Γιώργος Πινακούλας

Φλοράνς Νουαβίλ, Μίλαν Κούντερα. «Γράψιμο… Τι ιδέα κι αυτή!», μετάφραση από τα γαλλικά: Γιάννης Η. Χάρης, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2025, 280 σελ.

Ένα απ’ τα ομορφότερα βιβλία που κυκλοφόρησαν τον τελευταίο καιρό είναι αναμφισβήτητα η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα από τη Φλοράνς Νουαβίλ.

Σε ομιλία του που εκφώνησε στο 10ο συνέδριο του Άρτου Ζωής τον Νοέμβριο του 2019, ο Διονύσης Καψάλης προφητεύει μια επικείμενη καταστροφή κολοσσιαίων διαστάσεων: «Είναι απολύτως βέβαιο ότι μια συνολική κατάρρευση, μια καταστροφή του ανθρώπινου πολιτισμού όπως τον γνωρίζαμε ώς σήμερα, δεν είναι πια ένα απλό ενδεχόμενο ανάμεσα σε άλλα, λιγότερο ολέθρια ενδεχόμενα, αλλά το πιθανότερο όλων».^[1] Και πιο κάτω επιμένει: «Τα ανησυχητικά νέα μάς έρχονται κάθε μέρα από όλες τις γωνιές του πλανήτη, τις γνωστές και τις άλλοτε μαγικές, από την Αρκτική ώς την Ανταρκτική και από τον Αμαζόνιο ώς την Κίνα. […] Η καταστροφή είναι ήδη εδώ, μαζί μας»^[2]. Όπως φαίνεται, ο Καψάλης πιστεύει, εν πάση σοβαρότητι, πως ο ανθρώπινος πολιτισμός κινδυνεύει συνολικά με άμεση και συνολική κατάρρευση, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Συστήνει μάλιστα ν’ απελπιστούμε συλλογικά, ώστε να μπορέσουμε στη συνέχεια να ελπίσουμε, να διαμορφώσουμε μια ριζική ελπίδα αναγέννησης του πολιτισμού μας.

Ντόναλντ Μπάρτελμι, Κάποιοι από μας απειλούσαμε τον φίλο μας τον Κόλμπι, μετάφραση από τα αγγλικά: Γιώργος Λαμπράκος, Οκτώ, Αθήνα 2025, 112 σελ.

Εννιά απολαυστικά διηγήματα του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα Ντόναλντ Μπάρτελμι (1931-1989) περιλαμβάνει το καλαίσθητο βιβλιαράκι με τίτλο Κάποιοι από μας απειλούσαμε τον φίλο μας τον Κόλμπι, που κυκλοφόρησε προ ολίγων ημερών από τις εκδόσεις Οκτώ σε εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Λαμπράκου.

«Παρά την αποτυχία μας δεν πρέπει να στενοχωριόμαστε γιατί δεν έχουν σημασία τα πράγματα αλλά οι κρίσεις περί των πραγμάτων. Άλλωστε εμείς είμαστε επαγγελματίες της νοσταλγίας». Πάνω σ’ αυτό το μότο πέφτει ο αναγνώστης που ανοίγει να διαβάσει τη συλλογή διηγημάτων του Θανάση Βαλτινού Θα βρείτε τα οστά μου υπό βροχήν. Ως πηγή του παραθέματος ο συγγραφέας αναφέρει κάποιο «γράμμα Άραβα εμπόρου σε Έλληνα συνεργάτη του». Όπως όμως εύκολα μπορεί ν’ αντιληφθεί κανείς, το παράθεμα είναι επινοημένο. Δεν υπάρχει κανένα τέτοιο γράμμα, απ’ το οποίο τάχα ο συγγραφέας άντλησε τα παραπάνω λόγια. Άλλωστε, οι παραπομπές σε επινοημένα κείμενα δεν είναι κάτι ασυνήθιστο στο έργο του Βαλτινού.

Αργύρης Χιόνης, Η φωνή της σιωπής, Ποιήματα 1966-2010, Κίχλη, Αθήνα 2025, 792 σελ

Συνομιλώντας διαρκώς με τον Γιώργη Παυλόπουλο και τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες, με τον Επαμεινώνδα Γονατά και τον Ράσελ Έντσον, όπως επίσης και με μια πλειάδα άλλων συγγραφέων, ο Αργύρης Χιόνης δημιούργησε ένα έργο ανυπέρβλητης ομορφιάς. Η φωνή της σιωπής, το σύνολο των ποιημάτων του, γραμμένων από το 1966 μέχρι το 2010, μας παραδίδονται τώρα στην άψογη τυπογραφική εμφάνιση και φιλολογική επιμέλεια για τα οποία είναι γνωστή η Κίχλη και η Γιώτα Κριτσέλη.

Βικτόρ Σερζ, Σημειωματάρια (1936-1947), μετάφραση από τα γαλλικά: Μαριάννα Τζιαντζή, ΚΨΜ, Αθήνα 2025, 630 σελ.

Παρά τη συντομία της, η ζωή του Βικτόρ Σερζ υπήρξε πολυτάραχη και περιπετειώδης. Παιδί εξόριστων ρώσων επαναστατών, γεννήθηκε το 1890 στο Βέλγιο. Εγκατέλειψε το σπίτι του στην εφηβεία, έγινε αναρχικός και, το 1912, καταδικάστηκε σε πενταετή φυλάκιση. Το 1919 πήγε στη Ρωσία για να λάβει μέρος στην μπολσεβικική Επανάσταση. Αργότερα προσχώρησε στους τροτσκιστές και το 1928 συνελήφθη ως αντισταλινικός και τέθηκε υπό περιορισμό. Χάρη σε διεθνείς πιέσεις, αφέθηκε τελικά ελεύθερος το 1936 κι επέστρεψε στο Παρίσι. Όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στη Γαλλία, o Σερζ φεύγει για την Αμερική. Δεν μπόρεσε όμως ν’ αποκτήσει βίζα για τις ΗΠΑ και κατέληξε στο Μεξικό. Εκεί θα εγκατασταθεί για το υπόλοιπο του σύντομου βίου του, ζώντας υπό τον διαρκή φόβο της δολοφονίας και με ανυπέρβλητες οικονομικές δυσκολίες. Πέθανε από καρδιακή προσβολή το 1947. Έγραψε πλήθος μυθιστορημάτων, δοκιμίων και πολιτικών κειμένων.

Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Ο πεθαμένος και η ανάσταση, τέταρτη έκδοση, Δόμος, Αθήνα 2025, 200 σελ.

Ένας απ’ τους πρώτους που προσπάθησε με τόλμη να γράψει στα ελληνικά λογοτεχνία με τον τρόπο του Προυστ είναι αναμφίβολα ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Μαρτυρεί γι’ αυτό περίτρανα το αριστούργημά του, Ο πεθαμένος και η ανάσταση, που ήταν πολλά χρόνια εκτός κυκλοφορίας αλλά επανεκδόθηκε το μήνα που μας πέρασε απ’ τις εκδόσεις Δόμος.

Marcel Proust, Η αναζήτηση του χαμένου χρόνου, μετάφραση από τα γαλλικά: Κλαίρη Μιτσοτάκη, Άγρα, Αθήνα 2024, 616 σελ.

Πώς αλλιώς μπορεί να χαρακτηριστεί μια νέα μετάφραση της Αναζήτησης του χαμένου χρόνου παρά χαράς ευαγγέλια; Χαράς ευαγγέλια για τον έλληνα αναγνώστη και χαράς ευαγγέλια για τη γλώσσα και τη λογοτεχνία μας, που τόσο πολύ πλουτίζουν απ’ αυτή τη νέα ηρωική προσπάθεια να γυριστεί στα ελληνικά ο άπειρος θησαυρός λέξεων, εικόνων και ιδεών που συνιστά το ανυπέρβλητο μυθιστόρημα του Μαρσέλ Προυστ. Τεχνουργός της νέας μετάφρασης είναι η χαλκέντερη Κλαίρη Μιτσοτάκη.

Γιατί εξελέγη ο Ντόναλντ Τραμπ; Πώς ένας ακροδεξιός λαϊκιστής μπόρεσε να κερδίσει την καρδιά των μαζών στη σύγχρονη Αμερική; Αυτό αναρωτιούνται με αγωνία οι ηττηθέντες αμερικανοί liberals αλλά και οι ευρωπαίοι συνοδοιπόροι τους, και αυτό είναι το ερώτημα που διαρκώς πασχίζουν ν’ απαντήσουν από τη μέρα που ο δισεκατομμυριούχος πλεϊμπόι διέβη για δεύτερη φορά το κατώφλι του Λευκού Οίκου. Το ερώτημα όμως το έχει απαντήσει αναλυτικά και πειστικά ήδη από το 2016, από τις πρώτες μέρες της πρώτης εκλογής Τραμπ, ο σπουδαίος αμερικανός στοχαστής Μαρκ Λίλλα.

Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο CNN Greece και στον Στέλιο Παπαγρηγορίου, ο συγγραφέας Νικήτας Σινιόσογλου κάνει λόγο περί παρακμής της Δύσης, την οποία μάλιστα θεωρεί μη αναστρέψιμη: