Φιλοσοφία

 Stuart Jeffries, Grand Hotel Abyss. The Lives of the Frankfurt School, Verso, London, New York 2017, 448 σελ.

Walter Benjamin, Beaudelaire. Édition établie par Giorgio Agamben, Barbara Chitussi er Clemens-Carl Härle, La fabrique éditions, Paris 2013, 1040 σελ.

Fredric Jameson, The Benjamin Files, Verso Books, London 2020, 272 σελ.

Κάθε κείμενο, κάθε σκέψη, κάθε άρθρο και βιβλίο για τον Βάλτερ Μπένγιαμιν (1892-1940) και το πολυσχιδές, ογκώδες έργο του υπόκειται στον «σκληρό νόμο» της ριζωματικότητας: εμπεριέχει, κρύβει και φανερώνει ένα άλλο κείμενο, μια άλλη σκέψη, ένα άλλο άρθρο και βιβλίο που παραπέμπουν σε ένα άλλο κείμενο κ.ο.κ. Ήδη από τον Μονόδρομο (1928) διανοίγεται ένα δαιδαλώδες μονοπάτι,  χάρις πρωτίστως στον Τέοντορ Β. Αντόρνο, όταν το 1955 θα εκδώσει σε δύο τόμους (Schriften), στις εκδόσεις Suhrkamp, μία πρώτη επιλογή εμβληματικών κειμένων του, για να καταλήξει δεκαετίες μετά σ’ ένα Grand Boulevard Walter Benjamin, με την κριτική έκδοση των Απάντων του, αλλά και με διαρκώς ανανεούμενη βιβλιογραφία. Μία έκκεντρη περιπλάνηση στη ζωή και το έργο του Μπένγιαμιν στην «επέτειο» των 80 χρόνων από τον θάνατό του. 

Hannah Arendt, Περί βίας, μετάφραση από τα αγγλικά: Άννα Δαμιανίδη, Δημήτρης Ψυχογιός, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2020, 184 σελ.

Το Περί Βίας είναι μάλλον το σημαντικότερο και διασημότερο από τα operaminores της Χάννα Άρεντ, η οποία επανέρχεται και εμβαθύνει στο θέμα των σχέσεων εξουσίας και βίας που είχε ήδη θέσει στην Ανθρώπινη Κατάσταση, κάπου δέκα χρόνια νωρίτερα, αλλά και στο Για την Επανάσταση, στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Γιατί ασχολήθηκε τόσο συστηματικά με την πολιτική βία; Για να υποστηρίξει τη μοναχική θέση της ότι εξουσία δεν είναι η διαχείριση της βίας αλλά το ακριβώς αντίθετό της: η βία εμφανίζεται όταν η πολιτική ισχύς, η εξουσία, καταρρέει. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τεύχος 107, Μάρτιος 2020.

Richard Wolin,Τα παιδιά του Χάιντεγκερ, μετάφραση από τα αγγλικά: Μάνος Βασιλάκης, επιστημονική επιμέλεια: Περικλής Βαλλιάνος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2019, 482 σελ.

Ο καθηγητής ιστορίας και συγκριτικής φιλολογίας στο Graduate Center του City University of New York, Ρίτσαρντ Γουόλιν, ανασυγκροτεί τη σκέψη τεσσάρων φιλοσόφων του 20ού αιώνα ως προς τoυς δεσμούς τους με την χαϊντεγκεριανή «στοχαστική οδό» (denkweg). Δεν έχουμε εδώ αυτόνομες μελέτες για τη Χάννα Άρεντ, τον Καρλ Λέβιτ, τον Χανς Γιόνας και τον Μαρκούζε όσο ένα πλέγμα συλλογισμών για τη συσχέτιση όλων αυτών των πνευμάτων με την καταλυτική παρέμβαση του δασκάλου τους.

Σταύρος Τσακυράκης, «Από πού κι ως πού όλοι οι αγώνες είναι δίκαιοι;». Μια συζήτηση με τον Απόστολο Δοξιάδη για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, Μεταίχμιο, Αθήνα 2018, 120 σελ.

Δεν βρίσκεις συχνά ανθρώπους που να έχουν επιλέξει, απ' όλα τα πιθανά σχέδια ζωής, να βρουν την ευτυχία τους στο να γίνουν αληθινοί δάσκαλοι, υπερασπιστές δικαιωμάτων και μαχητές υπέρ της ελευθερίας και της ισότητας, ανθρώπους που να μπορούν να λένε και να το εννοούν «εγώ λέω αντιδημοφιλή πράγματα εδώ και πολλά χρόνια», και μάλιστα με το κόστος που αναλογεί σε απόψεις κόντρα. Ο καθηγητής Σταύρος Τσακυράκης παρουσιάζεται τώρα σε ένα βιβλίο, απάνθισμα μιας δημόσιας συνομιλίας του με τον Απόστολο Δοξιάδη, έτσι όπως είναι. Μαχητικός και χιουμορίστας, ώριμος και τόσο απλός... Ένα ηθικό παράδειγμα. Αναδημοσίευση από το Books' Journal 86, Μάιος 2018.

Πρόσωπο, Ευχαριστία και Βασιλεία του Θεού σε ορθόδοξη και οικουμενική προοπτική. Σύναξις Ευχαριστίας προς τιμήν του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Δ. Ζηζιούλα, εποπτεία - συντονισμός ύλης: Παντελής Καλαϊτζίδης, Νικόλαος Ασπρούλης, Εκδοτική Δημητριάδος, Βόλος 2016, 360 σελ.

Το συλλογικό έργο με τίτλο Πρόσωπο, Ευχαριστία και Βασιλεία του Θεού σε ορθόδοξη και οικουμενική προοπτική. Σύναξις Ευχαριστίας προς τιμήν του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Δ. Ζηζιούλα είναι μια πολυεπίπεδη αναφορά στο έργο ενός από τους σημαντικότερους έλληνες θεολόγους της εποχής μας, του Ιωάννη Ζηζιούλα, Μητροπολίτη Περγάμου, για 31 συναπτά έτη, μετά την «αθρόον»[1] εκλογή του το 1986, από την Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Κερασένια Σ. Παπαλεξίου, Εισαγωγή στην Οντολογία των Προσωκρατικών, Ζήτρος, Θεσσαλονίκη  2015, 250 σελ.

«Ο ελληνικός λαός ήταν ιντελλεκτουέλ». Η φράση δεν προέρχεται από κάποιο editorial του περιοδικού Marie Claire, αλλά από την υπό κρίσιν μονογραφία (σ. 56). Το σχόλιο αυτό δεν πρέπει να εκληφθεί ως εξωτερική επίκριση· ανταποκρίνεται, αντίθετα, σε μια υπόρρητη φιλοδοξία της ίδιας της εργασίας, η οποία θα περιγραφεί στη συνέχεια.

Michael J. Sandel, Τι δεν μπορεί να αγοράσει το χρήμα. Τα ηθικά όρια των αγορών, μετάφραση από τα αγγλικά: Μιχάλης Μητσός, Πόλις, Αθήνα 2016, 320 σελ.

Το νέο βιβλίο ενός μοραλιστή στοχαστή, που δηλώνει κοινοτιστής και, μολονότι συντηρητικός, συνεγείρει τμήμα της διανόησης της Αριστεράς, έχει έναν αξιοπρόσεκτο στόχο: να καταγγείλει την ανηθικότητα της αγοράς και να κάνει έκκληση στην ανθρωπότητα ώστε να πρυτανεύσει η ηθική στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η πολιτική. Αλλά τι ακριβώς εννοεί μιλώντας για ηθική; Και πόσο ηθικό θα ήταν, στις δημοκρατίες, να επιβληθούν στους πολίτες οποιοιδήποτε ηθικοί κανόνες; [Η κριτική αυτή γράφτηκε μετά την κυκλοφορία του βιβλίου στα αγγλικά και δημοσιεύθηκε στο Books’ Journal, τχ. 23, Σεπτέμβριος 2012. Είναι ευνόητο ότι οι αναφορές σε σελίδες και η απόδοση στα ελληνικά των παραθεμάτων του βιβλίου έγινε από τον συγγραφέα της κριτικής]

 Karl Barth, Προς Ρωμαίους Επιστολή, μετάφραση από τα γερμανικά: Γιώργος Βλαντής, Άρτος Ζωής, Αθήνα 2015

Ο δημόσιος χαρακτήρας της χριστιανικής θεολογίας, στο μέτρο που ενισχύει τη λογοδοσία της, θα μπορούσε, σε συνδυασμό με την αποφατικότητά της (την εμμονή στο ασύμμετρο μεταξύ γνώσης και πραγματικότητας) να αντιρροπήσει μερικώς τον κλασικό ψόγο σε βάρος του θεολογικού λόγου, ότι είναι εγγενώς αδιάψευστος και «παντός καιρού», άρα ασύμβατος με τον αναστοχαστικό κριτικισμό και τη ρευστότητα της ανοικτής κοινωνίας. Με άλλα λόγια, η θεολογία μπορεί να είναι φιλελεύθερη. [TBJ]

Stephen Menn, Ο Πλάτων για τον Θεό ως Νου, μετάφραση από τα αγγλικά: Παντελής Γκολίτσης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2015, 232 σελ.

Ξεκινώντας από τον πλατωνικό Φαίδωνα, ο καθηγητής Στήβεν Μενν παρακολουθεί τις περιπέτειες και τον μετασχηματισμό της έννοιας του νου, από τις πρώτες της αναφορές στην προσωκρατική φιλοσοφία μέχρι τον Αριστοτέλη. Σύμφωνα με τον Μενν, ο Πλάτων αναλαμβάνει να απαντήσει στην πρόκληση του Σωκράτη ταυτίζοντας τον θεό με τον νου, και βλέποντάς τον ως αυθυπόστατη αρετή.

Barbara Cassin, Η νοσταλγία. Πότε λοιπόν είναι κανείς σπίτι του;, μετάφραση από τα γαλλικά:Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλλου, Μελάνι, Αθήνα 2015, 141 σελ.

Από το πολύ πυκνό, γοητευτικό και υπέροχα μεταφρασμένο βιβλίο της Μπαρμπαρά Κασσέν επιλέγω να σταθώ στη σχέση της νοσταλγίας με την πατρίδα. Η ίδια ευθύς εξ αρχής προειδοποιεί για το δισυπόστατο αυτής της σχέσης – την καλή και την κακή της λειτουργία. Από το home sweet home στο Ναζιστικό Heimat. Και αναρωτιέται αν η σχέση μεταξύ νοσταλγίας και πάτριου εδάφους ή πατριωτισμού μπορεί να «μετατραπεί σε μια εντελώς διαφορετική περιπέτεια που θα μας οδηγήσει σε μια θεώρηση του κόσμου απαλλαγμένης από κάθε ανήκειν» (σελ. 34).

Barbara Cassin, Η νοσταλγία. Πότε λοιπόν είναι κανείς σπίτι του;, μετάφραση από τα γαλλικά:Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλλου, Μελάνι, Αθήνα 2015, 141 σελ.

Ίσως, ιδεατά, η πατρίδα μας, το σπίτι μας, να είναι εφεξής ο κοινός μας κόσμος, ένας κόσμος φιλόξενος και ευρύχωρος, του οποίου η πολυδιάστατη, πολύγλωσση, πολύτροπη Ευρώπη πασχίζει να σμιλέψει το πρόπλασμα: «Ευρωπαίος: αυτός που νοσταλγεί την Ευρώπη», αποφαίνεται ο Κούντερα, στην Τέχνη του μυθιστορήματος. Αυτή τη νοσταλγική αγάπη μιας δυνητικής Ευρώπης την επισφραγίζει το ταξίδι της Μπαρμπαρά Κασσέν στον ευρωπαϊκό χωροχρόνο της νοσταλγίας, αλλά την έχουν προοικονομήσει οι διαδρομές του Οδυσσέα, του Αινεία, της Άρεντ, από τη μια προς το λιμάνι του νόστου, από την άλλη προς το πέλαγος της αναζήτησης. Αναδημοσίευση από το Βooks' Journal 62, Ιανουάριος 2016.

Ολόκληρη η Οδύσσεια, από επεισόδιο σε επεισόδιο, μπορεί να διαβαστεί ως αναζήτηση ταυτότητας. Αναδημοσίευση από το Books' Journal τχ. 62, Ιανουαρίου 2016.