτικές

Demetrios Christodoulou & Sergiu Klainerman, The Global Nonlinear Stability of the Minkowski Space, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1993, τελευταία έκδοση: 2016, 526 σελ. 

Ο Δημήτρης Χριστοδούλου είναι κορυφαίος σύγχρονος μαθηματικός. Μετά τη σπουδαία συνεισφορά των Αρχαίων Ελληνικών Μαθηματικών στον δυτικό πολιτισμό, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστήριξαν –μεταξύ τους και ο ουγγρικής καταγωγής αμερικανός μαθηματικός, Peter Lax– ότι, έπειτα από απουσία 2.300 χρόνων, οι Έλληνες επέστρεψαν στις σημαντικές τους συνεισφορές στη μαθηματική επιστήμη χάρη στο έργο του Δημήτρη Χριστοδούλου.^[1] Άλλοι θεωρούν ότι ο Lax σε αυτό του το σχόλιο έπρεπε να συμπεριλάβει και τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή (και μάλλον έχουν δίκιο).

Κωνσταντίνος Κυριακός, Στοιχειωμένοι από τον Παζολίνι. Το κινηματογραφικό έργο του Πιερ Πάολο Παζολίνι και οι αντηχήσεις του στην Ελλάδα - Από την υποδοχή στη συνομιλία, Αιγόκερως, Αθήνα 2024, 576 σελ.

Μια σφαιρική, διεξοδική, συναρπαστική μελέτη για το κινηματογραφικό έργο του Πιερ Πάολο Παζολίνι και την πρόσληψή του (κριτική υποδοχή και διακειμενική, θεματολογική και υφολογική συνομιλία) στην Ελλάδα αποτελεί η νέα μονογραφία του άκρως παραγωγικού και πάντοτε ουσιαστικού Κωνσταντίνου Κυριακού, καθηγητή ιστορίας του θεάτρου και του ελληνικού κινηματογράφου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.

Αλέξης Τσίπρας, Το Ταξίδι των 360 μοιρών. Από τη Λέσβο στη Μυτιλήνη, από την αλήθεια στο παραμύθι, Εκδόσεις Εκδοτική Διαπλοκή και άλλες δημοκρατικές δυνάμεις, 404 σελ., error

Υπάρχουν βιβλία που περιμένουμε με ανυπομονησία, γιατί ξέρουμε πως θα μας δώσουν νέα γνώση, συγκίνηση, προοπτική. Υπάρχουν και βιβλία που υποψιαζόμαστε ότι είναι αναμασήματα, ασκήσεις αυτοπροβολής ή συμβόλαια με εκδοτικούς οίκους. Και υπάρχει κι αυτή η κατηγορία: τα βιβλία που δεν έχουν γραφτεί ποτέ, ούτε πρόκειται να γραφτούν – απλώς θα υπογραφούν.

Φλοράνς Νουαβίλ, Μίλαν Κούντερα. «Γράψιμο… Τι ιδέα κι αυτή!», μετάφραση από τα γαλλικά: Γιάννης Η. Χάρης, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2025, 280 σελ.

Ένα απ’ τα ομορφότερα βιβλία που κυκλοφόρησαν τον τελευταίο καιρό είναι αναμφισβήτητα η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα από τη Φλοράνς Νουαβίλ.

Nicole Lobdell, x-ray, Bloomsbury Academic, 2024. 121 σελίδες 

Η σύγκλιση επιταχυνόμενων καινοτομιών, πραγματικών αβεβαιοτήτων και υφέρπουσας δυσπιστίας αποτελεί μια από τις σημερινές τέλειες καταιγίδες στον χώρο της υγείας. Όντως, η αλήθεια έχει γίνει δελτίο καιρού;

Νοβάλις, Ύμνοι στη νύχτα, μετάφραση από τα γερμανικά: Γρηγόρης Βαλατσός, Στέγη, Λαμία 2025, 164 σελ.

Αφορμή γι᾿ αυτό το Σημείωμα είναι η πρόσφατη μετάφραση και έκδοση των Ύμνων από τον Γρ. Βαλατσό (Στέγη, 2025). Νεαρός και φέρελπις ο οίκος με έδρα τη Λαμία, ενώ μεταφραστής και οίκος έχουν δοκιμαστεί στη Μεταμόρφωση του Κάφκα (2025). Ο νέος Νοβάλις είναι μια έκπληξη πολλαπλή: από το σχεδιασμό του εξωφύλλου με το θωπευτικό χρώμα του χαρτιού, την ευανάγνωστη, απλωμένη στη σελίδα γραμματοσειρά, το μικρό σε έκταση βιβλίο (ή βιβλιάριον) των 90 σελίδων, μέχρι το συναφές με την τυπογραφική αισθητική γλωσσικό, μεταφραστικό ύφος. Είναι οι όχι σπάνιες πλέον εκπλήξεις από την αφανή, σεμνών χειρονομιών, περιφέρεια.

Τα ηγεμονικά εμβλήματα, το στέμμα και το ξίφος του βασιλιά Όθωνα, έκθεση στην αίθουσα Τροπαίων «Ελευθέριος Βενιζέλος» της Βουλής. Διάρκεια: 2024-2073

Από το ανάκτορο που οικοδομήθηκε από Βαυαρούς για τον Όθωνα στην Αθήνα απουσίαζε κάθε ανάμνηση των χρόνων που βασίλεψε στην Ελλάδα. Τώρα πια, τα πολύτιμα έργα της γαλλικής χρυσοχοΐας του 1835, παραγγελία του βασιλιά Λουδοβίκου Α΄της Βαυαρίας,  βρήκαν, μετά την εκθρόνιση του Όθωνα το 1862, μόνιμη θέση στο πρώην ανάκτορο. Συγκρατούμε ότι, ακόμη κι αν παραδόθηκαν το 1959 από τον Οίκο των Βαυαρών Βίττελσμπαχ στον βασιλιά Παύλο, δεν εφέροντο ως ιδιοκτησία των Δανών Γκλύξμπουργκ, εντούτοις η οικογένεια τα ιδιοποιήθηκε. Το στέμμα του Όθωνα είχε τοποθετηθεί πάνω στο φέρετρο του βασιλιά Παύλου, τον Μάρτιο του  1964, το ίδιο και στην κηδεία της βασίλισσας Φρειδερίκης τον Φεβρουάριο του 1981. Τα ηγεμονικά εμβλήματα του Όθωνα βρέθηκαν τυχαία το καλοκαίρι του 2023 συσκευασμένα στο Τατόι. Το πέπλο μυστηρίου που τα σκέπαζε δεν υφίσταται πια. Παραχωρήθηκαν από το υπουργείο Πολιτισμού, ενώ στον υπομνηματισμό δεν αναγράφεται η προέλευση των ιστορικών κειμηλίων, όπως είθισται.

Άννα Εμμανουήλ, Εστί ηδονή, ΑΩ Εκδόσεις, Αθήνα 2024, 51 σελ.

Ποιήματα όχι μικρά μα με συμπυκνωμένη στιχοποιία (κάθε στίχος αποτελείται συχνά από ένα ουσιαστικό και από ένα ρήμα ή αποτελεί μια ρηματική ενέργεια από μόνη της). Ποιήματα που δεν αποφεύγουν την έκταση πλην επιζητούν τη συγκέντρωση της έντασης σε μία ή δύο μονάδες εκάστοτε, ικανές να μετατραπούν σε αυτόφωτες πηγές που υπηρετούν αντιστοίχως ένα ή δύο νοήματα και αρθρώνονται επί τη βάσει μίας ή δύο ομόλογων εννοιών.

Βασίλης Παπαδόπουλος, Η ακαταμάχητη τάση των Ελλήνων να γράφουν ποίηση, Ίκαρος  2024, 368 σελ.

Στο νέο του βιβλίο, εντυπωσιακό σε έκταση και περιεχόμενο, ο Βασίλης Παπαδόπουλος συγκεντρώνει δεκαοχτώ δοκίμια που έγραψε κατά το διάστημα 2017-2023, εκτός από ένα που φέρει προγενέστερη χρονολογία γραφής και ήταν εισήγηση σε συνέδριο στο Πανεπιστήμιο του Κιέβου. Περίπου τα μισά από αυτά τα δοκίμια έχουν παραμείνει αδημοσίευτα έως σήμερα. Συγκομιδή αξιοπρόσεκτη, δηλώνει κυρίως το πάθος γραφής που τον διακατέχει κατά τα τελευταία χρόνια, όπως και την αναμφισβήτητη λογιοσύνη που τον χαρακτηρίζει. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι διδάσκει στη Διπλωματική Ακαδημία του υπουργείου Εξωτερικών θέματα πρακτικής διπλωματίας και πολιτισμού.

Mieko Kawakami, Ο Παράδεισος, μετάφραση από τα αγγλικά: Κίκα Κραμβουσάνου (πρωτότυπη γλώσσα: ιαπωνικά), Gutenberg, Αθήνα 2023, 251 σελ.

Γουίλιαμ Γκόλντινγκ, Ο άρχοντας των μυγών, μετάφραση από τα αγγλικά: Έφη Τσιρώνη, Διόπτρα, Αθήνα 2021, 371 σελ.  

Georges Simenon, Ο ωρολογοποιός του Έβερτον, μετάφραση από τα γαλλικά: Αργυρώ Μακάρωφ, Άγρα, Αθήνα 2024, 225 σελ. 

Δεν φταίνε τα κινητά. Ούτε φταίει ότι, σε κάποιες περιπτώσεις, οι γονείς είναι χωρισμένοι. Τα αίτια της παιδικής και της εφηβικής βίας είναι βαθύτερα – και απλώς οι κοινωνικές συνθήκες μεγεθύνουν μια ενόρμηση της παιδικότητας προς παραβατικές συμπεριφορές που αδυνατούμε να ελέγξουμε και να εξηγήσουμε. Τρία λογοτεχνικά βιβλία έχουν κατανοήσει καλύτερα την παιδική βία – ό,τι αδυνατούν να καταλάβουν συνήθως ηθικολόγοι συνομιλητές στα τηλεοπτικά δίκτυα ή στο Ίντερνετ, έπειτα από κάθε εκδήλωση παιδικής βίας που, από τα ΜΜΕ, σοκάρει τις ζωές μας. Και καλό είναι να μην έλθουμε αντιμέτωποι με αυτή στο οικογενειακό ή στο σχολικό περιβάλλον μας. ^[1]

Άννα Αθανασιάδου, Έγκελαντ. Mυθιστόρημα, Συμπαντικές Διαδρομές, Αθήνα 2024, 566 σελ.

Το μυθιστόρημα Έγκελαντ της Άννας Αθανασιάδου διαδραματίζεται το έτος 2187, σε μια μελλοντική εκδοχή της Ελλάδας που, έπειτα από έναν μεγάλο σεισμό, έχει μετατραπεί σε μια βιομεσαιωνική μοναρχία, γνωστή ως Έγκελαντ. Την κυβερνούν  οι  ηγεμόνες, αθάνατοι και άνοσοι σε έναν θανατηφόρο ιό που εξαπλώθηκε, ενόσω ζουν στην  εξευγενισμένη τους πόλη, την Αστυνόα.  Στο άλλο άκρο, είναι οι θνητοί, οι άνθρωποι όπως τους γνωρίζουμε, που πειθαρχούν με αντάλλαγμα τη συμμετοχή τους σε ένα πρόγραμμα εξευγενισμού και βελτίωσης από τους ηγεμόνες τους. Η συγγραφέας φτιάχνει μέσα από τις λέξεις της ένα ολόκληρο σύμπαν, αποτυπώνοντας ένα πλήθος προσώπων, τόπων και τις σχέσεις μεταξύ τους.

Δημήτριος Λαμπίκης, Παλαιαί Φιλολογικαί Ημέραι, εισαγωγή – επίμετρο: Διονύσης Ν. Μουσμούτης, Όταν, Αθήνα 2024, 432 σελ.

Ο Δημήτρης Λαμπίκης δημοσιεύει τις αναμνήσεις του από τη λογοτεχνική ζωή της πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα – της Αθήνας της μπελ επόκ. Πρόκειται για υλικό που συγκεντρώθηκε φροντίδι του εκδότη του περιοδικού Ιστορία Εικονογραφημένη, Διονύση Μουσμούτη. Δημοσιευμένο υλικά αρχικά σε ογδόντα συνέχειες στην εφημερίδα Πολιτεία, το διάστημα 6 Νοεμβρίου 1927 - 15 Φεβρουαρίου 1928, ανοίγει ένα παράθυρο σε μια εποχή που τη γνωρίζουμε περισσότερο από τη μυθική αίγλη της.