Θετικές Επιστήμες
Μια μερική παρουσίαση ενός πολύ ανήσυχου βιβλίου
Στέφανος Τραχανάς, Ο κύκλος. Επιστήμη και δημοκρατία σε ανήσυχους καιρούς, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2024, 413 σελ.
Το κείμενο που ακολουθεί αποπειράται να παρουσιάσει το πρώτο μόνον μέρος του βιβλίου του Στέφανου Τραχανά (πρώτο απο τα τρία μέρη που το αποτελούν). Αυτή η μερικότητα της παρουσίασης οφείλεται καί στην αναρμοδιότητα του υπογραφομένου καί στις ανάγκες μιας εύλογης συντομίας.
Micael Dahlen - Helge Thorbjørnsen, More. Numbers. Every. Day. How Figures Are Taking Over Our Lives – and Why It’s Time To Set Ourselves Free, Monoray, 2023, xix και 264 σελ.
Οι αριθμοί έχουν συνήθως μεγαλύτερο κύρος και αξιοπιστία σε σχέση με τις λέξεις. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν τους επεξεργάζεται στο ίδιο βάθος με τις λέξεις, είναι συνήθως περισσότερο σαφείς και ευκρινείς από τις συχνά πολυσήμαντες λέξεις και υποτίθεται ότι είναι αντικειμενικοί και λένε πάντα την αλήθεια. Όντως, όμως, λένε πάντα την αλήθεια;
Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος, Θεωρητικές και Θετικές Επιστήμες – Οι δύο κουλτούρες και οι διατομές τους, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2022, 136 σελ.
Οι διαφορές των θεωρητικών από τις θετικές επιστήμες, υποστηρίζει ο καθηγητής Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος, εκτείνονται πέρα από τα εργαλεία και τα πρωτόκολλα έρευνας που χρησιμοποιούν, αντιπροσωπεύοντας διαφορετικές «κουλτούρες». Πώς και γιατί προέκυψε αυτή η διαίρεση; Μπορούμε να ελπίζουμε ότι, μια μέρα, η τάση θα αντιστραφεί προς την κατεύθυνση ενοποίησης της γνώσης– ή κάτι τέτοιο είναι μια ουτοπία; [ΤΒJ]
Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος, Θεωρητικές και Θετικές Επιστήμες – Οι δύο κουλτούρες και οι διατομές τους, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2022
Ένα συμπαγές και νοηματικά πυκνό δοκίμιο για τη σχέση ανάμεσα στις θεωρητικές επιστήμες (στις οποίες ο συγγραφέας περιλαμβάνει και τη φιλοσοφία) και στις θετικές επιστήμες.
Κωνσταντίνος Ε. Βαγιονάκης, Το δάκρυ του Ντιράκ. Η φυσική, τα μαθηματικά, η κοσμολογία και η φιλοσοφία. Μια σύντομη περιήγηση, Ροπή, Θεσσαλονίκη 2022, 160 σελ.
Ο Πολ Ντιράκ ήταν σημαντικός φυσικός από τη Βρετανία με σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της κβαντομηχανικής. Αναφέρεται ότι η πρώτη φορά που τον είδαν να δακρύζει ήταν όταν έμαθε πως πέθανε ο Αϊνστάιν. Πιθανόν, λέει ο συγγραφέας, επειδή το τέλος του Αϊνστάιν συνυφαίνεται με την έκλειψη μεγάλων φυσικών επιστημόνων με ευρύτερο υπόβαθρο. Ως φόρο τιμής στον Ντιράκ, ο καθηγητής θεωρητικής φυσικής Κωνσταντίνος Βαγιονάκης προσεγγίζει τη φυσική σε σχέση με τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά. Τεύχος 140 [TBJ]
Yves Agid, Subconsciousness. Automatic Behavior and the Brain (Υποσυνείδηση. Αυτόματη συμπεριφορά και εγκέφαλος), Columbia University Press, 2021, 110 σελ.
Τι είναι η Υποσυνείδηση και ποιο ρόλο παίζουν τα Βασικά Γάγγλια. Και γιατί υπάρχουν επιλογές του σώματος που δεν είναι αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησης. Τεύχος 135.
William Dunham, Το μαθηματικό σύμπαν, μετάφραση από τα αγγλικά: Γιάννης Παπαδόγγονας, Εφαλτήριο, Αθήνα 2021, 384 σελ.
Το Μαθηματικό σύμπαν, του Γουίλιαμ Ντάναμ, είναι ένα βιβλίο μαθηματικής εκλαΐκευσης, γραμμένο από έναν προικισμένο συγγραφέα του είδους, το οποίο κάνει προσιτές στον μη ειδικό αναγνώστη έννοιες, προβλήματα και πρακτικές των μαθηματικών. Περιγράφει επίσης τη ζωή και τις μεθόδους σπουδαίων προσωπικοτήτων των μαθηματικών. Και ταυτόχρονα έχει έναν ουσιαστικό σκοπό: να αποδείξει στον αναγνώστη ότι τα μαθηματικά δεν είναι ανιαρά, αλλά αντίθετα έχουν γοητεία που, απλώς, οι αναγνώστες πρέπει να την ανακαλύψουν. [ΤΒJ]
Michele Friend, Γνωρίζοντας τη Φιλοσοφία των Μαθηματικών, μετάφραση από τα αγγλικά: Βερόνα Πέτρου, επιμέλεια: Δήμητρα Χριστοπούλου, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2020, 312 σελ.
Με το βιβλίο της για τη φιλοσοφία των μαθηματικών, η καθηγήτρια Μισέλ Φρεντ εισάγει τους αναγνώστες, αλλού εκτενέστερα και αλλού περιληπτικά, στη φιλοσοφία των μαθηματικών. Η εργασία της είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τους πρόθυμους αναγνώστες (και όχι μόνο για τους φοιτητές) που θα επιθυμούσαν να αποκομίσουν συγκεκριμένα γνωσιακά οφέλη από την εξοικείωσή τους με τη γνωσιακή ήπειρο της φιλοσοφίας των μαθηματικών.
Στέλιος Νεγρεπόντης - Βασιλική Φαρμάκη, Ιστορία Αρχαίων Ελληνικών Μαθηματικών. Από τον Θαλή στον Ευκλείδη μέσω Πυθαγορείων, Ζήνωνος, Πλάτωνος, Θεαιτήτου, Ευδόξου, Τόμος Ι, Εκκρεμές, Αθήνα 2019, 448 σελ.
Ο πρώτος τόμος της Ιστορίας των Αρχαίων Ελληνικών Μαθηματικών των Νεγρεπόντη - Φαρμάκη δεν είναι απλώς μια ιστορική καταγραφή των όσων έλαβαν χώρα κατά την κλασική αρχαιότητα στην περιοχή των Μαθηματικών και ιδιαιτέρως της Γεωμετρίας. Έχει τα χαρακτηριστικά κοπιώδους ανεύρεσης και ανέλκυσης στοιχείων κρυμμένων βαθιά στην ύφανση κειμένων, που έφτασαν σε μας είτε ακέραια είτε ουσιωδώς αποσπασμένα από ένα corpus χαμένο, ίσως, για πάντα. Αναδημοσίευση από το Books' Journal 99, Ιούνιος 2019.
Dana Machenzie, Το σύμπαν δίχως λέξεις. Η ιστορία των μαθηματικών μέσα από τις εξισώσεις, μετάφραση από τα αγγλικά: Θεοδώρα Φινοπούλου, Ροπή, Θεσσαλονίκη 2015, 225 σελ.
Όταν ήμουν παιδί με ενθουσίαζε να διαβάζω βιβλία που είχαν να κάνουν με τις μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις των θαλασσοπόρων που ξεκίνησαν τη σύγχρονη εποχή. Οι περιπέτειες μεγάλων εξερευνητών, όπως ο Κουκ και ο Μαγγελάνος, που έμπαιναν σε ένα καράβι, έφταναν μετά από πολλά βάσανα ώς εκεί που δεν είχε φτάσει ποτέ άνθρωπος και γνώριζαν νέους κόσμους ήταν κάτι που με συνέπαιρνε και διέγειρε τη φαντασία μου. Την ίδια ακριβώς αίσθηση νιώθω τώρα διαβάζοντας το βιβλίο του Ντάνα Μακένζι, Το σύμπαν δίχως λέξεις, που κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ροπή.
Bruce Schechter, Το μυαλό μου είναι ανοιχτό. Τα μαθηματικά ταξίδια του Πολ Έρντος, μετάφραση από τα αγγλικά: Γιώργος Κυριακόπουλος, επιμέλεια: Γιώργος Ευαγγελόπουλος, Τραυλός, Αθήνα 2015, 368 σελ.
«Στα χρόνια πριν από το Ίντερνετ, υπήρχε ο Έρντος», έλεγαν οι φίλοι του εκκεντρικού νομάδα στη χώρα των μαθηματικών, που έμεινε στην ιστορία των επιστημών σαν εκκεντρικός θρύλος. Εθισμένος στον καφέ, χιουμορίστας, χωρίς μόνιμη στέγη, εκκεντρικός, πολυβραβευμένος, εργάστηκε σε προβλήματα Συνδυαστικής, Θεωρίας γραφημάτων, Θεωρίας αριθμών, κλασικής ανάλυσης, Θεωρίας προσεγγίσεων, Θεωρίας συνόλων και Θεωρίας πιθανοτήτων. Μια απολύτως αντισυμβατική ιδιοφυΐα ζητεί αποκρυπτογράφηση. [ΤΒJ]