Συμπτώσεις

Ο δημοφιλής ηθοποιός που ήταν και γεωπόνος

Η αρχή και το τέλος του Ημερολογίου Κ. Φ. Σκόκου

«Αυτό το θελκτικό ιντερμέδιο της σκέψης: ένας επιγραμματικός αφορισμός, ένα γνωμικό, ένα απόφθεγμα».

Ντίμης Αποστολόπουλος

Έτρεχα τα πρώτα χιλιόμετρα συλλέγοντας φωνές, είχα ήδη ηχογραφήσει τρεις με τέσσερις χιλιάδες ωριαίες κασέτες, όταν άκουσα στο ραδιόφωνο το όνομα του Ντίμη Αποστολόπουλου.  Η Χριστίνα Κουτσουδάκη παρουσίαζε στο Α΄ Πρόγραμμα της ΕΡΑ, το 1985, τριάντα περίπου χρόνια μετά την πρώτη μετάδοσή τους, τη σειρά των εκπομπών του, Το έργο τους και η φωνή τους.

Θεοχάρης Κυδωνάκης: επίμονος  συλλέκτης και διασώστης πολιτισμού

Γενναιόδωρος τροφοδότης βιβλιοθηκών (δημόσιων αλλά και    φίλων του), ανεβαίνει χωρίς αγκομαχητό στο ύψωμα των ενενήντα χρόνων του με αστείρευτη δίψα για ζωή, πηγαίο χιούμορ και νεανική ψυχή, συνεχίζοντας τις νέες συλλεκτικές του περιπέτειες.

Ένα άγνωστο “pas de deux” στην Τέχνη της Θεσσαλονίκης

To Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων οργάνωσε και πραγματοποίησε, επιτέλους, ειδικό αφιέρωμα στη μνήμη του Χρυσού Ευελπίδη (1895-1971). Κωνσταντινουπολίτης επιστήμονας και λόγιος, διετέλεσε δύο φορές  βουλευτής Έβρου και υπουργός Γεωργίας και Οικονομικών. Ως εκλεγμένος καθηγητής δίδαξε Αγροτική Νομοθεσία και Πολιτική  στην Πάντειο (1924-1951) και στη συνέχεια, έως το 1966, Γεωργική Οικονομία στην Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή Αθηνών. Παράλληλα συμμετείχε από νωρίς ενεργά στην πνευματική ζωή με πεζογραφήματα και άρθρα κοινωνικής κριτικής σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά. Η επιστημονική, πνευματική και κοινωνική του δραστηριότητα μοιράστηκε στα χρόνια πριν και μετά τον Πόλεμο.

Απ’ όσο θυμάμαι, δύο φορές τον είχα συναντήσει. Η μία ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στο σπίτι των Αναγνωστάκη στην Πεύκη, προσκεκλημένοι σ’ ένα από τα περίφημα  τραπέζια της Νόρας. Επ’ ευκαιρία συζητήσαμε πώς προχώρησε, το 1975, στη Θεσσαλονίκη, μαζί με τον Σάββα Τσοχατζίδη, στην έκδοση του Κώδικα, ενός ειδικού, συγκροτημένου και πρωτοποριακού περιοδικού. Με κείμενα σημειωτικής κυρίως αλλά και αξιόλογη λογοτεχνική ύλη (Νόρα Αναγνωστάκη, Πέτρος Μαρτινίδης, Παναγιώτης Πίστας, Τάκης Σινόπουλος κ.ά.). Στα εικαστικά προτείνονταν νέοι τρόποι «κριτικής και ιστορικής τοποθέτησης», με αφορμή τις εκθέσεις του Θόδωρου (τχ. 1) και του Γιάννη Ψυχοπαίδη (τχ. 2). Ο Κώδικας είχε και μια εντυπωσιακή συνέχεια. Από το τρίτο του τεύχος άλλαξε φυσιογνωμία και άρχισε να εκδίδεται στην Ολλανδία από τον οίκο Peter de Ridder, με γενικό εκδότη τον Χάρη Καμπουρίδη και την εποπτεία επιτροπής αποτελούμενης από τους Ρολάν Μπαρτ, Ουμπέρτο Έκο, Άνταμ Σαφ κ.ά.

Ρεπορτάζ ενός ρεσιτάλ από τον Τόμας Μαν

Μια μαθητική έκθεση του αδελφού τού Γιώργου Σεφέρη. Τεύχος 135

Το τέλος της δύσκολης στρατιωτικής μου θητείας σημαδεύτηκε από την αυτοκτονία του Θεόφιλου Φραγκόπουλου. Υπήρξε επιμελητής της Γεωργικής Χημείας στη Γεωπονική και είχα συνδεθεί στενά μαζί του τα τελευταία χρόνια των σπουδών μου. Η είδηση είχε φτάσει ξερή και αδυσώπητη στη Βέροια όπου υπηρετούσα: Μετά από μια πολύωρη αιφνίδια ανάκριση στη Γενική Ασφάλεια γύρισε στο εργαστήριο, πήρε υδροκυάνιο και σωριάστηκε στο γραφείο του. Όταν απολύθηκα έψαξα κι έμαθα λεπτομέρειες, βρήκα και το στερνό του σημείωμα στη δικογραφία.

Όλα αυτά τα μνημονεύω σαν μια μικρή εισαγωγή στο διήγημα του Ρόδη Ρούφου «Ο υποψήφιος», που γράφτηκε λίγους μήνες μετά το τραγικό συμβάν της 28ης Μαρτίου 1969. Σ’ αυτό το διήγημα, που δημοσιεύτηκε στα Δεκαοκτώ Κείμενα (Ιούλιος 1970), γίνεται  αναφορά «στην αυτοκτονία ενός καθηγητή της Φυτοπαθολογίας, πέρσυ…». Κρυφοί παίκτες, όπως παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά τους στο man to man του πεζογραφήματος, μπορεί να είναι ο ανακριτής Κ. Καραπαναγιώτης και ο υφηγητής Θεόφιλος Κ. Φραγκόπουλος.

Η ρεαλιστική απεικόνιση της ανάκρισης είναι πιθανόν να έχει στηριχθεί σε πληροφορίες από πρώτο χέρι. Συγγραφέας και υφηγητής γνωρίζονταν από παλιά, είχαν μικρή διαφορά ηλικίας και έμεναν στην ίδια γειτονιά, Πλουτάρχου 4 ο ένας και Καρνεάδου 19 ο άλλος. Ενδεχομένως τον Ρόδη Ρούφο να ενημέρωσε ο φίλος του ποιητής Θεόφιλος Δ. Φραγκόπουλος, εξάδελφος του γεωπόνου και συγγραφέας ενός α λα Μπόρχες πορτρέτου: «Θεόφιλος Κ. Φραγκόπουλoς» (1973).

Στην πορεία της ανάκρισης, η μάταιη ελπίδα ότι η ουδέτερη στάση θα αρκούσε, διαψεύστηκε. Νομιμοφροσύνη σήμαινε όχι μόνο υποστήριξη αλλά ανοιχτή επιδοκιμασία και ενεργό συμμετοχή. Ο «υποψήφιος» δεν ήταν διατεθειμένος μέχρι και «να πουλήσει την ίδια την ψυχή του», να δεχθεί αυτή την ολοκληρωτική ταπείνωση. Απόλυτος όπως ήταν σε όλα, θεώρησε πως δεν υπήρχε άλλος δρόμος. Η συνέχεια και το τέλος του διηγήματος μοιάζει να βρίσκεται στις πρώτες φράσεις του χειρογράφου που άφησε στο γραφείο του, στο εργαστήριο της Γεωργικής Χημείας, ο Θεόφιλος Κ. Φραγκόπουλος:

Καλύτερα να πεθαίνεις όρθιος

Παρά να ζης γονατιστός…

Συγγραφείς και καλλιτέχνες, όπως είναι γνωστό, αντλούν συχνά ιδέες και εικόνες από βιβλία που διάβασαν, τις οποίες και αξιοποιούν στα έργα τους. Κάποτε μπορούν να γίνουν υποθέσεις για συγκεκριμένες  «μεταποιήσεις», κάποτε αυτό  δηλώνεται ευθέως. Θα καταπιαστώ με δύο δημιουργούς που στο ξεκίνημά τους έχουν ενσωματώσει, πιθανόν ή κατά δήλωσή τους, υλικά αναγνωστικής εμπειρίας.

Τις δύο έννοιες. πρόσληψη και απήχηση, τις προσδιορίζω εντελώς συμβατικά: Την πρόσληψη με τον αριθμό και την ποιότητα των κριτικών αξιολογήσεων και την απήχηση με τον αριθμό των αντιτύπων που διατέθηκαν και των τυχόν αναδημοσιεύσεων.