Σύνδεση συνδρομητών

Θετικές Επιστήμες

Ο Στέφανος Τραχανάς.

Μια μερική παρουσίαση ενός πολύ ανήσυχου βιβλίου

Στέφανος Τραχανάς, Ο κύκλος. Επιστήμη και δημοκρατία σε ανήσυχους καιρούς, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2024, 413 σελ.     

Το κείμενο που ακολουθεί αποπειράται να παρουσιάσει το πρώτο μόνον μέρος του βιβλίου του Στέφανου Τραχανά (πρώτο απο τα τρία μέρη που το αποτελούν). Αυτή η μερικότητα της παρουσίασης οφείλεται καί στην αναρμοδιότητα του υπογραφομένου καί στις ανάγκες μιας εύλογης συντομίας.

26 Απριλίου 2024
Ένα παιχνίδι με αριθμούς, από τον Δημήτρη Χαντζόπουλο, μετά το σχηματισμό της τελευταίας κυβέρνησης από τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή, στις 28/6/2023.

Micael Dahlen - Helge Thorbjørnsen, More. Numbers. Every. Day. How Figures Are Taking Over Our Lives – and Why It’s Time To Set Ourselves Free, Monoray, 2023, xix και 264 σελ.

Οι αριθμοί έχουν συνήθως μεγαλύτερο κύρος και αξιοπιστία σε σχέση με τις λέξεις. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν τους επεξεργάζεται στο ίδιο βάθος με τις λέξεις, είναι συνήθως περισσότερο σαφείς και ευκρινείς από τις συχνά πολυσήμαντες λέξεις και υποτίθεται ότι είναι αντικειμενικοί και λένε πάντα την αλήθεια. Όντως, όμως, λένε πάντα την αλήθεια;

30 Νοεμβρίου 2023
Απεικονίσεις του Αρχιμήδη (από τον Domenico Fetti), του Ευκλείδη (από τον Justus of Ghent) και του Νεύτωνα (από τον Sir Godfrey Kneller). Τρεις σπουδαίες προσωπικότητες της κουλτούρας των θετικών επιστημών.

Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος, Θεωρητικές και Θετικές Επιστήμες – Οι δύο κουλτούρες και οι διατομές τους, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2022, 136 σελ.

Οι διαφορές των θεωρητικών από τις θετικές επιστήμες, υποστηρίζει ο καθηγητής Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος, εκτείνονται πέρα από τα εργαλεία και τα πρωτόκολλα έρευνας που χρησιμοποιούν, αντιπροσωπεύοντας διαφορετικές «κουλτούρες». Πώς και γιατί προέκυψε αυτή η διαίρεση; Μπορούμε να ελπίζουμε ότι, μια μέρα, η τάση θα αντιστραφεί προς την κατεύθυνση ενοποίησης της γνώσης– ή κάτι τέτοιο είναι μια ουτοπία; [ΤΒJ]

24 Νοεμβρίου 2023
O Πτολεμαίος και ο Στράβων, λεπτομέρεια από τη Σχολή των Αθηνών του Ραφαήλ.

Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος, Θεωρητικές και Θετικές Επιστήμες – Οι δύο κουλτούρες και οι διατομές τους, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2022

Ένα συμπαγές και νοηματικά πυκνό δοκίμιο για τη σχέση ανάμεσα στις θεωρητικές επιστήμες (στις οποίες ο συγγραφέας περιλαμβάνει και τη φιλοσοφία) και στις θετικές επιστήμες.

26 Ιουνίου 2023
Η άγνωστου καλλιτέχνη γκραβούρα Flammarion, μια απεικόνιση του 19ου αιώνα για το Σύμπαν. Η λεζάντα στο βιβλίο όπου πρωτοτυπώθηκε (L'atmosphère: météorologie Populaire, 1888, της Camille Flammarion) γράφει: «Ένας μεσαιωνικός ιεραπόστολος λέει ότι βρήκε το σημείο όπου ο Ουρανός και η Γη συναντώνται». Η εικόνα απεικονίζει έναν άνδρα να σέρνεται κάτω από την άκρη του ουρανού, που απεικονίζεται σαν να ήταν ένα συμπαγές ημισφαίριο, για να κοιτάξει το μυστηριώδες Σύμπαν πέρα απ’ αυτό.

Κωνσταντίνος Ε. Βαγιονάκης, Το δάκρυ του Ντιράκ. Η φυσική, τα μαθηματικά, η κοσμολογία και η φιλοσοφία. Μια σύντομη περιήγηση, Ροπή, Θεσσαλονίκη 2022, 160 σελ.

Ο Πολ Ντιράκ ήταν σημαντικός φυσικός από τη Βρετανία με σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της κβαντομηχανικής. Αναφέρεται ότι η πρώτη φορά που τον είδαν να δακρύζει ήταν όταν έμαθε πως πέθανε ο Αϊνστάιν. Πιθανόν, λέει ο συγγραφέας, επειδή το τέλος του Αϊνστάιν συνυφαίνεται με την έκλειψη μεγάλων φυσικών επιστημόνων με ευρύτερο υπόβαθρο. Ως φόρο τιμής στον Ντιράκ, ο καθηγητής θεωρητικής φυσικής Κωνσταντίνος Βαγιονάκης προσεγγίζει τη φυσική σε σχέση με τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά. Τεύχος 140 [TBJ]

Αυτόματες συμπεριφορές: οδήγηση, παρκινσονικό βάδισμα, τένις, χαντιγκντονικός χορός. Από το εξώφυλλο του Subconsciousness.

Yves Agid, Subconsciousness. Automatic Behavior and the Brain (Υποσυνείδηση. Αυτόματη συμπεριφορά και εγκέφαλος), Columbia University Press, 2021, 110 σελ.

Τι είναι η Υποσυνείδηση και ποιο ρόλο παίζουν τα Βασικά Γάγγλια. Και γιατί υπάρχουν επιλογές του σώματος που δεν είναι αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησης. Τεύχος 135.

17 Δεκεμβρίου 2022
Ο ούγγρος μαθηματικός Paul Erdös (1913-1996). Προσηλωμένος στην επιστήμη του και στη γοητεία της, θεωρήθηκε εκκεντρικός, επειδή αρνήθηκε την άνεση μιας ήσυχης κοινωνικής ζωής και, αντ’ αυτής, προτίμησε να ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, από το ένα ερευνητικό κέντρο στο άλλο, μεταφέροντας τα υπάρχοντά του σε μία βαλίτσα. Η φωτογραφία του προέρχεται από επίσκεψή του σε πανεπιστήμιο της Ινδίας. (Η φωτογραφία είναι επιχρωματισμένη.)

William Dunham, Το μαθηματικό σύμπαν, μετάφραση από τα αγγλικά: Γιάννης Παπαδόγγονας, Εφαλτήριο, Αθήνα 2021, 384 σελ.

Το Μαθηματικό σύμπαν, του Γουίλιαμ Ντάναμ, είναι ένα βιβλίο μαθηματικής εκλαΐκευσης, γραμμένο από έναν προικισμένο συγγραφέα του είδους, το οποίο κάνει προσιτές στον μη ειδικό αναγνώστη έννοιες, προβλήματα και πρακτικές των μαθηματικών. Περιγράφει επίσης τη ζωή και τις μεθόδους σπουδαίων προσωπικοτήτων των μαθηματικών. Και ταυτόχρονα έχει έναν ουσιαστικό σκοπό: να αποδείξει στον αναγνώστη ότι τα μαθηματικά δεν είναι ανιαρά, αλλά αντίθετα έχουν γοητεία που, απλώς, οι αναγνώστες πρέπει να την ανακαλύψουν. [ΤΒJ]

15 Ιουνίου 2022
Απεικόνιση των συμπτωμάτων της θανατηφόρας ασθένειας από την οποία προσβλήθηκαν το 1520 οι Ίνκας, όταν ήρθαν σε επαφή με τους κονκισταδόρες που κατακτούσαν την Αμερική. Códice Telleriano-remensis, 1538.         

Jared Diamond, Guns, Germs and Steel. The Fate of Human Societies, WW Norton, 1997, 480 σελ. 

Eula Biss, On Immunity. An Inoculation, Graywolf Press, 2014, 205 σελ.

Μικροοργανισμοί, Εμβόλια και Αντιβαξερισμός μετά το Τέλος της Ιστορίας. Αναδημοσίευση από το τεύχος 113 του Books' Journal.

07 Ιουνίου 2021
Ωγκύστ Ροντέν, Ο σκεπτόμενος, γλυπτό από μπρούντζο, 1881-1882, Μουσείο Ροντέν, Παρίσι.

Michele Friend, Γνωρίζοντας τη Φιλοσοφία των Μαθηματικών, μετάφραση από τα αγγλικά: Βερόνα Πέτρου, επιμέλεια: Δήμητρα Χριστοπούλου, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2020, 312 σελ.

Με το βιβλίο της για τη φιλοσοφία των μαθηματικών, η καθηγήτρια Μισέλ Φρεντ εισάγει τους αναγνώστες, αλλού εκτενέστερα και αλλού περιληπτικά, στη φιλοσοφία των μαθηματικών. Η εργασία της είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τους πρόθυμους αναγνώστες (και όχι μόνο για τους φοιτητές) που θα επιθυμούσαν να αποκομίσουν συγκεκριμένα γνωσιακά οφέλη από την εξοικείωσή τους με τη γνωσιακή ήπειρο της φιλοσοφίας των μαθηματικών.

23 Νοεμβρίου 2020
Ο Ευκλείδης (ο σκυμμένος φαλακρός που με τον διαβήτη σχεδιάζει έναν κύκλο στον άβακα, ορισμένοι ισχυρίζονται ότι είναι ο Αρχιμήδης), λεπτομέρεια από τη Σχολή των Αθηνών του Ραφαήλ, 1509. Το μοντέλο του ζωγράφου ήταν ο δημοφιλής αρχιτέκτονας της εποχής του, Donato Bramante (1444-1514).

Στέλιος Νεγρεπόντης - Βασιλική Φαρμάκη, Ιστορία Αρχαίων Ελληνικών Μαθηματικών. Από τον Θαλή στον Ευκλείδη μέσω Πυθαγορείων, Ζήνωνος, Πλάτωνος, Θεαιτήτου, Ευδόξου, Τόμος Ι, Εκκρεμές, Αθήνα 2019, 448 σελ. 

Ο πρώτος τόμος της Ιστορίας των Αρχαίων Ελληνικών Μαθηματικών των Νεγρεπόντη - Φαρμάκη δεν είναι απλώς μια ιστορική καταγραφή των όσων έλαβαν χώρα κατά την κλασική αρχαιότητα στην περιοχή των Μαθηματικών και ιδιαιτέρως της Γεωμετρίας. Έχει τα χαρακτηριστικά κοπιώδους ανεύρεσης και ανέλκυσης στοιχείων κρυμμένων βαθιά στην ύφανση κειμένων, που έφτασαν σε μας είτε ακέραια είτε ουσιωδώς αποσπασμένα από ένα corpus χαμένο, ίσως, για πάντα. Αναδημοσίευση από το Books' Journal 99, Ιούνιος 2019.

28 Ιουλίου 2019
Ραφαήλ (1510-1511), O Πυθαγόρας στη Σχολή των Αθηνών (λεπτομέρεια), νωπογραφία, 500x770 εκ.

Dana Machenzie, Το σύμπαν δίχως λέξεις. Η ιστορία των μαθηματικών μέσα από τις εξισώσεις, μετάφραση από τα αγγλικά: Θεοδώρα Φινοπούλου, Ροπή, Θεσσαλονίκη 2015, 225 σελ.

 

Όταν ήμουν παιδί με ενθουσίαζε να διαβάζω βιβλία που είχαν να κάνουν με τις μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις των θαλασσοπόρων που ξεκίνησαν τη σύγχρονη εποχή. Οι περιπέτειες μεγάλων εξερευνητών, όπως ο Κουκ και ο Μαγγελάνος, που έμπαιναν σε ένα καράβι, έφταναν μετά από πολλά βάσανα ώς εκεί που δεν είχε φτάσει ποτέ άνθρωπος και γνώριζαν νέους κόσμους ήταν κάτι που με συνέπαιρνε και διέγειρε τη φαντασία μου. Την ίδια ακριβώς αίσθηση νιώθω τώρα διαβάζοντας το βιβλίο του Ντάνα Μακένζι, Το σύμπαν δίχως λέξεις, που κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ροπή.

07 Δεκεμβρίου 2016
Ο μαθηματικός Πολ Έρντος (1913-1996).

 

Bruce Schechter, Το μυαλό μου είναι ανοιχτό. Τα μαθηματικά ταξίδια του Πολ Έρντος, μετάφραση από τα αγγλικά: Γιώργος Κυριακόπουλος, επιμέλεια: Γιώργος Ευαγγελόπουλος, Τραυλός, Αθήνα 2015, 368 σελ.

 

«Στα χρόνια πριν από το Ίντερνετ, υπήρχε ο Έρντος», έλεγαν οι φίλοι του εκκεντρικού νομάδα στη χώρα των μαθηματικών, που έμεινε στην ιστορία των επιστημών σαν εκκεντρικός θρύλος. Εθισμένος στον καφέ, χιουμορίστας, χωρίς μόνιμη στέγη, εκκεντρικός, πολυβραβευμένος, εργάστηκε σε προβλήματα Συνδυαστικής, Θεωρίας γραφημάτων, Θεωρίας αριθμών, κλασικής ανάλυσης, Θεωρίας προσεγγίσεων, Θεωρίας συνόλων και Θεωρίας πιθανοτήτων. Μια απολύτως αντισυμβατική ιδιοφυΐα ζητεί αποκρυπτογράφηση. [ΤΒJ]

18 Ιανουαρίου 2016
Σελίδα 1 από 2