Φιλοσοφία

Αλέξη Παπάζογλου, Καθημερινή φιλοσοφία. 5 μαθήματα από την εποχή μας, Παπαδόπουλος, Αθήνα 2020, 136 σελ. 

Όταν διδάσκει κανείς φιλοσοφία, τον ρωτούν συχνά αν και σε ποιο βαθμό οι αφηρημένες έννοιες, οι περίπλοκες θεωρίες και τα τεχνικά επιχειρήματα που θέλει να μεταδώσει έχουν κάποιο πρακτικό αντίκρισμα. Τα τελευταία χρόνια, πολλές εισαγωγές στη φιλοσοφία, απευθυνόμενες στο ευρύτερο κοινό, επιδιώκουν να αναδείξουν τη δυνατότητα αξιοποίησης του φιλοσοφικού στοχασμού για τη βαθύτερη κατανόηση ζητημάτων που μας απασχολούν σε διάφορες περιστάσεις του ιδιωτικού και του δημόσιου βίου. Σε αυτήν την κατεύθυνση κινείται και το  πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Αλέξη Παπάζογλου, Καθημερινή φιλοσοφία. 5 μαθήματα από την εποχή μας, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.^[1]

Σωτήρης Μητραλέξης, Paul Tyson, Peter Harrison (επιμ.), Πέρα από την Επιστήμη και τη Θρησκεία – Νέες φιλοσοφικές και ιστορικές προσεγγίσεις, επίμετρο: Αθανάσιος Σ. Φωκάς, Ροπή, Θεσσαλονίκη 2021, 256 σελ.

Η συλλογή δοκιμίων, Πέρα από την Επιστήμη και τη Θρησκεία: νέες φιλοσοφικές και ιστορικές προσεγγίσεις, είναι ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί σε πολλά επίπεδα. Ο επιστημολόγος, ο ιστορικός των ιδεών, ο ειδικός στη φιλοσοφία μπορούν να αλιεύσουν επιχειρήματα και παραπομπές που θα ικανοποιήσουν τον πιο απαιτητικό ανάμεσα τους.

Πλάτωνος, Γοργίας, εισαγωγή - μετάφραση – σχόλια: Παύλος Καλλιγάς, στιγμή, Αθήνα 2020, 338 σελ.

Είναι ο Γοργίας μια πραγματεία περί ρητορικής; «Ήδη κατά την αρχαιότητα», σημειώνει ο καθηγητής και ο υπεύθυνος για την πρώτη άρτια μεταφορά του πλατωνικού διαλόγου στη νεοελληνική Παύλος Καλλιγάς, «είχε γίνει αντιληπτό ότι οι βλέψεις και η στόχευση του Γοργία εκτείνονται πολύ πέραν του θέματος της ρητορικής, η φύση της οποίας αποτελεί απλώς το έναυσμα που οδηγεί στην πραγμάτευση των βασικών προβλημάτων που απασχολούσαν τον συγγραφέα, και που δεν είναι άλλα από την ηθική θεμελίωση της πολιτικής πρακτικής και η με βάση αυτήν συγκρότηση του τρόπου ζωής του ατόμου έτσι ώστε τούτη να συνεισφέρει στην αληθινή του ευτυχία».

Στέλιου Ράμφου, Η Ελλάδα των Ονείρων. Σπουδή στο συλλογικό μας φαντασιακό, Αρμός, Αθήνα 2020, 560 σελ.

Ένα έργο αναφοράς του φιλόσοφου και συγγραφέα Στέλιου Ράμφου για την άχρονη νεοελληνική ταυτότητα. Αναδημοσίευση από το τεύχος #114, Δεκέμβριος 2020, του Books' Journal 

Στέλιος Ράμφος, Η Ελλάδα των Ονείρων. Σπουδή στο συλλογικό μας φαντασιακό, Αρμός, Αθήνα 2020, 560 σελ. 

Υφίσταται μια στενή σχέση μεταξύ της χριστιανικής εσχατολογικής θεώρησης του χρόνου και του ανολοκλήρωτου εκσυγχρονισμού του ελληνικού κράτους, λέει στο νέο βιβλίο του ο Στέλιος Ράμφος. Αυτή η σχέση είχε συνέπεια τη δημιουργία του ανθρωπότυπου του Νεοέλληνα που, πάσχοντας από ένα έλλειμμα ιστορικής συνείδησης, τελεί υπό την κυριαρχία του θυμικού αδυνατώντας να ωριμάσει πολιτικά. Για τον στοχαστή, η Ορθοδοξία συνέβαλλε στην διαμόρφωση ενός τρόπου ζωής μοιρολατρικού με κεντρικά γνωρίσματα την παθητικότητα λόγω ενός εγκλωβισμού στο παρελθόν, λειτουργώντας ως πρόσκομμα στην ανάπτυξη μιας κοσμικής ηθικής, αναγκαίας τόσο για τη δημιουργία κριτικών αλλά κυρίως υπεύθυνων πολιτών, όσο επίσης για την εύρυθμη λειτουργία μιας αξιοκρατικής και δημοκρατικής πολιτείας. Kριτική στις απόψεις του συγγραφέα, με έμφαση σε μια παράμετρο που απουσιάζει από τη θεώρησή του: την παράμετρο της θάλασσας. [ΤΒJ]

Στέλιος Ράμφος, Η Ελλάδα των Ονείρων. Σπουδή στο συλλογικό μας φαντασιακό, Αρμός, Αθήνα 2020, 560 σελ.

Μια μυθοποιημένη εθνοτική συνείδηση εμμένει. Επαναπαυόμαστε σε φαντασιωτικές παραμυθίες και δεν ασκούμαστε σε  έλλογες σκοποθεσίες. Φαντασιωνόμαστε («χρυσές εποχές», «φώτα εναντίον βαλανιδιών», συνωμοσίες), αρά υπάρχουμε. Αντιθέτως, η ιστορική, όπως και η εθνική, συνείδηση προϋποθέτει επίπονη αυτογνωσία και επίμονη στοχοπροσήλωση. Τι μας λέει ο Στέλιος Ράμφος για το σήμερα και το αύριο; Αναδημοσίευση από το τεύχος #118, Απρίλιος 2021, του Books' Journal.  

 Stuart Jeffries, Grand Hotel Abyss. The Lives of the Frankfurt School, Verso, London, New York 2017, 448 σελ.

Walter Benjamin, Beaudelaire. Édition établie par Giorgio Agamben, Barbara Chitussi er Clemens-Carl Härle, La fabrique éditions, Paris 2013, 1040 σελ.

Fredric Jameson, The Benjamin Files, Verso Books, London 2020, 272 σελ.

Κάθε κείμενο, κάθε σκέψη, κάθε άρθρο και βιβλίο για τον Βάλτερ Μπένγιαμιν (1892-1940) και το πολυσχιδές, ογκώδες έργο του υπόκειται στον «σκληρό νόμο» της ριζωματικότητας: εμπεριέχει, κρύβει και φανερώνει ένα άλλο κείμενο, μια άλλη σκέψη, ένα άλλο άρθρο και βιβλίο που παραπέμπουν σε ένα άλλο κείμενο κ.ο.κ. Ήδη από τον Μονόδρομο (1928) διανοίγεται ένα δαιδαλώδες μονοπάτι,  χάρις πρωτίστως στον Τέοντορ Β. Αντόρνο, όταν το 1955 θα εκδώσει σε δύο τόμους (Schriften), στις εκδόσεις Suhrkamp, μία πρώτη επιλογή εμβληματικών κειμένων του, για να καταλήξει δεκαετίες μετά σ’ ένα Grand Boulevard Walter Benjamin, με την κριτική έκδοση των Απάντων του, αλλά και με διαρκώς ανανεούμενη βιβλιογραφία. Μία έκκεντρη περιπλάνηση στη ζωή και το έργο του Μπένγιαμιν στην «επέτειο» των 80 χρόνων από τον θάνατό του. 

Hannah Arendt, Περί βίας, μετάφραση από τα αγγλικά: Άννα Δαμιανίδη, Δημήτρης Ψυχογιός, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2020, 184 σελ.

Το Περί Βίας είναι μάλλον το σημαντικότερο και διασημότερο από τα operaminores της Χάννα Άρεντ, η οποία επανέρχεται και εμβαθύνει στο θέμα των σχέσεων εξουσίας και βίας που είχε ήδη θέσει στην Ανθρώπινη Κατάσταση, κάπου δέκα χρόνια νωρίτερα, αλλά και στο Για την Επανάσταση, στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Γιατί ασχολήθηκε τόσο συστηματικά με την πολιτική βία; Για να υποστηρίξει τη μοναχική θέση της ότι εξουσία δεν είναι η διαχείριση της βίας αλλά το ακριβώς αντίθετό της: η βία εμφανίζεται όταν η πολιτική ισχύς, η εξουσία, καταρρέει. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τεύχος 107, Μάρτιος 2020.

Richard Wolin,Τα παιδιά του Χάιντεγκερ, μετάφραση από τα αγγλικά: Μάνος Βασιλάκης, επιστημονική επιμέλεια: Περικλής Βαλλιάνος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2019, 482 σελ.

Ο καθηγητής ιστορίας και συγκριτικής φιλολογίας στο Graduate Center του City University of New York, Ρίτσαρντ Γουόλιν, ανασυγκροτεί τη σκέψη τεσσάρων φιλοσόφων του 20ού αιώνα ως προς τoυς δεσμούς τους με την χαϊντεγκεριανή «στοχαστική οδό» (denkweg). Δεν έχουμε εδώ αυτόνομες μελέτες για τη Χάννα Άρεντ, τον Καρλ Λέβιτ, τον Χανς Γιόνας και τον Μαρκούζε όσο ένα πλέγμα συλλογισμών για τη συσχέτιση όλων αυτών των πνευμάτων με την καταλυτική παρέμβαση του δασκάλου τους.

Σταύρος Τσακυράκης, «Από πού κι ως πού όλοι οι αγώνες είναι δίκαιοι;». Μια συζήτηση με τον Απόστολο Δοξιάδη για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, Μεταίχμιο, Αθήνα 2018, 120 σελ.

Δεν βρίσκεις συχνά ανθρώπους που να έχουν επιλέξει, απ' όλα τα πιθανά σχέδια ζωής, να βρουν την ευτυχία τους στο να γίνουν αληθινοί δάσκαλοι, υπερασπιστές δικαιωμάτων και μαχητές υπέρ της ελευθερίας και της ισότητας, ανθρώπους που να μπορούν να λένε και να το εννοούν «εγώ λέω αντιδημοφιλή πράγματα εδώ και πολλά χρόνια», και μάλιστα με το κόστος που αναλογεί σε απόψεις κόντρα. Ο καθηγητής Σταύρος Τσακυράκης παρουσιάζεται τώρα σε ένα βιβλίο, απάνθισμα μιας δημόσιας συνομιλίας του με τον Απόστολο Δοξιάδη, έτσι όπως είναι. Μαχητικός και χιουμορίστας, ώριμος και τόσο απλός... Ένα ηθικό παράδειγμα. Αναδημοσίευση από το Books' Journal 86, Μάιος 2018.

Πρόσωπο, Ευχαριστία και Βασιλεία του Θεού σε ορθόδοξη και οικουμενική προοπτική. Σύναξις Ευχαριστίας προς τιμήν του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Δ. Ζηζιούλα, εποπτεία - συντονισμός ύλης: Παντελής Καλαϊτζίδης, Νικόλαος Ασπρούλης, Εκδοτική Δημητριάδος, Βόλος 2016, 360 σελ.

Το συλλογικό έργο με τίτλο Πρόσωπο, Ευχαριστία και Βασιλεία του Θεού σε ορθόδοξη και οικουμενική προοπτική. Σύναξις Ευχαριστίας προς τιμήν του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Δ. Ζηζιούλα είναι μια πολυεπίπεδη αναφορά στο έργο ενός από τους σημαντικότερους έλληνες θεολόγους της εποχής μας, του Ιωάννη Ζηζιούλα, Μητροπολίτη Περγάμου, για 31 συναπτά έτη, μετά την «αθρόον»[1] εκλογή του το 1986, από την Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Κερασένια Σ. Παπαλεξίου, Εισαγωγή στην Οντολογία των Προσωκρατικών, Ζήτρος, Θεσσαλονίκη  2015, 250 σελ.

«Ο ελληνικός λαός ήταν ιντελλεκτουέλ». Η φράση δεν προέρχεται από κάποιο editorial του περιοδικού Marie Claire, αλλά από την υπό κρίσιν μονογραφία (σ. 56). Το σχόλιο αυτό δεν πρέπει να εκληφθεί ως εξωτερική επίκριση· ανταποκρίνεται, αντίθετα, σε μια υπόρρητη φιλοδοξία της ίδιας της εργασίας, η οποία θα περιγραφεί στη συνέχεια.