Μαρία Αθανασοπούλου

Ντέιβιντ Ρικς, Σημεία των Καιρών, μετάφραση από τα αγγλικά: Νάσος Βαγενάς, Σοκόλη, Αθήνα 2025, 46 σελ.

Ήδη από το 1989, στη συλλογή Η Πτώση του Ιπτάμενου, ο Νάσος Βαγενάς υλοποιεί τη μεταφραστική θεωρία του συμπαραθέτοντας, στο ίδιο ποιητικό σώμα, ποιήματα δικά του και αποδόσεις ξένων έργων. Με τον ίδιο τρόπο μεταφράζει τα Σημεία των καιρών του Ντέιβιντ Ρικς. Η πρακτική που ακολουθεί μεταφράζοντας επιβεβαιώνει την τάση του να αντιλαμβάνεται τη μετάφραση ως δημιουργία ενός νέου κειμένου λειτουργικά ενταγμένου στα συμφραζόμενα της γλώσσας-στόχου. [ΤΒJ]

Δημήτρης Τζιόβας, Ιστορία, Έθνος και Μυθιστόρημα στη Μεταπολίτευση. Τραύμα, Μνήμη και Μεταφορά, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2024, 456 σελ.

Στο Ιστορία, Έθνος και Μυθιστόρημα στη Μεταπολίτευση, ο Τζιόβας παρουσιάζει τις θεματικές, τις μορφές, και τις προβληματικές που συνέχουν το μυθιστόρημα της Μεταπολίτευσης, αναδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο, εκεί που το παλαιότερο ιστορικό μυθιστόρημα στόχευε να εμπεδώσει το «έθνος», το μεταπολιτευτικό αναδεικνύει την ετερότητα του έθνους, τις αποσιωπημένες πτυχές του, στην διαχρονική, την συγχρονική, και την διασπορική του διάσταση.

Το χειμώνα του 2000, κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα του Θανάση Βαλτινού Συναξάρι Ανδρέα Κορδοπάτη. Βιβλίο Δεύτερο: Βαλκανικοί –’22. Αποφασίσαμε με την ανθρωπολόγο Πηνελόπη Παπαηλία, συνάδελφο στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, να το παρουσιάσουμε στο πλαίσιο των ανοιχτών συναντήσεων με συγγραφείς που τότε οργανώναμε στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολόγιας. Στον Βόλο, το αμφιθέατρο ήταν γεμάτο τη βραδιά της εκδήλωσης. Μου έκανε, όμως, εντύπωση ότι ο Βαλτινός δεν ήθελε να μιλήσει για το «εργαστήρι» του. Στο στυλ των δύσκολων συγγραφέων του μοντερνισμού, έμεινε μυστηριώδης, ώς το τέλος. Εκ των υστέρων, έμαθα πως ο ιστορικός Αντώνης Λιάκος, μέλος της προσωρινής γενικής συνέλευσης του τμήματος, τότε, δυσαρεστήθηκε με την εκδήλωση. Είχε βρει τον Βαλτινό «δεξιό».

Στέφανος Κακλαμάνης (επιμ.), Η «φύση των πραμάτω». Από τη γένεση στη διάχυση και την πρόσληψη του Ερωτόκριτου, Στέγη Βιτσέντζος Κορνάρος, Σητεία 2023, 384 σελ.

Στον συλλογικό τόμο, με τίτλο: Η «φύση των πραμάτω». Από τη γένεση στη διάχυση και την πρόσληψη του Ερωτόκριτου, καρπό συνεδρίου που έλαβε χώρα στη Στέγη Βιτσέντζος Κορνάρος της Σητείας τον Ιούλιο του 2022, παραδειγματικά αναδεικνύεται το ανεξάντλητο φιλολογικό - ερμηνευτικό κοίτασμα του έμμετρου ερωτικού έπους του Κορνάρου, Ερωτόκριτος, συντεθειμένου στην Κρήτη, στις αρχές του 17ου αιώνα, στην καλλιεργημένη δημώδη γλώσσα της εποχής.

Stephen King, Περί συγγραφής. Το χρονικό μιας τέχνης, μετάφραση: Μιχάλης Μακρόπουλος, Bell, Αθήνα 2006, 304 σελ.

Εν μέρει εγχειρίδιο «δημιουργικής γραφής», εν μέρει κείμενο θεωρητικού λόγου γύρω από τα ευρύτερα διακυβεύματα της λογοτεχνικής γραφής (συν το αυτοβιογραφικό bonus), το αγέραστο βιβλίο του Στίβεν Κινγκ καταφέρνει να διατηρεί ζωντανή την ονειροπόληση, το «ξελόγιασμα» της γραφής, προσπερνώντας και υπερκερνώντας στο διάβα του πολύ νεότερα, και με περισσότερες ακαδημαϊκές διεκδικήσεις γραμμένα, έργα-εγχειρίδια «δημιουργικής γραφής». Αν θέλετε να μάθετε πώς γράφεται ένα μυθιστόρημα μπορείτε να αναζητήσετε τη σχετική εργασία του ίσως πιο εμπορικού μυθιστοριογράφου της εποχής μας.

Δημήτρης Τζιόβας, Η Ελλάδα από τη χούντα στην κρίση. Η κουλτούρα της Μεταπολίτευσης, μετάφραση από τα αγγλικά: Ζωή Μπέλλα-Αρμάου, Γιάννης Στάμος, Gutenberg, Αθήνα 2022, 476 σελ.

Τι ήταν η Ελλάδα όταν έπεσε η στρατιωτική δικτατορία, το 1974, και πώς άλλαξε τα επόμενα χρόνια; Ο καθηγητής Δημήτρης Τζιόβας διαβάζει τις εξελίξεις στο ελληνικό κράτος τα χρόνια της Μεταπολίτευσης όχι μέσα από την πολιτική αλλά μέσα από την κουλτούρα – από τις τέχνες και τα γράμματα, από τον Τύπο, από τα κοινωνικά κινήματα και τα κινήματα διεκδίκησης δικαιωμάτων. Και περιγράφει μια όχι πάντα ευθύγραμμη αλλαγή. [ΤΒJ]

Ρόδης Ρούφος, Η Μέρα της Κρίσης. Σκηνικός Μύθος, Αθήνα 1957

Η Μέρα της Κρίσης, τo θεατρικό κείμενο του Ρόδη Ρούφου, που κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του, εστιάζει στη διερεύνηση του ψυχολογικού προφίλ και των μεταπτώσεων ενός φυλακισμένου πρωταγωνιστή, ο οποίος, υπόδικος και πιθανώς μελλοθάνατος σαν τον Αλέξη, τον πρωταγωνιστή της λίγο μεταγενέστερης Χάλκινης Εποχής, προετοιμάζεται ψυχικά για τη θυσία του στο βωμό της επιτυχίας μιας κοινωνικής επανάστασης. Υπάρχει όμως και μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα δύο κείμενα: το θεατρικό κείμενο δεν δομείται με βάση τις επιταγές του ρεαλισμού αλλά περισσότερο δομείται ως ποιητικό δράμα. Όσο για το θέμα, απασχολούσε συστηματικά τον Ρούφο: αξίζει η θυσία για μια επανάσταση;

«Από τα 2700 λήμματα της εργογραφίας του Κ.Θ. Δημαρά, η οποία καλύπτει την περίοδο 1917-90, μόλις τα 25 (δηλαδή ούτε το ένα χιλιοστό τους), δημοσιευμένα από το 1932 έως το 1983 αφορούν ευθέως τον Καβάφη»,^[1] διαπιστώνει ο Γ.Π. Σαββίδης στο «Σημείωμα του Επιμελητή» της κλασικής πλέον έκδοσης Σύμμικτα, Γ΄, Περί Καβάφη, όπου συγκεντρώνει και εκδίδει, σύμφωνα με την εκδοτική βούληση του Κ.Θ. Δημαρά, τα καλύτερα καβαφικά του, είκοσι πέντε προηγουμένως δημοσιευμένα κείμενα, και δύο ανέκδοτα.^[2]

Νάσος Βαγενάς, Η παραμόρφωση του Καρυωτάκη, Αλεξάνδρεια, τρίτη έκδοση επαυξημένη, Αθήνα 2021, 184 σελ. 

Ο Νάσος Βαγενάς είναι απόλυτος. Η κεντρική θέση που έλαβε σταδιακά ο Καρυωτάκης στη νεοελληνική λογοτεχνική κριτική ως εκπρόσωπος μιας πολιτικής και στιχουργικής «πρωτοπορίας» της εποχής του οφείλεται σε τακτικές κινήσεις της κριτικής, τότε και τώρα, που κάθε φορά αφορούσαν ένα αντίστοιχο ή και ένα αντίστροφο ποιητικό «παράδειγμα», το οποίο χρέος ήταν άλλοτε να εγκωμιαστεί και άλλοτε να καταβαραθρωθεί, μέσα από το σύμβολο του ποιητή. Ποιες ιδεολογικές και άλλες ιδιοτέλειες έφτιαξαν αυτή τη μυθική πρόσληψη; [ΤΒJ]

Μαθιός Πασχάλης, Τα Εντεψίζικα, φιλολογική επιμέλεια: Γ.Π. Ευτυχίδης, Λέσχη, Αθήνα 1989, 74 σελ. 

Τον Νοέμβριο του 1989, ως τμήμα του ψευδώνυμου συλλεκτικού τόμου άσεμνων ποιημάτων με τον τίτλο Εντεψίζικα, ο Γ.Π. Σαββίδης έκανε γνωστά 16 σκανδαλώδη «λιμερίκια» ή «ληρολογήματα» (αγγλιστί limerick) του διπλωμάτη-ποιητή Σεφέρη, τα οποία σχολιάζω στο κείμενο που ακολουθεί.^[1]