Εις Μνήμην

Αν σήμερα ζούσε η ποιήτρια, καθηγήτρια φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αλλά και υπεύθυνη για τις σελίδες βιβλίου του περιοδικού Αντί, Άντεια Φραντζή, θα έμπαινε στα 80. Πέθανε στις 31 Μαΐου 2024. Αλλά οι φίλοι και οι συνάδελφοί της δεν την ξεχνούν ποτέ. Εις μνήμην της, αναδημοσιεύουμε το κείμενο αποχαιρετισμού στην Άντεια της Λίζυς Τσιριμώκου, που πρωτοδημοσιεύτηκε στο τεύχος 154 του Βοοks' Journal (τχ. Ιουνίου 2024).

Ο Πρόδρομος Χ. Μάρκογλου, ποιητής και συγγραφέας από την Καβάλα, ο γενέθλιος τόπος του οποίου συχνά διαρρέει το έργο του, δεν κινείται πλέον ανάμεσά μας. Όπως πληροφορούμαστε από ανακοίνωση της οικογένειάς του, πέθανε στις 10 Σεπτεμβρίου 2024, σε ηλικία 89 χρόνων.

Το όνομα του Γιώργου Λεωτσάκου μού ήταν οικείο από την πρώτη στιγμή που άρχισα να διαβάζω εφημερίδες – κυρίως Τα Νέα στα γυμνασιακά μου χρόνια. Διάβαζα τις κριτικές του σε συναυλίες  σαν τεκμήρια μιας άλλης ζωής στην οποία, κάποια στιγμή, θα συμμετείχα κι εγώ όταν μεγάλωνα, και δεν έβλεπα την ώρα. Ως επαρχιωτάκι, με ρομαντισμό και προσδοκίες, πίστευα ότι κάποια στιγμή η κλασική μουσική, η γνώση και η κατανόησή της, θα σήμαινε ότι έχω κερδίσει τη χειραφέτηση κι ότι θα ζω σε ένα περιβάλλον άνεσης που θα μου επέτρεπε κάποιες μυθικές ακόμα τότε για μένα απολαύσεις, όπως ένα δίσκο κλασικής μουσικής, μια συναυλία, κάποιον κύκλο στον οποίο ισότιμα θα μπορούσα να συζητώ γι’ αυτά.

Ο Νίκος Κούρκουλος, χαλκέντερος μεταφραστής, μεταξύ άλλων τα τελευταία χρόνια των βιβλίων του Ένζο Τραβέρσο, δεν είναι πια εδώ. Πέθανε στις 6 Αυγούστου 2024 σε ηλικία 64 χρόνων.

Την είδηση μετέφερε ο εκδότης του, ο Γιάννης Νικολόπουλος, των Εκδόσεων του Εικοστού Πρώτου. Ο Νίκος Κούρκουλος, μεταφραστής πολλών από τα βιβλία που έχει εκδώσει αλλά και άτυπος σύμβουλός του για πολλές από τις εκδοτικές επιλογές του, πέθανε από καρκίνο στα 64. Πριν από μερικά χρόνια είχαμε πιστέψει ότι είχε κερδίσει τη μάχη με την αρρώστια, η οποία όμως επέστρεψε.

Γεννημένος στην Κέρκυρα το 1960, ο Νίκος Κούρκουλος έζησε στην Αθήνα. Τέλειωσε γυμνάσιο στην Ιωνίδειο στον Πειραιά, σπούδασε ιταλική φιλολογία στη Θεσσαλονίκη (μια εποχή που ακόμα τα φιλολογικά τμήματα του ΑΠΘ ενέπνεαν δέος) ενώ παράλληλα ήταν στρατευμένος στην Αριστερά και στις ιδεολογικές περιπέτειες εξαιτίας αυτής της ένταξης. Πολύ νωρίς βρέθηκε να υποστηρίζει αναρχικές ιδέες, στις οποίες έμεινε πιστός μέχρι τέλους.

Έζησε ελεύθερα, και η μετάφραση ήταν ο τρόπος και ταυτόχρονα το τίμημα της ελευθερίας του. Έχει μεταφράσει στα ελληνικά περισσότερα από 70 βιβλία. Προτιμούσε και επεδίωκε να μεταφράζει βιβλία κοντινών του ιδεολογικά συγγραφέων και επίσης προτιμούσε τη δοκιμιακή γραφή, αν και εξαιρετικές είναι και οι λογοτεχνικές μεταφράσεις του. Στις πρώτες του συνεργασίες με τον Εικοστό Πρώτο είχε εργαστεί για τη μεταφορά της Νέας Ζωής του Δάντη στα ελληνικά (1996).

O καθηγητής αρχαιολογίας Γιάννης Χαμηλάκης, σε ανάρτησή του στο facebook, γράφει για μια ακόμα πτυχή της πνευματικής ταυτότητας του Νίκου Κούρκουλου. Επισημαίνει ότι μεταξλύ των άλλων, ήταν και «από τους ελάχιστους στην Ελλάδα που ασχολούνταν τόσο συστηματικά με την σκέψη των ιθαγενών κοινοτήτων στις οποίες και αφιέρωσε το σπάνιο ιστολόγιο του ("Ο Τέταρτος Κόσμος")». Ήταν ακόμα «ένας άνθρωπος στον οποίο η ελληνική ανθρωπολογική και αρχαιολογική κοινότητα οφείλει πολλά, καθώς μετέφρασε (ή επιμελήθηκε), με σπάνια φροντίδα και προσοχή, κλασικά ανθρωπολογικά και αρχαιολογικά κείμενα, μεταξύ των οποίων και αρκετά βιβλία του Μάρσαλ Σάλινς, και βιβλία του Χόντερ».

Για μια βαθύτερη γνωριμία με τη σκέψη και τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του Νίκου Κούρκουλου, αναζητήστε το βιβλίο του Ουελελέ, με επιλογή κειμένων από το ιστολόγιό του.

LINKS:

Για τη βιβλιογραφία του: https://osdelnet.gr/contributors/1066213#translator και https://osdelnet.gr/contributors/1066213#translator

Το ιστολόγιό του: https://tetartoskosmos.wordpress.com/

H Έντνα Ο’ Μπράιαν, ιρλανδή συγγραφέας το έργο της οποίας είναι στρατευμένο στην υπόθεση του μαχόμενου φεμινισμού, πέθανε στις 27 Ιουλίου 2024 σε ηλικία 93 χρόνων. Ήταν μια από τις μεγαλύτερες συγγραφείς, το έργο της οποίας ασχολήθηκε με τη ζωή των γυναικών και την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης κατάστασης που άλλαξε την προσέγγιση της εθνικής πεζογραφίας.

Ο Βενιανάκης ήταν ερασιτέχνης ερευνητής της ιστορίας, αν όμως διαβάσει κανείς τα βιβλία του αποδεικνύεται παθιασμένος και μεθοδικός. Η γραφή του έχει λογοτεχνικό ύφος, διαβάζεται δηλαδή με ευχαρίστηση ενώ χειρίζεται τις αφηγηματικές εκκρεμότητες με επιδεξιότητα, παράγοντας σασπένς. Έγραψε τρία βιβλία για τον δωσιλογισμό στη Θεσσαλονίκη και στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας και για τους βασικούς εκπροσώπους του, όλα στηριγμένα σε πηγές και αρχεία, εμπλουτίζοντας τη σχετική (φτωχή) βιβλιογραφία. Πέθανε στις 19 Ιουλίου 2024, σε ηλικία 59 ετών.

Ο Ισμαήλ Κανταρέ, ο μεγάλος αλβανός συγγραφέας, πέθανε σε ηλικία 88 ετών, τη Δευτέρα 1 Ιουλίου 2024, στα Τίρανα. Ήταν από τους λίγους συγγραφείς από την Αλβανία που έγιναν ευρύτερα γνωστοί και μεταφράστηκαν σε όλο τον κόσμο.

Ο Γιώργος Τσάκαλος, βιβλιοπώλης αφιερωμένος στο βιβλίο, ένας μειλίχιος σοφός που όλοι όσοι συχνάζουμε στα αθηναϊκά βιβλιοπωλεία τον έχουμε συναναστραφεί τα τελευταία χρόνια στον Ναυτίλο της οδού Χαριλάου Τρικούπη, δεν είναι πια μαζί μας.

Μαρίνα πράσινο μου αστέρι

Μαρίνα φως του αυγερινού

Μαρίνα μου άγριο περιστέρι

και κρίνο του καλοκαιριού

Δώσε μου δυόσμο να μυρίσω,

λουίζα και βασιλικό,

μαζί μ’ αυτά να σε φιλήσω,

και τι να πρωτοθυμηθώ.

Ένας διαγενεακός αποχαιρετισμός στην Άντεια Φραντζή

Πέθανε, έπειτα από μακρά και επώδυνη ασθένεια, σε ηλικία 79 χρόνων, η καθηγήτρια νέας ελληνικής λογοτεχνίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ποιήτρια και για πολλά χρόνια υπεύθυνη των σελίδων για το βιβλίο στο περιοδικό Αντί, όπου επιμελήθηκε πολλά φιλολογικά αφιερώματα, υπέγραψε πολλά άρθρα και κριτικές.

Πέθανε 92 χρόνων, στις 14 Μαΐου 2024, η κορυφαία διηγηματογράφος Άλις Μονρό (Alice Munro), η πρώτη Καναδή Νομπελίστρια συγγραφέας. 

Η Άλις Μονρό, που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2013, την τελευταία δεκαετία της ζωής της έπασχε από άνοια. Γεννημένη τον Ιούλιο του 1931 στο Οντάριο του Καναδά, ως Alice Ann Laidlow, η Άλις Μονρό (όπως έγινε γνωστή με το επώνυμο του πρώτου συζύγου της) ξεκίνησε να γράφει διηγήματα στην εφηβεία της, δημοσίευσε το πρώτο της κατά τη διάρκεια των φοιτητικών της χρόνων, γνώρισε γρήγορα την αποδοχή και απέκτησε φανατικό για δεκαετίες μικρό κοινό, ενώ τα τελευταία χρόνια της ζωής της, μετά την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας, είδε την φήμη της να αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς.

Συνολικά εξέδωσε ένα μυθιστόρημα και εννέα συλλογές διηγημάτων. Επέμεινε στη μικρού και μεσαίου μεγέθους φόρμα, αρχικά γιατί θεωρούσε πως ως εργαζόμενη (σερβιτόρα, αγρεργάτρια και βιβλιοθηκονόμος) και μητέρα τριών θυγατέρων δεν θα έβρισκε ποτέ το χρόνο να ολοκληρώσει ένα μυθιστόρημα και στη συνέχεια προγραμματικά, με την ελπίδα οι συλλογές της να αποδείξουν στο αναγνωστικό κοινό πως η διηγηματογραφία είναι εξίσου σημαντική μορφή πεζογραφίας με τη μυθιστοριογραφία. Γνωστή και ως ένας σύγχρονος «θηλυκός Τσέχοφ», η Μονρό τιμήθηκε τρεις φορές με την υψηλότερη λογοτεχνική διάκριση του Καναδά, το Governor General's Literature Award, με το Διεθνές Βραβείο Booker (2009) με την επιτροπή να εξυμνεί την ακρίβεια και τη σαφήνεια της πρόζας της τονίζοντας πως «από τα διηγήματα της μαθαίνεις πάντα κάτι που δεν είχες σκεφτεί», καθώς και με το Νόμπελ Λογοτεχνίας (2013) με την Ακαδημία να την αναγνωρίζει ως «δεξιοτέχνη συγγραφέα του σύγχρονου διηγήματος».

Έγραφε ρεαλιστικές ιστορίες με ιδιαίτερα σύνθετους αλλά καθημερινούς χαρακτήρες και κύριες θεματικές τον έρωτα, τις επιθυμίες, τις απογοητεύσεις της ζωής, τις ηθικές συγκρούσεις, τα γηρατειά, τις οικογενειακές και κοινοτικές σχέσεις σε αγροκτήματα και χωριά της καναδικής επαρχίας. Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει τα βιβλία της Απόδραση, Ακριβή μου ζωή, Η αγάπη μιας καλής γυναίκας, Πάρα πολλή ευτυχία και Μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει (όλα από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο), ενώ το διήγημά της «Η αρκούδα διάβηκε το βουνό» συμπεριλαμβάνεται στον συλλογικό τόμο Της αγάπης μου ο σπουργίτης πέταξε (Libro).