Ιστορία

3 Bad Men. Ασπρόμαυρη βουβή ταινία γουέστερν του 1926, σε σκηνοθεσία John Ford. Σενάριο: Herman Whitaker (στηριγμένο στο μυθιστόρημά του Over the Border), John Stone, Malcolm Stuart Boylan, Ralph Spence. Παίζουν: George O'Brien, Olive Borden, Tom Santschi, J. Farrell MacDonald. Διεύθυνση φωτογραφίας: George Schneiderman. Παραγωγή: John Ford, διανομή: Fox Film Corporation. Διάρκεια: 92΄

Συμπληρώνονται φέτος πενήντα χρόνια από το θάνατο του μεγάλου σκηνοθέτη Τζον Φορντ, που υπηρέτησε τον βωβό και τον ομιλούντα κινηματογράφο. Ο Φορντ, βραβευμένος με τέσσερα Όσκαρ σκηνοθεσίας, γύρισε πάνω από 140 ταινίες. Ειδικά στα γουέστερν, ένα από τα ιδιαίτερα στοιχεία του ύφους του είναι οι κινηματογραφικές λήψεις που εστιάζουν στη «φυσική» σχέση των ηθοποιών με τα άγρια τοπία, σε πραγματικές τοποθεσίες. Μια σύγχρονη ανάγνωση της βουβής ταινίας γουέστερν 3 Bad Men του Τζον Φορντ, μιας ταινίας που αναπαριστά την εποχή του Πυρετού του Χρυσού και, ενώ δεν απομακρύνεται από τον ρεαλισμό, ταυτόχρονα θεμελιώνει το μύθο της Άγριας Δύσης, ταυτόσημο με τη μυθολογία των πρώτων δεκαετιών του Χόλιγουντ.

Γιώργος Πολ. Παπαδάκης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Ο τραγουδιστής των Ελλήνων, Δρόμων, Αθήνα 2022, 776 σελ.

Μια περιήγηση στη ζωή του Γρηγόρη Μπιθικώτση από έναν αφοσιωμένο φίλο του, ο οποίος έχει συγκεντρώσει το σύνολο της δισκογραφίας του και πλήθος δημοσιευμάτων σε εφημερίδες και περιοδικά. Το ξεκίνημα, η σχέση του με τον Βαμβακάρη, η διασταύρωσή του με τον Χατζιδάκι και τον Θεοδωράκη, η μελοποιημένη ποίηση που τραγούδησε… Ένας λαϊκός βάρδος που σημάδεψε μια αξέχαστη ιστορική περίοδο. Τεύχος 141

Πολυμέρης Βόγλης, Δυναμική Αντίσταση. Υποκειμενικότητα, πολιτική βία και αντιδικτατορικός αγώνας 1967-1974, Αλεξάνδρεια, Aθήνα 2022,  

 Κι όμως. Στη διάρκεια της χούντας αναπτύχθηκε ενεργός δυναμική αντίσταση, με μικρές πλην θεαματικές ενέργειες, που έκαναν αίσθηση: κυρίως βομβιστικές επιθέσεις κατά υποδομών, στις οποίες υπήρχε ιδιαίτερη φροντίδα να μην υπάρξουν ανθρώπινες απώλειες. Συμμέτοχοι σε αυτή τη δραστηριότητα δεν ήταν μόνο αριστεροί αλλά και κεντρώοι. Μεταπολιτευτικά, πάντως, η έκρηξη και η διάρκεια της τρομοκρατίας ανάγκασε πολλούς από τους αγωνιστές εκείνης της περιόδου να συνεχίσουν να κρύβουν αυτή τη δραστηριότητά τους… Τεύχος 140

Γιώργος Σταθόπουλος, Σάντορ Φερέντσι. Άτακτο παιδί, εφευρέτης ενήλικος. Θεωρητική συνεισφορά, τεχνικοί πειραματισμοί και ιστορική λήθη, Άγρα, Αθήνα 2022, 328 σελ.

Ο Σάντορ Φερέντσι (1873-1933) ήταν ούγγρος ψυχαναλυτής με μεγάλη κλινική εμπειρία κι από τους πρώτους που μίλησαν για τη σημασία του πρώιμου τραύματος. Καθοριστική ήταν η σχέση του με τον Φρόυντ, με τον οποίο για πολλά χρόνια αντάλλασσαν απόψεις για την αναλυτική εργασία, αν και στο τέλος της ζωής του οι σχέσεις τους διαταράχθηκαν από υπόγειες συγκρούσεις. Η σχέση αυτή βρίσκεται στο επίκεντρο του βιβλίου για τον Φερέντσι, που έγραψε ο Γιώργος Σταθόπουλος. [Tεύχος 139]

Δημήτρης Κράλλης, Βίος  και πολιτεία ενός βυζαντινού μανδαρίνου.  Το Βυζάντιο  ιδωμένο αλλιώς, μετάφραση: Νίκος Στρατηγάκης  -  Δημήτρης Κράλλης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2021, 296 σελ.

 Μια σημαντική μελέτη για τους γραφιάδες και τους οφικιάλιους του Βυζαντίου και για το ρόλο που έπαιξαν οι αξιωματούχοι ευρύτατης μόρφωσης στα πολιτικά τεκταινόμενα της Αυτοκρατορίας. Ήταν η εποχή που όσοι κρατούσαν την πένα είχαν ιδιαίτερη αξία στην κοινωνία του Βυζαντίου. Αλλά η εξέλιξη της Αυτοκρατορίας, μεταξύ άλλων, χρειάστηκε χειριστές και του ξίφους…

Δημήτρης Κράλλης, Βίος  και πολιτεία ενός βυζαντινού μανδαρίνου.  Το Βυζάντιο  ιδωμένο αλλιώς, μετάφραση από τα αγγλικά: Νίκος Στρατηγάκης  -  Δημήτρης Κράλλης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2021, 296 σελ.

Ο ενδέκατος αιώνας της αυτοκρατορίας βρήκε ισχυρή την τάξη των γραφειοκρατών, των αξιωματούχων που δραστηριοποιούνταν στην αυλή και επηρέαζαν την πολιτική κατάσταση. Οι υψηλόβαθμοι κρατικοί υπάλληλοι θέσπιζαν το ισχύον νομικό πλαίσιο, προωθούσαν την αυτοκρατορική ιδεολογία και ερμήνευαν την αρχαία ρωμαϊκή παράδοση έτσι ώστε να νοηματοδοτεί ουσιωδώς τη θέση του αυτοκράτορος αλλά και των υπηκόων-πολιτών στην καθημερινότητά τους. Όμως, στα τέλη του αιώνα η δύναμή τους έφθινε, ενώ ανέτελλε η δύναμη των στρατιωτικών. (Τεύχος 126)

Κώστας Σπυρόπουλος, Οι πρωτοπόροι του μοσχοφίλερου. Κείμενα - ντοκουμέντα οινοποιών από το 1859 έως το 1934. Τεγέα - Τρίπολη - Μαντίνεια, Ιωλκός, Αθήνα 2022, 96 σελ.

Από τις μικρές, ατομικές ιστορίες συχνά κατανοούμε τα μεγάλα ζητήματα καλύτερα από ό,τι μέσα από συνθετικές αφηγήσεις. Η άγνωστη υπόθεση των πρωτοπόρων του μοσχοφίλερου που μας αποκαλύπτει το βιβλίο του Κώστα Σπυρόπουλου ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Πρόκειται για την πρώιμη προσπάθεια τριών οικογενειών οινοποιών της Αρκαδίας να αναπτύξουν την παραγωγή καμπανίτη οίνου (σαμπάνιας), αλλά και γενικότερα την παραγωγή κρασιών υψηλής ποιότητας, από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και ώς το Μεσοπόλεμο. (τεύχος 140)

Δημήτρης Τζιόβας, Η Ελλάδα από τη χούντα στην κρίση. Η κουλτούρα της Μεταπολίτευσης, μετάφραση από τα αγγλικά: Ζωή Μπέλλα-Αρμάου, Γιάννης Στάμος, Gutenberg, Αθήνα 2022, 476 σελ.

Και τι δεν άλλαξε στην Ελλάδα από το 1974 ώς σήμερα. Η Ελλάδα έγινε εξωστρεφής, παρά τα σκαμπανεβάσματα απέκτησε δυτικόφρονα συνείδηση, η ετερότητα αντικατέστησε την κλειστή ταυτότητα. Έγινε αποδεκτή η διαφορετικότητα στις σεξουαλικές επιλογές, η ανοχή στον Άλλο είναι πια ευκολότερη, οι τέχνες έγιναν πιο οικουμενικές. Ωστόσο, η παρωχημένη ταυτότητα ελλοχεύει, στην ιστορία ή σε ζητήματα προσανατολισμού. Και κάποιες από τις αλλαγές δεν είναι προς το καλύτερο – όπως, π.χ., η εξέλιξη στο τοπίο των ΜΜΕ. Ένα βιβλίο για τη σύγχρονη Ελλάδα που μπορεί να τροφοδοτήσει πολλές συζητήσεις. [ΤΒJ]

Δημήτρης Τζιόβας, Η Ελλάδα από τη χούντα στην κρίση. Η κουλτούρα της Μεταπολίτευσης, μετάφραση από τα αγγλικά: Ζωή Μπέλλα-Αρμάου, Γιάννης Στάμος, Gutenberg, Αθήνα 2022, 476 σελ.

Τι ήταν η Ελλάδα όταν έπεσε η στρατιωτική δικτατορία, το 1974, και πώς άλλαξε τα επόμενα χρόνια; Ο καθηγητής Δημήτρης Τζιόβας διαβάζει τις εξελίξεις στο ελληνικό κράτος τα χρόνια της Μεταπολίτευσης όχι μέσα από την πολιτική αλλά μέσα από την κουλτούρα – από τις τέχνες και τα γράμματα, από τον Τύπο, από τα κοινωνικά κινήματα και τα κινήματα διεκδίκησης δικαιωμάτων. Και περιγράφει μια όχι πάντα ευθύγραμμη αλλαγή. [ΤΒJ]

Carl Schmitt, Στεριά και Θάλασσα. Μια κοσμοϊστορική θεώρηση, μετάφραση από τα γερμανικά: Ιωάννα Αβραμίδου, Σμίλη, Αθήνα 2022, 114 σελ.

Carl Schmitt, Άμλετ ή Εκάβη, μετάφραση από τα γερμανικά: Ηρακλής Πεκιαρίδης, Κουκκίδα, Αθήνα 2021, 98 σελ.

Ένα αφήγημα, σαν μακροσκελές, συναρπαστικό παραμύθι από τον πατέρα στην κόρη («διήγηση για την Άνιμα»), πάνω στην πολιτική κοσμογραφία με γεωστρατηγικούς όρους, και μια μονογραφία που διαπερνά το θεατρικό σώμα του βασιλιά Άμλετ για να συναντήσει τον κόσμο του κλασικού δράματος αναδεικνύουν εμφατικά τις πτυχές ενός radical thinker, που σημάδεψε τα «μονοπάτια της σκέψης»^[1] στον 20ό αιώνα. Δύο «περιφερειακά» έργα του Καρλ Σμιτ, τώρα και σε εξαιρετική ελληνική μετάφραση, διευρύνουν σημαντικά την πρόσληψή του σε μια χώρα που το έργο του παρέμεινε παρεξηγημένο, «περιθωριακό» και αποσπασματικό.

Ernest Hemingway, Έκαναν όλοι τους ειρήνη. Τι είναι η ειρήνη; Ποίημα για τη δραματική Διάσκεψη της Λωζάννης, προλόγισμα - μετάφραση από τα αγγλικά - σημειώσεις: Χάρης Βλαβιανός, Περισπωμένη, Αθήνα 2022, 16 σελ.

Η Διάσκεψη Ειρήνης της Λωζάννης πραγματοποιήθηκε στην ελβετική πόλη από τον Νοέμβριο του 1922 έως τον Ιούλιο του 1923 και, πέραν της οριστικοποίησης των ελληνοτουρκικών συνόρων, αποτέλεσε ένα μείζον διεθνές γεγονός με το οποίο γράφτηκε ο επίλογος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου στην Εγγύς και τη Μέση Ανατολή. Η διεθνής διάσταση των διεργασιών αναδεικνύεται από γραπτά του τότε νεαρού δημοσιογράφου και ανταποκριτή της Toronto Star στο Παρίσι, Έρνεστ Χεμινγουέι, αλλά και στο ποίημα «Έκαναν όλοι τους ειρήνη – Τι είναι η ειρήνη;».

Μίμης Ανδρουλάκης, Πριν σβήσουν τα φώτα. Πρώτο βιβλίο, Πατάκη, Αθήνα 2022, 608 σελ.

Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, Αυτά που μένουν, (α΄ έκδ. Δελφίνι 1994), Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000 (δυο τόμοι, Η γραμμή της ζωής, 584 σελ. και Το κόκκινο σπίτι, 486 σελ.).

Κοινό τους σημείο είναι η στράτευσή τους, από τα νεανικά χρόνια, στο ΚΚΕ. Ο Μίμης Ανδρουλάκης, ο πρώτος τόμος της αυτοβιογραφίας του οποίου μόλις κυκλοφόρησε, οφείλει αυτή τη στράτευση στη χούντα, στην ανάγκη να την πολεμήσει πολιτικά. Η πολιτική απαιτεί συλλογική δράση αφού, ιδίως σε ζοφερούς καιρούς, δεν μπορεί να είσαι ανέστιος, μοναχικός διανοούμενος, «αναζητάς συντρόφους, μεγάλα σύνολα, για μια γενική κίνηση των μαζών». Ο συγγραφέας Μήτσος Αλεξανδρόπουλος (1924-2008), συμπαθών του κομμουνισμού, πέρασε στον Δημοκρατικό Στρατό από τον Εθνικό Στρατό, με τον οποίο πολεμούσε, τα χρόνια του εμφύλιου. Και οι δύο άσκησαν κριτική στο κόμμα – αλλά ο Αλεξανδρόπουλος παρέμεινε πιστός ώς το τέλος. [ΤΒJ]