Παρεμβάσεις

Τα τελευταία είκοσι χρόνια η επιστήμη της Ανθρωπολογίας έχει επεκταθεί σε ένα σωρό πεδία και πληθώρα συγγραμμάτων έχει γραφεί από έλληνες ανθρωπολόγους, ενώ πάμπολλα έχουν μεταφραστεί από την ξένη βιβλιογραφία. Μια πλήρης παρουσίαση των σχετικών βιβλίων που μπορεί να αναζητήσει ο έλληνας αναγνώστης. [ΤΒJ]

Cas Mudde, Η Ακροδεξιά σήμερα, μετάφραση από τα αγγλικά: Ελένη Κοτσυφού, Θεσσαλονίκη 2020, Επίκεντρο, 248 σελ. 

Το πέρασμα του Τραμπ από τις ΗΠΑ, μαζί με όσα παρατηρούνται σε διάφορες χώρες, ενισχύουν την εκτίμηση ότι η Ακροδεξιά είναι ισχυρό παγκόσμιο φαινόμενο. Ιδίως οι ακροδεξιές πολιτικές απέκτησαν δύναμη στις περισσότερες δημοκρατίες τον 21ο αιώνα. Μάλιστα, η ακόμα πιο ετερογενής Ακροδεξιά έχει εισέλθει και στην κυρίαρχη πολιτική τάση και έχει κανονικοποιηθεί, καθιστώντας δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα τόσο στον συντηρητισμό και την Ακροδεξιά όσο και ανάμεσα στη ριζοσπαστική και την εξτρεμιστική Δεξιά. Ένα κείμενο ειδικά γραμμένο για το Books’ Journal, με την ευκαιρία της ελληνικής έκδοσης του νέου βιβλίου του καθηγητή Κας Μούντε Η Ακροδεξιά σήμερα, από το Επίκεντρο. [ΤΒJ]

Ο θάνατος του Μαραντόνα στις 25 Νοεμβρίου 2020 έστειλε κύματα πένθους και θλίψης στα πέρατα του πλανήτη. Χαοτική κηδεία στην Αργεντινή, Μεγάλη Παρασκευή στη Νάπολη, αυτοσχέδια μνημεία και αυθόρμητα μαζικά αφιερώματα προς τιμήν του σε Κίνα και Ινδία, βουβός πόνος στη Σκανδιναβία. Η λουκουλείων διαστάσεων συγκίνηση στα σόσιαλ έφραξε τα καλώδια. Φαντεζί σχολιαστές έκαναν βιαστικά μακροβούτια σε εγκαταλελειμμένα ναυάγια του 20ού αιώνα όπως το ψυχαναλυτικό transference για να αρπάξουν οτιδήποτε μπορούσε να εξηγήσει τις ηλεκτρικές εκκενώσεις του Μαραντόνα στoυς ποδοσφαιρολάτρες. Εάν το καθηλωτικό ταυτιστικό της ομάδας είναι σαν το κρεμμύδι (μακροβούτι στην αναλογία της Άρεντ για τον ολοκληρωτισμό) στο κέντρο του βρίσκεται το Tribal Fiction, το Πράγμα της Φυλής από το οποίο ξεπηδούν Πατρίς, Θρησκεία, Νατιβισμοί και identity politics. Άλλοι κατέφυγαν στο transcendence, την υπερβατικότητα για να τον περιγράψουν. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 116.

Για ποιον λόγο επελέγη ο Διονύσιος Σολωμός ως ποιητής του Εθνικού Ύμνου; Και πώς αυτό συνέβαλε ώστε να αποκτήσει τα γενικότερα χαρακτηριστικά του εθνικού ποιητή ο Σολωμός, μετεξελισσόμενος από ποιητή του Εθνικού Ύμνου σε  εθνικό ποιητή; Το κείμενο μιας παλαιότερης ομιλίας του Ευάγγελου Βενιζέλου, αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 75, Μάρτιος 2017.

Πρόλογος-επιμέλεια: Λάκης Δόλγερας

Ο εορτασμός επετείων δίνει ευκαιρία αναστοχασμού, ή «νέου διαβάσματος», ενός ιστορικού γεγονότος ή μιας εποχής, που επηρεάστηκε αφενός από τις εξελίξεις της ιστοριογραφίας, αφετέρου από τις αντιλήψεις της εποχής. Η διαδικασία αυτή συνήθως προκαλεί διάφορα ερωτήματα τα οποία μπορεί ίσως να απαντήσει η καταφυγή στις πηγές της ιστορίας.

Δημόσια υγεία, διεθνής διπλωματία και Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 116, Φεβρουάριος 2021.

Υπάρχει μια ιδιόμορφη σταθερά, ένα pattern, οιονεί νόμος, στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που μάλλον τον  παραβλέπουμε.  Έπειτα από μια μεγάλη ένταση που φέρνει τις δύο χώρες στο χείλος του πολέμου, ή ακόμη έπειτα από μια μεγάλη καταστροφή, ακολουθούν οι πλέον φιλόδοξες, τολμηρές και μερικές φορές πρωτότυπες προτάσεις για τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ τους.

Μετά τη δημοσιοποίηση των πρώτων 224 υπογραφών στο κείμενο για τη στοχοποίηση του Πρύτανη του ΑΠΘ και με τη βασική θέση ότι ο νόμος για την προάσπιση της δημοκρατικής λειτουργίας του Πανεπιστημίου πρέπει να εφαρμόζεται, εκδηλώθηκε από την πανεπιστημιακή κοινότητα ιδιαίτερα έντονο ενδιαφέρον για την υπογραφή του κειμένου, παρότι η συγκέντρωση των υπογραφών έγινε εκ των ενόντων και από στόμα σε στόμα.

Σήμερα δίνεται στη δημοσιότητα ο ανανεωμένος κατάλογος καθηγητών Πανεπιστημίου που συνυπογράφουν και ο αριθμός τους υπερβαίνει τους 500. Η πρώτη δημοσίευση αποκάλυψε ένα ισχυρό ρεύμα για την υπεράσπιση της νομιμότητας στα πανεπιστήμια της χώρας που ένιωσε την ανάγκη να εκφραστεί δημόσια. Η ροή των υπογραφών συνεχίζεται.

Το κείμενο

Ο Πρύτανης του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης κ. Ν. Παπαϊωάννου αναγκάστηκε, όπως όφειλε εφαρμόζοντας τον νόμο, να ζητήσει τη βοήθεια της εισαγγελίας η οποία στη συνέχεια απευθύνθηκε στην αστυνομία, όταν εξωπανεπιστημιακοί και φοιτητές κατέλαβαν το κτίριο της διοίκησης χρησιμοποιώντας λοστούς και εργαλεία διάρρηξης και απαίτησαν από τους εργαζόμενους στις υπηρεσίες φύλαξης και καθαριότητας να αποχωρήσουν, απειλώντας ευθέως τη σωματική τους ακεραιότητα.

Όπως είπε ο πρύτανης:  «Ο φόβος έφερε την ανοχή και η ανοχή διαιώνισε τον φόβο. Η επιβολή απόψεων περιθωριακών ομάδων διά της βίας έγινε άγραφος νόμος, εγκαθιδρύοντας ένα άτυπο καθεστώς ομηρίας καθηγητών, εργαζόμενων και φοιτητών, οι οποίοι στοχοποιήθηκαν, δέχθηκαν ανοίκειες επιθέσεις, χτυπήθηκαν βάναυσα, διαπομπεύτηκαν χυδαία, καταπατήθηκαν θεμελιώδη δικαιώματά τους.»

Το ΑΠΘ και όλα τα πανεπιστήμια πρέπει να υπερασπίζονται την ελευθερία και τη δημοκρατική νομιμότητα στην ακαδημαϊκή ζωή. Η πλειονότητα της πανεπιστημιακής κοινότητας και της κοινωνίας στηρίζουν αυτούς τους στόχους. Η βία, η απειλή χρήσης βίας, η κατάληψη του δημόσιου χώρου σε βάρος άλλων, για την προώθηση οποιωνδήποτε αιτημάτων και διεκδικήσεων, δεν είναι και δεν θα γίνουν ποτέ αποδεκτές.

Όσοι και όσες υπογράφουμε, πιστεύουμε ότι  ο νόμος για την προάσπιση της δημοκρατικής λειτουργίας του Παν/μίου πρέπει να εφαρμόζεται. Είμαστε  δίπλα στον πρύτανη του ΑΠΘ και στεκόμαστε απέναντι στην απόπειρα στοχοποίησής του.

Οι υπογραφές

224 καθηγητές Πανεπιστημίου, ανάμεσά τους και πάρα πολλοί συνεργάτες του Books' Journal, στηρίζουν τον πρύτανη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Νίκο Παπαϊωάννου, ο οποίος, απέναντι σε εξωπανεπιστημιακούς εισβολείς και καταληψίες με διαρρηκτικά εργαλεία του κτιρίου διοίκησης του ιδρύματος, κάλεσε, όπως άρμοζε, την αστυνομία. 

Aκολουθεί το κείμενο στήριξης του πρύτανη και οι υπογραφές των καθηγητών (η αρχική λίστα, που πιθανότατα θα αυξηθεί) οι οποίοι επιδοκιμάζουν την πράξη του:  

Ο Πρύτανης του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης κ. Ν. Παπαϊωάννου αναγκάστηκε, όπως όφειλε εφαρμόζοντας τον νόμο, να ζητήσει τη βοήθεια της εισαγγελίας η οποία στη συνέχεια απευθύνθηκε στην αστυνομία, όταν εξωπανεπιστημιακοί και φοιτητές κατέλαβαν το κτίριο της διοίκησης χρησιμοποιώντας λοστούς και εργαλεία διάρρηξης και απαίτησαν από τους εργαζόμενους στις υπηρεσίες φύλαξης και καθαριότητας να αποχωρήσουν, απειλώντας ευθέως τη σωματική τους ακεραιότητα. 

Όπως είπε ο πρύτανης:  «Ο φόβος έφερε την ανοχή και η ανοχή διαιώνισε τον φόβο. Η επιβολή απόψεων περιθωριακών ομάδων διά της βίας έγινε άγραφος νόμος, εγκαθιδρύοντας ένα άτυπο καθεστώς ομηρίας καθηγητών, εργαζόμενων και φοιτητών, οι οποίοι στοχοποιήθηκαν, δέχθηκαν ανοίκειες επιθέσεις, χτυπήθηκαν βάναυσα, διαπομπεύτηκαν χυδαία, καταπατήθηκαν θεμελιώδη δικαιώματά τους.»

Το ΑΠΘ και όλα τα πανεπιστήμια πρέπει να υπερασπίζονται την ελευθερία και τη δημοκρατική νομιμότητα στην ακαδημαϊκή ζωή. Η πλειονότητα της πανεπιστημιακής κοινότητας και της κοινωνίας στηρίζουν αυτούς τους στόχους. Η βία, η απειλή χρήσης βίας, η κατάληψη του δημόσιου χώρου σε βάρος άλλων, για την προώθηση οποιωνδήποτε αιτημάτων και διεκδικήσεων, δεν είναι και δεν θα γίνουν ποτέ αποδεκτές.

Όσοι και όσες υπογράφουμε, πιστεύουμε ότι  ο νόμος για την προάσπιση της δημοκρατικής λειτουργίας του Πανεπιστημίου πρέπει να εφαρμόζεται. Είμαστε  δίπλα στον πρύτανη του ΑΠΘ και στεκόμαστε απέναντι στην απόπειρα στοχοποίησής του. 

Υπογράφουν:

• Άννα Αγγελούση, Επ. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Χριστίνα Αθανασιάδου, Αν. Καθηγήτρια ΑΠΘ
• Δέσποινα Αλεξανδράκη Ομ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης
• Ευάγγελος Αλεξίου, Καθηγητής ΑΠΘ
• Νίκος Αλιβιζάτος, Ομ. Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Φάμπιο Αντωνίου, Επ. Καθηγητής ΟΠΑ 
• Χριστίνα Αντωνίου, Ομ. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Αλέξης Αρβανίτης, Επ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
• Μάρκος Ασσαέλ, Καθηγητής, ΑΠΘ
• Μαριάννα Αυγερινού, Επ. Καθηγήτρια  ΑΠΘ
• Μιχάλης Αυγουστιανάκης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Μιχαήλ Βαβελίδης, Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Νάσος Βαγενάς, Ομ. Καθηγητής  ΕΚΠΑ
• Μαρία Βακόλα, Αν. Καθηγήτρια ΟΠΑ 
• Βασίλειος Βαμβακάς, Αν. Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Θεόδωρος Βασιλακόπουλος, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Γεώργιος Βασίλαρος, Αν. Καθηγητής, ΕΚΠΑ
• Νίκος Βασιλειάδης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Πέτρος Βασιλειάδης, Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Ιωάννης Βασιλείου, Ομ. Καθηγητής ΕΜΠ
• Βασίλης Βασσάλος, Καθηγητής  ΟΠΑ
• Ευάγγελος Βενιζέλος, Καθηγητής ΑΠΘ
• Χαράλαμπος Βέντης, Επ. Καθηγητής  ΕΚΠΑ
• Ξενοφών Βερύκιος, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
• Νίκος Βέττας, Καθηγητής ΟΠΑ
• Στέλιος Βιρβιδάκης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Χάρης Βλάδος, Επ. Καθηγητής ΔΠΘ
• Ιωάννης Βλαχάβας, Καθηγητής ΑΠΘ
• Ιωάννης Βλαχογιαννάκος, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Λουκάς Βλάχος, τ. Καθηγητής, ΑΠΘ
• Σπύρος Βούγιας, Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Βασίλης Βουτσάκης, Αν. Καθηγητής  ΕΚΠΑ
• Μαρία Γαβουνέλη, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Ελεάννα Γαλανάκη, Επ. Καθηγήτρια ΟΠΑ
• Δημήτριος Γαλάρης, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου  Ιωαννίνων 
• Ιωάννης Κ. Γάλλος, τ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Θωμάς Γερασιμίδης, Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Αναστάσιος Γερμενής, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
• Μιχάλης Γεωργιάδης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Παναγιώτης Γεωργιάδης, Ομ. Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Βασιλική Γεωργιάδου, Καθηγήτρια Παντείου  Πανεπιστημίου
• Κώστας Γιαβής, Επ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Αθηνά Γιαννακού, Καθηγήτρια ΑΠΘ
• Γιώργος Γιαννόπουλος,  Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Παναγιώτης Γκλαβίνης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Έλενα Γκόγκα, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Ανδρέας Γκόφας, Αν. Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου
• Δημήτριος Γούμενος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
• Αχιλλέας Γραβάνης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
• Αναστασία Γραμματικάκη-Αλεξίου, Ομ. Καθηγήτρια ΑΠΘ
• Βασίλης Γραμματίκας, Επ. Καθηγητής ΔΠΘ 
• Ιωακείμ Γρυσπολάκης, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
• Ιωάννα Δελλαδέτσιμα, τ. αν. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Παύλος Δελλαδέτσιμας, Καθηγητής Χαροκόπειου Πανεπιστημίου
• Βασιλική Δεληγιάννη-Κουϊμτζή, Ομ. Καθηγήτρια ΑΠΘ
• Χρήστος Δελιδάκης, Καθηγητής Πανεπιστήμιο Κρήτης
• Δημήτρης Δημητράκος, Ομ. Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Αλέξ. Κ. Δημητρακόπουλος, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
• Αθηνά A. Δημοπούλου, Αν. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Δανάη Διακουλάκη, Ομ. Καθηγήτρια ΕΜΠ
• Εμμανουέλα Δούση, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Σοφία Δροσοπούλου, Καθηγήτρια  Imperial College London
• Παύλος Ελευθεριάδης, Καθηγητής Πανεπιστημίου της Οξφόρδης 
• Λεώνη Ευαγγελάτου-Δάλλα, Ομ. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Μαρία Δ. Ευθυμίου, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Χρύσανθος Ζαμπούλης, Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Αχιλλέας Ζαπράνης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας
• Χριστίνα Ζαραφωνίτου, Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου
• Περσεφόνη Ζέρη, Ομ. Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου
• Νίκος Ζούμπος, τ. Καθηγητής και Πρύτανης Πανεπιστημίου Πατρών
• Γεώργιος Θεοδωρίδης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Σέργιος Θεοδωρίδης, Ομ. Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Κλεάνθης Θραμπουλίδης, Καθηγητής, Πανεπιστημίου Πατρών
• Ιωάννης Ιγγλεζάκης, Καθηγητής ΑΠΘ.
• Νίκος Ιντζεσίλογλου, Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Γιώργος Ιωάννου, Καθηγητής ΟΠΑ
• Βασίλειος Καλέρης, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
• Μαρία Καλλέρη, τ. επ. Καθηγήτρια ΑΠΘ
• Ορέστης Καλογήρου, Καθηγητής ΑΠΘ
• Σαράντης Καλυβίτης, Καθηγητής ΟΠΑ
• Γρηγόρης Καλφέλης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Παντελής Καμμάς, Επ. Καθηγητής ΟΠΑ
• Αθανάσιος Καμπάς, Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
• Γιάννης Καρακάσης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης 
• Θεόκλητος Σ. Καρακατσάνης, Επ. Καθηγητής ΔΠΘ
• Βενιαμίν Καρακωστάνογλου, τ. μόνιμος Λέκτωρ ΑΠΘ
• Κωνσταντίνος Καραμάνης, Καθηγητής ΟΠΑ
• Ιωάννα Καραμάνου, Αν. Καθηγήτρια ΑΠΘ
• Ανδρέας Καραμπίνης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Θοδωρής Καραπάντσιος, Καθηγητής ΑΠΘ
• Γιώργος Καρράς, Ομ. Καθηγητής ΕΜΠ
• Κωνσταντίνος – Βασίλειος Κατσάμπαλος, Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Σταύρος Κάτσιος, Καθηγητής Ιονίου Πανεπιστημίου 
• Αγγέλα Καστρινάκη, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης 
• Ηλίας Κατσούλης, τ. Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου 
• Σωκράτης Κάτσικας, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς
• Κλέα Κατσουγιάννη, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Βάσω Κιντή, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Δημήτρης Κολύμβας, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Innsbruck
• Αθανάσιος Καμπάς, Αν Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
• Παρασκευάς Κονόρτας, Αν. Καθηγητής, ΕΚΠΑ
• Χρίστος Κοντογιάννης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών 
• Γιώργος Κορφιάτης, επίτιμος Καθηγητής ΑΠΘ
• Δημήτρης Κοσμόπουλος, Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
• Τιμολέων Κοσμίδης, Επ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Σοφία Κουκούλη, Επ. Καθηγήτρια Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου
• Αλέξανδρος Κουμπής,  Καθηγητής ΑΠΘ
• Ανδρέας Κούρκουλας, Καθηγητής ΕΜΠ
• Γιάννης Κουτεντάκης, Ομ. Καθηγητής  Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
• Χριστόφορος Κουτίτας, Ομ.  Καθηγητής ΑΠΘ
• Μιχάλης Κουτσιλιέρης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Σταμάτης Κριμιζής, Ακαδημαϊκός
• Γεώργιος Κυριακίδης, τ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
• Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Κώστας Κωστής, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Βασίλης Κωστόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών 
• Βασίλειος Κώτσης, Καθηγητής, ΑΠΘ
• Στέλλα Λαδή, Επ. Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου
• Άννα Λάμαρη, Επ. Καθηγήτρια ΑΠΘ
• Δημοσθένης Λέντζης, Επ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Ιωάννης Ληξουριώτης, Ομ. Καθηγητής, Παντείου Πανεπιστημίου 
• Βασίλειος Λιακόπουλος, Καθηγητής ΑΠΘ.
• Παναγιώτης Λιανός, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
• Αριστοτέλης Λουφόπουλος, Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Δημήτρης Λυβάνιος, Επ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Σπήλιος Μανωλακόπουλος, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Ανδρέας Μαρκαντωνάτος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
• Σμαραγδή Μαρινάκη, Επ. Καθηγήτρια,ΕΚΠΑ
• Μαίρη Μιμίκου, Ομ. Καθηγήτρια ΕΜΠ
• Βασίλης Μούγιος,  Καθηγητής ΑΠΘ
• Νίκος Μουσιόπουλος, Καθηγητής ΑΠΘ
• Χλόη Μπάλλα, Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης
• Παντελής Μπασάκος, Ομ. Καθηγητής, Παντείου Πανεπιστημίου 
• Κωνσταντίνος Μπαχάς, Διευθυντής Έρευνας  CNRS, Γαλλία 
• Κώστας Μπιλιαδέρης, Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Νίκος Μπιτζιλέκης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Γεώργιος Μπιτσώρης, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
• Ιωάννης Μπολέτης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Αναστάσιος Μπούντης,  Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών 
• Δημοσθένης Μπούρος, Ομ. Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Ευστάθιος Μπούσιας, Καθηγητής Πανεπιστήμιο Πατρών
• Αριστοτέλης Νανιόπουλος,   Ομ. Καθηγητής Α.Π.Θ.
• Στέλιος Νεγρεπόντης, Ομ. Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Ειρήνη Νικάνδρου, Επ. Καθηγήτρια ΟΠΑ
• Αργύρης Νικολαΐδης, τ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Βάνα Νικολαΐδου-Κυριανίδου, Αν. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Ιωάννης Νικολάου, Αν. Καθηγητής ΟΠΑ
• Αντώνης Ντέμος, Καθηγητής ΟΠΑ
• Γιάννης Ξυδόπουλος, Αν. Καθηγητής ΑΠΘ
• Γιώργος Οικονομίδης, Καθηγητής ΟΠΑ
• Μιχάλης Ορφανόπουλος, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
• Γιώργος Παγουλάτος, Καθηγητής ΟΠΑ 
• Ιωάννα Παπαβασιλείου, Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Μακεδονίας
• Θεόδωρος Παπαγγελής, Ομ. Καθηγητής Α.Π.Θ. -Ακαδημαϊκός
• Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Χαράλαμπος Παπαγεωργίου, Ομ. Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Αικατερίνη Παπαγιάννη, Καθηγήτρια ΑΠΘ
• Γιώργος Παπαδάκης, Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
• Ιωάννης Παπαδόπουλος, Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας
• Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια ΑΠΘ
• Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Νάνσυ Παπαλεξανδρή, Ομ. Καθηγήτρια ΟΠΑ
• Νίκος Παπαμίχος, τ. Αν. Καθηγητής ΑΠΘ
• Αγγελική Παπαπαναγιώτου, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Σωτήρης Παπαντωνόπουλος,  Επ. Καθηγητής, ΔΠΘ
• Μιχαήλ Πασχάλης, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
• Συμεών Πασχαλίδης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Νιόβη Παυλίδου, Καθηγήτρια ΑΠΘ
• Ιωάννα Παυλοπούλου, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Σταύρος Περεντίδης, Ομ. Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου  
• Ανδρέας Πολύδωρος, Καθηγητής, ΕΚΠΑ
• Αντώνιος Ρεγκάκος, Καθηγητής -Ακαδημαϊκός ΑΠΘ
• Βασίλης Ρόθος, Καθηγητής ΑΠΘ
• Παρασκευάς Σαββαΐδης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Μπάμπης Σαββάκης, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης.
• Μιχαήλ Σακελλαρίου, Ομ. Καθηγητής ΕΜΠ
• Στρατηγούλα Σακελλαρίου, Επ. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Παντελής Σαραφίδης, Αν. Καθηγητής, ΑΠΘ
• Γιάννης Σαρηγιάννης, Επ. Καθηγητής, Πανεπιστημίου Λευκωσίας
• Μιλτιάδης Σαρηγιαννίδης, Επ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Πάνος Σεφερλής, Καθηγητής ΑΠΘ
• Αθανάσιος Σκόρδας, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
• Γιάννης Σμαραγδάκης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Ιουλία Σμόνου, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης
• Διομήδης Σπινέλλης, Καθηγητής ΟΠΑ
• Πέτρος Στάγκος, Ομ. Καθηγητής ΑΠΘ
• Σωτηρία Σταυρακοπούλου, Αν. Καθηγήτρια ΑΠΘ
• Γιάννης Στεφανίδης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Μανώλης Στρατάκης, Καθηγητής, Πανεπιστημίου Κρήτης
• Δημήτρης Α. Σωτηρόπουλος, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
• Βασίλης Ταρλατζής, Καθηγητής ΑΠΘ
• Νικόλαος Τεντολούρης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Γιώργος Τζέτζης Καθηγητής ΑΠΘ
• Ιωάννης Τζιφόπουλος, Καθηγητής ΑΠΘ
• Γιώργος Τόμπρας, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Χρήστος Τσαγγάλης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Ηρακλής Τσαγκάρης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Παναγιώτης Τσακαλίδης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης
• Έφη Τσακαλίδου, Καθηγήτρια Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
• Νικόλαος Τσέλιος, Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
• Μ.Ι. Τσινισιζέλης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Κωνσταντίνος Τσιούφης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Χαράλαμπος Τσορμπατζούδης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Λουκάς Τσούκαλης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Νικολάος Φακωτάκης, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
• Βασιλική Φαρμάκη, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
• Γ.Χ. Φθενάκης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
• Γεράσιμος Φιλιππάτος, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Ανδρέας Φουντουλάκης, Αν. Καθηγητής Πανεπιστήμιο Κρήτης 
• Κων/νος Φουντουλάκης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Σταύρος Φραγκουλίδης, Καθηγητής ΑΠΘ
• Δημήτρης Φρυδάς, τ. Καθηγητής, Πανεπιστημίου Πατρών 
• Αριστείδης Φωτίου, Καθηγητής ΑΠΘ
• Δαμιανός Χατζηαντωνίου, Καθηγητής ΟΠΑ
• Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Κίμωνας Χατζημπίρος, Ομ. Καθηγητής ΕΜΠ
• Κων/νος Χατζηκώστας, Λέκτορας ΑΠΘ
• Αντώνης Χατζημωϋσής, Αν. Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Ανδρέας Χέλμης, Αν. Καθηγητής ΕΚΠΑ
• Νικόλαος-Κομνηνός Χλέπας, Καθηγητής ΕΚΠΑ 
• Μίνα Ψυχογιού, Αν. Καθηγήτρια, ΕΚΠΑ
• Κυριάκος Υάκινθος, Καθηγητής ΑΠΘ
• Martin Vöhler, Καθηγητής ΑΠΘ

To φετινό βραβείο Booker και η λατρεία της νεότητας. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 114, Δεκέμβριος 2021.

Μια φίλη ποιήτρια μου περιέγραψε πρόσφατα την εμπειρία της σε μια συγκέντρωση για ανάγνωση ποιημάτων. Διαπίστωσε, με ένα μείγμα εκνευρισμού και απογοήτευσης, πως το ενδιαφέρον ήταν ανάλογο με τη νεότητα και αντιστρόφως ανάλογο με την ποιότητα: τα μεν πρωτόλεια των νέων ποιητών και ποιητριών ασκούσαν ιδιαίτερη έλξη, οι δε μεγαλύτεροι κι εμπειρότεροι λάμβαναν τα λιγότερα, και λιγότερο ένθερμα, σχόλια. Τι σημαίνει αυτή η εμμονή στο φρέσκο, στο πρωτοεμφανιζόμενο; Υπήρχε ανέκαθεν ή είναι φρούτο της εποχής μας;   

Τούτη την αποκαλυπτική συνθήκη θυμήθηκα όταν διάβασα ότι το διεθνούς κύρους βραβείο Booker απονεμήθηκε φέτος σε ένα σχεδιαστή μόδας, τον Ντάγκλας Στιούαρτ, για το πρώτο του βιβλίο. Η υποψήφια λίστα για το Booker έχει διευρυνθεί εδώ και λίγα χρόνια για να συμπεριλαμβάνει, πέραν των μυθιστορημάτων από τις χώρες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, οποιοδήποτε αγγλόγλωσσο μυθιστόρημα, εισάγοντας έτσι στον σκληρό ανταγωνισμό και την τεράστια αγορά των ΗΠΑ. Μάλιστα, η φετινή βραχεία λίστα περιελάμβανε άλλους τρεις πρωτοεμφανιζόμενους πεζογράφους, οπότε 4 στα 6 μυθιστορήματα ήταν ντεμπούτα! Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο του Στιούαρτ κι έτσι δεν μπορώ να το κρίνω, αλλά δεν αμφιβάλλω πως θα είναι καλό, και σίγουρα θα το διαβάσω, λόγω και του «αλκοολικού» θέματός του. Ωστόσο αναρωτιέμαι: κανένας ώριμος, φτασμένος αγγλόφωνος πεζογράφος δεν έγραψε την ίδια χρονιά καλύτερο βιβλίο; Ή μήπως –κι εφεξής δεν θα αναφέρομαι στο φετινό Booker, αλλά θα μιλώ γενικότερα– υπάρχει μια άλλοτε μεθοδευμένη, άλλοτε υποσυνείδητη τάση διεθνώς για βράβευση όλο και πιο νέων δημιουργών;   

Το Νόμπελ Λογοτεχνίας απονέμεται με επίσημο κριτήριο τη συνολική πορεία ενός συγγραφέα: μπορεί μεν να τονιστεί η αξία ενός συγκεκριμένου έργου του, αλλά ουσιαστικά βραβεύεται το πρόσωπο. Μήπως έρχεται μια εποχή όπου το Νόμπελ θα δίνεται σε εικοσάρηδες και τριαντάρηδες για το πρώτο κιόλας βιβλίο τους; Για να έρθω στο διά ταύτα: πώς μπορεί κανείς μετά την αποδοχή ενός τόσο «prestigious», όπως λέγεται, βραβείου (Νόμπελ, Booker, κ.λπ.) να συνεχίσει απερίσπαστος να γράφει καλά; Ο Μπέκετ αναφώνησε «Καταστροφή!» όταν ανακοινώθηκε η βράβευσή του με το Νόμπελ και κρύφτηκε στο καβούκι του, στέλνοντας τον εκδότη να το παραλάβει. Κάποιοι νομπελίστες είχαν το θάρρος να ομολογήσουν πως, μετά τη βράβευσή τους, δεν κατάφεραν να φτάσουν στο πρότερο συγγραφικό τους επίπεδο – παρεμπιπτόντως, δεν είχαμε ανάγκη την ομολογία τους, το διαπιστώνουμε μόλις διαβάσουμε το έργο τους πριν και μετά. Ο Ελύτης δήλωνε σε απανωτές συνεντεύξεις του πόσο μεγάλη πίεση δεχόταν για καιρό μετά τη βράβευση: «Όλο αυτόν τον χρόνο δεν πρόφτασα ούτε μια στιγμή να σκεφτώ ποιητικά, να σημειώσω έναν στίχο. Το Νόμπελ με έκανε να χάσω χρόνο. […] Έγινε η ζωή μου άνω κάτω. […] Στην αρχή είπα: Θα βάλω τα δυνατά μου να τα βγάλω πέρα, έως ότου γίνει η επίσημη απονομή. Κι ύστερα θα ησυχάσω. Πού να ‘ξερα ότι το μεγάλο κακό θα συνεχιζότανε ύστερα» (Συν τοις άλλοις, Ύψιλον). Όταν κοτζάμ Ελύτης στα εβδομήντα του δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί για να γράψει, πώς θα καταφέρει ένας πρωτοεμφανιζόμενος, που εν μία νυκτί έγινε γνωστός και περιζήτητος, να μη γίνει… πρωτοεξαφανιζόμενος;  

Σε αντίθεση με τη μουσική, τα μαθηματικά και το σκάκι, στη λογοτεχνία και τις εικαστικές τέχνες τα παιδιά-θαύματα σπανίζουν: είναι απίθανο το πρώτο βιβλίο ή ο πρώτος πίνακας ζωγραφικής ή η πρώτη κινηματογραφική ταινία να αποτελεί το σπουδαιότερο έργο ενός δημιουργού. Ο καλλιτέχνης –ακόμα και το παιδί-θαύμα– κατά κανόνα βελτιώνεται προϊόντος του χρόνου, κορυφώνοντας τον δημιουργικό του οίστρο και πρωτοτυπώντας, χονδρικά, μετά τα τριάντα και συνήθως μεταξύ σαράντα και εξήντα ετών. Με την εξαίρεση να γεννηθεί κανείς Ρεμπώ ή να είναι ο «συγγραφέας τού ενός μεγάλου βιβλίου», η λογοτεχνία δεν είναι κατοστάρι, αλλά υπερμαραθώνιος στιπλ (ανύπαρκτο άθλημα, αλλά το επινόησα μόλις τώρα για να γίνω πιο παραστατικός). Αν θέλουμε μια άλλη παρομοίωση της τέχνης με ένα άθλημα, αυτό δεν θα ήταν τόσο, π.χ., το άλμα εις μήκος (όπου μπορεί να πηδήξεις μία φορά δέκα μέτρα και να γίνεις θρύλος χωρίς να χρειαστεί να αγωνιστείς ποτέ ξανά), όσο η πυγμαχία και τα παρεμφερή αγωνίσματα: όσοι τα παρακολουθούμε, γνωρίζουμε πως κανένας δεν θεωρείται μεγάλος επειδή κέρδισε έναν δύο αγώνες, αλλά επειδή στη συνολική καριέρα του είχε ένα συντριπτικό ποσοστό επιτυχιών. Όταν ο Μπλουμ τοποθετεί τον Σαίξπηρ στην κορυφή της νεωτερικής λογοτεχνίας, θέτει και ένα ποσοτικό κριτήριο: ποιος άλλος έγραψε «24 αριστουργήματα»;      

Η σημασία της σοφίας, της πείρας, της εξέλιξης, της αντοχής είναι τεράστια, αλλά η εποχή μας δείχνει να την παραγκωνίζει – θα έφτανα στο σημείο να πω ότι αυτές οι αρετές συχνά εκλαμβάνονται ακόμα και ως αρνητικά στοιχεία. Όταν μετέφραζα τις επιστολές του Μπουκόβσκι, μια επιστολή του σχετική με το θέμα μας μου είχε προξενήσει ιδιαίτερη εντύπωση:

Κι αν εμφανιζόταν ένα νέο ταλέντο, ήταν μονάχα μια λάμψη, μερικά ποιήματα, ένα φτενό βιβλίο και ύστερα αυτός ή αυτή γινόταν ένα με την άμμο, χανόταν στο ήρεμο τίποτα. Το ταλέντο χωρίς την αντοχή είναι ένα καταραμένο έγκλημα. Σημαίνει ότι έπεσαν στην παγίδα, σημαίνει ότι πίστεψαν στο εγκώμιο, σημαίνει ότι έβαλαν τον πήχη χαμηλά. Ένας συγγραφέας δεν είναι συγγραφέας επειδή έχει γράψει κάποια βιβλία. Ένας συγγραφέας δεν είναι συγγραφέας επειδή διδάσκει λογοτεχνία. Ένας συγγραφέας είναι συγγραφέας μόνο όταν μπορεί να γράψει τώρα, απόψε, αυτό το λεπτό. Έχουμε πολλούς πρώην συγγραφείς που δακτυλογραφούν. Τα βιβλία πέφτουν από το χέρι μου στο πάτωμα (Για τη γραφή, Πατάκη).

Ο Μπουκόβσκι άργησε να ξεκινήσει να γράφει ποίηση, αλλά μέχρι το τέλος της ζωής του έγραψε κάπου 5.000 ποιήματα σε πάνω από 30 συλλογές και έγινε από τους πιο αγαπητούς ποιητές στον κόσμο. Επέδειξε, πέραν του ταλέντου, αξιοθαύμαστη αντοχή. Και δικαιώθηκε.    

Τα βραβεία φέρνουν μεν ικανοποίηση, αφού ο καλλιτέχνης επιθυμεί την αναγνώριση σαν μικρό παιδί, αλλά, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν πολλοί, δεν φέρνουν ώθηση: κανένας μεγάλος συγγραφέας δεν συνέχισε να γράφει επειδή βραβεύτηκε, και άλλωστε, από ιστορική και στατιστική άποψη, οι περισσότεροι δεν βραβεύτηκαν ποτέ. Η ώθηση είναι σχεδόν πάντα εσωτερική, η τέχνη μια ατομική τρέλα που φλέγεται από το πυρ το εσώτερον – αυτό ισχύει για όλους, βραβευμένους και μη. Θεωρώ πως τα βραβεία είναι ωραία, ευπρόσδεκτα δώρα και πως αξίζει να έρχονται ως επιστέγασμα μιας μακράς δημιουργικής πορείας – αυτό δεν σημαίνει, φυσικά, ότι πρέπει να περιμένουμε να γίνει ο συγγραφέας ραμολί μέχρι να βραβευτεί. Φοβάμαι όμως πως οδεύουμε προς μια εποχή, ή μπορεί να τη ζούμε ήδη, όπου άνθρωποι με 50 και βάλε χρόνια θαυμαστής δημιουργικότητας στις πλάτες τους (Πίντσον, Άτγουντ, ΜακΚάρθι, ΝτεΛίλο, Κούντερα, Αντούνες, κ.ά., για να περιοριστώ σε μερικούς ζώντες πεζογράφους) θα υποσκελίζονται από συμβούλια που βραβεύουν τριαντάρηδες και σαραντάρηδες· όπου τα κριτήρια της σπουδαίας τέχνης θα είναι, όπως γράφει ο Ουελμπέκ με το αμίμητο σαρκαστικό ύφος του αναφερόμενος στον έρωτα, «Νιάτα, ομορφιά, δύναμη: τα κριτήρια […] του ναζισμού» (Η δυνατότητα ενός νησιού, μτφρ. Λ. Σιπητάνου, Εστία)· όπου το βραβείο θα συνιστά τη φωτογραφία ενός πυροτεχνήματος, που μένει απλώς να δούμε για πόσο ακόμα θα φωτίζει τον ουρανό μας.    

Τι σηματοδοτεί η πρεμούρα για πρόωρη καταξίωση, η νεολατρία που επιζητά να εξαφανίσει την (όχι λιγότερο προβληματική) γεροντοκρατία; Η βούληση για ανανέωση, ακόμα και για αθανασία, είναι αρχέγονη, αλλά στην ταχύτατη μεταμοντέρνα εποχή μας η νεότητα σε όλα τα πράγματα δεσπόζει ως απόλυτο πρότυπο μπροστά στον τρόμο της φθοράς – ακόμα και η απόκτηση νέου κινητού ή αυτοκινήτου κάθε λίγο και λιγάκι υπεραναπληρώνει για πολλούς τα χρόνια που περνάνε. Συνάμα, το καταναγκαστικό κυνήγι της έκπληξης και του πρωτόφαντου υποκρύπτει τον μεγάλο φόβο ότι οι λογοτεχνικές μεγαλοφυΐες μάς τελείωσαν, καθώς και τον ακόμα μεγαλύτερο φόβο ότι τέτοιες δεν πρόκειται να ξαναγεννηθούν. Εξ ου οι εκδοτικοί οίκοι, μπροστά στην άνοδο της ασημαντότητας και στην απειλή της μετριότητας, βαφτίζουν «αριστούργημα» ό,τι νέο εκδίδουν και παλεύουν να το πουλήσουν σε ένα εν πολλοίς αδιάφορο κοινό που περί άλλα τυρβάζει.  

Κλείνω με ένα ποίημα του Ρόμπινσον Τζέφερς (σε μετάφρασή μου) από τα μέσα του περασμένου αιώνα, ενός ποιητή που θα άξιζε το Νόμπελ αλλά, στα ήσυχα βουνά της Καλιφόρνιας όπου πέρασε όλη του τη ζωή, μια τέτοια βράβευση θα ήταν το λιγότερο που θα τον ένοιαζε:

ΑΦΗΣΤΕ ΤΟΥΣ ΗΣΥΧΟΥΣ

Αν ο Θεός ήταν αρκετά καλός για να σας χαρίσει έναν ποιητή,

Τότε ακούστε τον. Μα, για όνομα του Θεού, αφήστε τον ήσυχο μέχρι να

          πεθάνει: όχι βραβεία, όχι τελετές,

Αυτά σκοτώνουν τον άνθρωπο. Ποιητής είναι αυτός που ακούει

Τη φύση και την καρδιά του· κι αν η τύρβη του κόσμου ενταθεί γύρω του,

          κι αν είναι αρκετά ανθεκτικός,

Μπορεί να αποτινάξει τους εχθρούς του, μα όχι τους φίλους του.

Αυτό έφθειρε τον Γουόρτζγουορθ και φίμωσε τον Τέννυσον, και θα είχε

          σκοτώσει τον Κητς. Αυτό κάνει  

Τον Χέμινγουεϊ να σαχλαμαρίζει και τον Φώκνερ να ξεχνά την τέχνη του.

Ο Ίαν Μπουρούμα θύμα της πολιτικής ορθότητας. Η περίπτωση New York Review of Books.

Στο τεύχος 4 του Books' Journal, Φεβρουάριος του 2011, δημοσιεύσαμε έμα κείμενο του διευθυντή, τότε, στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, Δημήτρη Εϊπίδη. Είχε μόλις καταδικαστεί ο ιρανός σκηνοθέτης Τζαφάρ Παναχί, με μια εφιαλτική καταδίκη, να μην ξανακάνει ταινία τα επόμενα είκοσι χρόνια, και ο Εϊπίδης ήθελε να εκφράσει τον αποτροπιασμό του για εκείνη την απόφαση. Και μαζί, εξέφρασε τη συμπαράστασή του σε έναν καλλιτέχνη που ο ίδιος τον είχε ξεχωρίσει και τον είχε θαυμάσει τόσο ως καλλιτέχνη όσο και ως υπερασπιστή των αυτονόητων ελευθεριών. Αναδημοσιεύουμε εκείνο το κείμενο, μικρή αναφορά μνήμης στον Δημήτρη Εϊπίδη που πέθανε τα ξημερώματα της 6ης Ιανουαρίου 2021. [ΤΒJ]