Στήλες

«Στο διοικητικό συμβούλιο του εαυτού μου, υπάρχει ένα 24% παραδοσιοκράτη, ένα 24% ελευθεριακού πνεύματος και ένα 52% σοσιαλδημοκράτη»^[1]. Ο λιτός αυτοχαρακτηρισμός του Ζακ Ζυλλιάρ ίσως είναι εύγλωττος και επαρκής για έναν άνθρωπο που ανήκε, κατά τον ίδιο, στην Αριστερά σχεδόν μέχρι το τέλος του. Ιστορικός, πανεπιστημιακός, συγγραφέας, αρθρογράφος, συνδικαλιστής, ο Ζακ Ζυλλιάρ, που πέθανε στο Παρίσι στις 8 Σεπτεμβρίου 2023 σε ηλικία 90 ετών, διέγραψε βίο που συμπίπτει, αλλά και τέμνεται, με την πορεία και τις περιπέτειες της μεταπολεμικής Γαλλίας.

Στον Βάσια Γ. Τσοκόπουλο τον αναστηλωτή

Στη Γεωπονική Σχολή πρόλαβα, το 1962, να παρακολουθήσω το μάθημα της Φυτοπαθολογίας από τον καθηγητή Γιάννη Σαρεγιάννη. Ήταν ο τελευταίος χρόνος της διδασκαλίας του αλλά και της ζωής του. Προηγουμένως αγνοούσα τις επιστημονικές του εργασίες που ήταν πολλές και ενδιαφερόμουν κυρίως για τη λογοτεχνική του δραστηριότητα, διάσπαρτη, δημοσιευμένη σε παλιά λογοτεχνικά περιοδικά. Είχα προσεγγίσει τις μελέτες του για τον Καβάφη που αργότερα συγκεντρώθηκαν σε βιβλίο (Σχόλια στον Καβάφη) καθώς και άλλα ποικίλα κείμενά του (ποιήματα, κριτικές, ταξιδιωτικά κ.ά.).

Κάθε χρόνο η επέτειος θανάτου του Κώστα Καρυωτάκη (αυτοκτόνησε στις 21 Ιουλίου 1928, στην Πρέβεζα) γίνεται αφορμή να συζητηθεί η ζωή και το έργο του και να κατατεθούν νέα στοιχεία από τη συνεχιζόμενη φιλολογική έρευνα. Ανάμεσα στα σχετικά θέματα, περίοπτη θέση παίρνει συνήθως η σχέση του με τη Μαρία Πολυδούρη. Τις πρώτες δεκαετίες έπαιρναν μέρος και κατέθεταν την προσωπική τους ενθύμηση ομότεχνοί τους που είχαν γνωρίσει από κοντά το περιώνυμο ζευγάρι.  

Ανακοινώθηκε, στις 27 Οκτωβρίου 2023, ο θάνατος σε ηλικία 87 ετών του καθηγητή αρχαιολογίας Πέτρου Θέμελη, του επιστήμονα που συνέδεσε το όνομά του με την ανασκαφή της αρχαίας Μεσσήνης, την οποία μετέτρεψε σε έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας. Εκτός των άλλων, ο εκλιπών είχε τιμήσει με τη συνεργασία του το Books’ Journal.

Ανακοινώθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2023 ο θάνατος του Χρόνη Αηδονίδη, ενός από τους σημαντικότερους μελετητές της παραδοσιακής μουσικής της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Θράκης. Παθιασμένος με την έρευνα, διέσωσε και κατέγραψε, ηχογραφώντας τα, περί τα 500 τραγούδια, ενώ έγραψε και δικά του, ενταγμένα απολύτως στο ιδίωμα της πατρίδας του. Μικρή λεπτομέρεια: βιοπορίστηκε εργαζόμενος ως λογιστής στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο ώς τη συνταξιοδότησή του.

Ο τσέχος και υποδειγματικός ευρωπαίος συγγραφέας Μίλαν Κούντερα, άφησε την τελευταία του πνοή στις 12 Ιουλίου 2023, στα 94 του. O συγγραφέας της Αβάσταχτης ελαφρότητας της ύπαρξης ήταν γνωστός για τα σεξουαλικά φορτισμένα μυθιστορήματα που απαθανάτιζαν τον ασφυκτικό παραλογισμό της ζωής στην πατρίδα του, την Τσεχοσλοβακία.

Σενέκας, Αποκολοκύνθωση. Μενίππεια σάτιρα. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Σταύρος Τσιτσιρίδης, Κίχλη, Αθήνα 2023, 288 σελ.

Επιτομή της μενίππειας σάτιρας και της πανάρχαιης καταγωγής της, η Αποκολοκύνθωση μάς φέρνει σε άμεση επαφή με ένα είδος της αρχαιοελληνικής και της ρωμαϊκής γραμματείας το οποίο αγγίζει άμεσα το κλίμα των μεταμοντέρων κειμενικών συμμείξεων και προσμίξεων. Κι αυτό, χάρη οπωσδήποτε στα εύρωστα, ολοζώντανα και εκφραστικά ελληνικά και στον πλούτο της εισαγωγής και των σημειώσεων του Σταύρου Τσιτσιρίδη, που απευθύνονται τόσο σε λόγιο κοινό όσο και σε ανθρώπους που θέλουν να μάθουν κάτι είτε για την πολιτική εποχή του αυτοκράτορα Κλαυδίου είτε για τις λογοτεχνικές επιδόσεις του Σενέκα.

Η Λουίζ Γκλυκ δεν μένει πια εδώ. Η ποιήτρια που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2020, η οποία κατά την επιτροπή του βραβείου «με μια λιτή ομορφιά κάνει την ατομική ύπαρξη καθολική», πέθανε στις 13 Οκτωβρίου 2023, σε ηλικία 80 χρόνων.

Δεν υπάρχουν έτοιμες συνταγές ούτε εγχειρίδια για το πώς να αρχίσει κανείς έναν αποχαιρετισμό. Ειδικά όταν κάποιος χάνεται ξαφνικά. Έτσι αναπάντεχα, έφυγε από κοντά μας πριν από λίγες μέρες ο Κώστας Θ. Καλφόπουλος. Ίσως είναι πρόωρη μια απόπειρα αποτίμησης, αλλά οφείλουμε κάπως να μιλήσουμε για τον άνθρωπο και το έργο του. Ο Κώστας ήταν διανοούμενος, λόγιος παλαιάς κοπής. Πολυπράγμων, ευαίσθητος και διακριτικός. Έγραφε δύσκολα, έγραφε λίγο, αλλά τα κείμενά του είχαν τη στόφα ενός λόγιου μιας άλλης εποχής.

Θα ανακοπεί ο ιστορικός κύκλος που ξεκίνησε μετά το Μεσαίωνα, με Αναγέννηση και Διαφωτισμό; Ίσως, αν αρνητικά γεγονότα κάνουν την Ανθρωπότητα να απαρνηθεί πρόοδο και επιστήμη και να στραφεί σε στάσιμους θρησκευτικούς ολοκληρωτισμούς. Πάντως, εις πείσμα πολλών δοξασιών, σήμερα οδεύει προς ένα νέο τεχνολογικό κόσμο, που θα χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη ψηφιοποίηση, αυτοματισμούς, πλήρη εξηλεκτρισμό με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) κ.λπ. Πολλές διεργασίες θα γίνουν ταχύτερες, φθηνότερες και πιο πράσινες. Μήπως η πορεία σκοντάψει στην εξάντληση φυσικών πόρων, αφού βασίζεται σε σπάνια υλικά, που η παραγωγή τους από ορυχεία εγείρει γεωπολιτικά και περιβαλλοντικά προβλήματα; Η ανθρώπινη επινοητικότητα καλείται να φτιάξει βιώσιμες  εναλλακτικές πηγές, μέσω κυκλικής οικονομίας και νέων τρόπων ζωής. (Τεύχος 144)