Κοινωνία

Αγλαΐα Μπλιούμη, Αποχαιρέτα τη Στουτγάρδη, Αστυάναξ, Κέδρος, Αθήνα 2022, 331 σελ.

Μνήμη Ελένης Τορόση

Έχει κανείς την αίσθηση, πως ο Πέτρος Μάρκαρης ήταν ο μόνος Έλληνας συγγραφέας που σχετικά πρόσφατα, με τον επίλογο της Τριλογίας της Κρίσης (Τίτλοι τέλους, 2014), θυμήθηκε τα χρόνια των ελλήνων μεταναστών στον ευρωπαϊκό Βορρά, πρωτίστως στη Γερμανία, ανοίγοντας και κλείνοντας ταυτόχρονα μια παρένθεση στη σύγχρονη νεοελληνική, αστυνομική έστω, λογοτεχνία. Η Αγλαΐα Μπλούμη μάς μεταφέρει ξανά πίσω στη Γερμανία του 1970, αφήνοντας στο «Τελωνείο των αναγνωστών» μια λογοτεχνική βαλίτσα γεμάτη μνήμες και προσδοκίες. Ταυτόχρονα, όμως, ανοίγει (ή κλείνει;) και μια χρόνια τώρα ξεχασμένη συζήτηση γύρω από τη «λογοτεχνία της μετανάστευσης».

Γιάννης Ιωαννίδης, Λόγω κρυμμένα λογοκριμένα. Σχεδόν ημι-ιστόρημα, Κέδρος, Αθήνα 2020, 400 σελ. 

Αν δεχθούμε τη μνημειώδη ρήση του Αλφρεντ Κορζίμπσκι ότι «ο χάρτης δεν είναι το έδαφος» (“the map is not the territory”) [1], είναι αδύνατο μια βιβλιοπαρουσίαση να αποδώσει το περιεχόμενο ενός βιβλίου. Ο συγγραφέας πάντα λέει περισσότερα, ή τουλάχιστον εν μέρει διαφορετικά, από αυτά που του αποδίδει ο παρουσιαστής. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο στη δική μου περίπτωση, εφόσον το βιβλίο που θα παρουσιάσω υπερβαίνει τη δική μου ικανότητα παρουσίασης. Εξηγούμαι.

Dobbs v. Jackson Women’s Health Organisation

Μετά την 24η Ιουνίου 2022 και την απόφαση Dobbs, υπολογίζεται ότι περίπου 34 εκατομμύρια γυναίκες στις ΗΠΑ, οι μισές γυναίκες δηλαδή που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πρόβλημα με κάποια ανεπιθύμητη κύηση την οποία δεν θα μπορούν να διακόψουν. Η Dobbs, μετά από σχεδόν μισό αιώνα, ανέτρεψε καταρχήν την ιστορική απόφαση του 1973, Roe v. Wade. Τι σημαίνουν όλα αυτά για την αμερικανική κοινωνική ζωή, για το Δίκαιο και την πολιτική;

Παναγιώτης Μαντζούφας, Καλή νομοθέτηση και Κράτος Δικαίου. Πολυνομία, κακονομία και μη εφαρμογή των νόμων, Ευρασία, Αθήνα 2018, 294 σελ.

Υπάρχουν ερωτήματα που προκαλούν τους συνταγματολόγους γιατί δοκιμάζουν τις πιο ισχυρές τους διαισθήσεις: πώς μπορεί, για παράδειγμα, ένας νόμος να μην είναι καλός ή ορθός από τη στιγμή που ψηφίζεται από τους αντιπροσώπους μας και εκφράζει τη λαϊκή βούληση; Ποια η σχέση που διατηρεί η διαδικασία με την ουσία της νομοθετικής πρωτοβουλίας; Ποια είναι τα όρια της αυτονομίας του Κοινοβουλίου;

Landru, Απομνημονεύματα, επίλογος: Μάριος Μαρκίδης, Σμίλη, Αθήνα 1989, 122 σελ.

LANDRU, ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ, έγραφε ο τίτλος του βιβλίου. Ήξερα τον Ανρί Ντεζιρέ Λαντρύ ως κατ’ εξακολούθηση δολοφόνο γυναικών – είχα δει την ταινία Ο κύριος Βερντού του Τσάρλι Τσάπλιν,  δεν μου είχε αρέσει, το θέμα όμως ήταν σοκαριστικό και πολλαπλά ενδιαφέρον. Σκέφθηκα: απομνημονεύματα; Έγραψε ο δολοφόνος απομνημονεύματα; Πήρα το βιβλίο απ’ τον πάγκο του βιβλιοπωλείου και το άνοιξα, είδα ότι είχε ημερολογιακές εισαγωγές αναγραφών. Το αγόρασα.

Άγγελος Δεληβορριάς, Ο ελληνικός πολιτισμός της προεπαναστατικής περιόδου ως βασικός συντελεστής του αγώνα της ανεξαρτησίας, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2021, 88 σελ.

Ψυχή του Μουσείου Μπενάκη, ο Άγγελος Δεληβορριάς, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2016, ανέλαβε να γράψει τον πανηγυρισμό για την 25η Μαρτίου, το 2017. Η προσέγγισή του ήταν συναφής με το αντικείμενό του: διερεύνησε τον ελληνικό πολιτισμό και τη σχέση του με την προετοιμασία και το ξέσπασμα της Επανάστασης. Τα συμπεράσματά του είναι στιβαρά και γοητευτικά. [τεύχος 127 - ΤΒJ]

Steven Pinker, Διαφωτισμός τώρα. Λογική, επιστήμη και ουμανισμός για μια καλύτερη ζωή, μετάφραση από τα αγγλικά: Παναγιώτης Δρεπανιώτης, Διόπτρα, Αθήνα 2021, 864 σελ.

Ο καναδο-αμερικανός, πολωνοεβραϊκής καταγωγής, γνωστικός ψυχολόγος και γλωσσολόγος Στίβεν Πίνκερ, καθηγητής στο τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, στο προτελευταίο του βιβλίο Διαφωτισμός τώρα. Λογική, επιστήμη και ουμανισμός για μια καλύτερη ζωή, κόντρα σε ένα δημοφιλές πνεύμα πολιτισμικής απαισιοδοξίας, μας προσφέρει ένα μέγα εναλλακτικό θετικό αφήγημα της ανθρώπινης προόδου. Τα τελευταία περίπου διακόσια πενήντα χρόνια, με σημείο εκκίνησης το κίνημα του Διαφωτισμού, και υπερήφανους χορηγούς τις επιστημονικές ανακαλύψεις και τον φιλελεύθερο ανθρωπισμό, ο ανθρώπινος βίος βελτιώθηκε αδιανόητα.

Τάσος Αβραντίνης, Ενιαίος φορολογικός συντελεστής. Ένας απλός, αναπτυξιακός και δίκαιος φόρος, Πατάκη, Αθήνα 2021, 220 σελ.

Το νέο βιβλίο του Τάσου Αβραντίνη αποτελεί υπόδειγμα πολιτικής επιχειρηματολογίας, μάλιστα σε ένα από τα ζητήματα - ταμπού του δημόσιου διαλόγου: τον ενιαίο συντελεστή φορολόγησης των ατομικών εισοδημάτων. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν ακόμη και τα καλύτερα επιχειρήματα αρκούν για να επηρεάσουν την πολιτική πρακτική προς την κατεύθυνση της αλλαγής. (τεύχος 127)

Σκέφτομαι πως ο Σταύρος Τσακυράκης ήταν ένας τυχερός άνθρωπος. Όχι μόνο γιατί υπήρξε μέντορας πολλών νέων και μεγαλύτερων που συνεχίζουν να εμπνέονται από τη σκέψη του ούτε  γιατί είχε σε όλη τη ζωή του πιστούς και ανιδιοτελείς φίλους –όπως άλλωστε υπήρξε και ο ίδιος για τους άλλους–, αλλά γιατί άφησε ισχυρό αποτύπωμα τόσο στην πνευματική και στην πολιτική ζωή της χώρας όσο και στην προσωπική ζωή όσων τον γνώρισαν.

Παναγιώτης Βογιατζής, Λούση Κιουσοπούλου, Μαριαλένα Τσίρλη (επιμ.), Ανθρώπινα δικαιώματα σε καιρούς ανελεύθερων δημοκρατιών. Human rights in times of illiberal democracies. Τιμητικός Τόμος Σταύρος Τσακυράκης, δίγλωσση έκδοση (ελληνικά - αγγλικά), Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2021, 408 σελ.

Θα ήθελα να πω δυο λόγια για τη σχέση του Σταύρου Τσακυράκη με την ελευθερία της έκφρασης. Σκοπός μου δεν είναι να αναφερθώ γενικά στην αξία της ελευθερίας της έκφρασης ως δικαιώματος, αλλά να αποπειραθώ να εξηγήσω τη σημασία της για τον ίδιο τον Τσακυράκη. Για ποιο λόγο το συγκεκριμένο δικαίωμα τον απασχόλησε τόσο εκτεταμένα στη διδασκαλία και το έργο του; (τεύχος 126)

Σταύρος Τσακυράκης, Η ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ, πρόλογος: Πάσχος Μανδραβέλης, επίμετρο: Ιωάννα Τουρκοχωρίτη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2021, 448 σελ. 

Το βιβλίο Η ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ του Σταύρου Τσακυράκη είναι ένα βιβλίο-ορόσημο, όχι μόνο για την ελληνική θεωρία του συνταγματικού δικαίου αλλά και γενικότερα για την ελληνική νομική επιστήμη. Σκοπός του είναι να αναδειχθεί η κεντρική θέση της ελευθερίας του λόγου σε μια φιλελεύθερη, δημοκρατική κοινωνία, να εξαρθεί η αναγκαιότητα ύπαρξής της, ακόμη και όταν ο εκφερόμενος λόγος είναι απεχθής ή εξόχως ενοχλητικός.

Τομ Βολφ, Μαρία Κάλλας: Γράμματα και Αναμνήσεις, μετάφραση από τα γαλλικά: Ανδρέας Παππάς, Πατάκη, Αθήνα 2020, 496 σελ.

^[1]

Η Μαρία Κάλλας γνώριζε σε βάθος τη μουσική που υπηρέτησε. Η ίδια αναγνώριζε τη σημασία της μαθητείας της και, κυρίως, την επίδραση που είχαν στη μουσική της πορεία δυο πρόσωπα. Η ισπανίδα δασκάλα φωνητικής Ελβίρα ντε Ιντάλγκο αργότερα, ο ιταλός μαέστρος Τούλιο Σεραφίν. «Η μαθητεία μου δίπλα στην Ιντάλγκο», έγραφε, «ήταν η θητεία μου στη μέση και ανώτερη παιδεία, δίπλα στον Σεραφίν έκανα τα μεταπτυχιακά μου». (τεύχος 125)