Ιστορία

Η Όλγα Κατσιαρδή-Hering, με πλούσιο συγγραφικό και ερευνητικό έργο, ποικίλη δράση της στην επιστημονική κοινότητα και την πολύπλευρη και τόσο γόνιμη διδασκαλία της στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, από το 1976 συνεισέφερε όσο λίγες/οι στην ανανέωση της ελληνικής ιστοριογραφίας. Η συμβολή της, η οποία πρέπει να ιδωθεί στο πλαίσιο της δυναμικής ανάπτυξης των ιστορικών και ευρύτερα των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, καταρχάς συνέβαλε στην αναθεώρηση βαθιά καθιερωμένων, αλλά συχνά και εξαιρετικά περιοριστικών, απόψεων για την ελληνική διασπορά, που αποτέλεσε το αντικείμενο της πρώτης της μονογραφίας.^[1]

^[1]

Όλγα Κατσιαρδή-Hering - Δημήτριος Μ. Κοντογεώργης, Η αυστριακή αρμάδα κατά την Ελληνική Επανάσταση: Διπλωματία και Πόλεμος, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, Αθήνα 2023, 702 σελ.

Το ξέσπασμα της ελληνικής Επανάστασης βρήκε απέναντί της την Αυστρία του Μέτερνιχ, που με την εμμονή της στη διατήρηση του status quo, αντιμετώπιζε κάθε εθνικό ή φιλελεύθερο κίνημα ως απειλή. Όμως, καθώς η Ελληνική Επανάσταση έδειχνε μεγάλη αντοχή και το κλίμα στις ευρωπαϊκές αυλές άλλαζε υπό την πίεση και της κοινής γνώμης, η Αυστρία δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί. Οι συγγραφείς περιγράφουν γλαφυρά, αλλά και αναλυτικά, τη διαδρομή από το Λάιμπαχ το 1821 στην Αδριανούπολη το 1829. Περιγράφουν, δηλαδή, την αναπόφευκτη αποτυχία των Αυστριακών να εμποδίσουν τις ιδέες της νεωτερικότητας, τον εθνικισμό και τον φιλελευθερισμό, να κλονίσουν τις αυτοκρατορίες. Και αυτό το πλαίσιο περιλαμβάνει μια εξαιρετικά πλούσια Ιστορία, την οποία η Όλγα Κατσιαρδή-Hering και ο Δημήτριος Μ. Κοντογεώργης περιγράφουν διεισδυτικά και αναλυτικά. Ένα έργο, σημείο αναφοράς.

Horst Teltschik, Die 329 Tage zur deutschen Einigung: Das vollständige Tagebuch mit Nachbetrachtungen, Rückblenden und Ausblicken, Vandenhoeck & Ruprecht, 2024, 992 σελ.

Το 1993, ο Χορστ Τέλτσικ, σύμβουλος του καγκελάριου Χέλμουτ Κολ και εκ των βασικών πρωταγωνιστών της διαπραγμάτευσης για την ένωση των δύο Γερμανιών, κυκλοφορεί το ημερολόγιό του, ως χρονικό εκείνης της διαπραγμάτευσης, που γίνεται αμέσως μπεστ σέλερ. Η εντύπωση, εκείνη την εποχή, ήταν ότι το βιβλίο που περιέγραφε τις 329 μέρες οι οποίες μεσολάβησαν από την πτώση του Τείχους ώς την ενοποίηση, ήταν μια βίβλος αληθείας. Η επανέκδοση του βιβλίου, πριν από μερικούς μήνες, με πολλές προσθήκες που δεν είχαν συμπεριληφθεί στην πρώτη έκδοση, απομυθοποιεί σοβαρά εκείνα τα γεγονότα, επειδή δείχνει ότι «το μηχανοστάσιο της επανένωσης» ήταν, τελικά, μια γερμανική μηχανή εξουσίας. Η αλήθεια του 1991 δεν είναι η αλήθεια του 2025. [ΤΒJ]

Νίκος Αλιβιζάτος, Οι αρχιτέκτονες του πολιτεύματος. Από τις όχθες του Τάμεση στην Πλατεία Συντάγματος, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 488 σελ.

Σε μια νέα νομικοϊστορική μελέτη του, ο καθηγητής Νίκος Αλιβιζάτος παρουσιάζει τις θεσμικές παρεμβάσεις και τη γενικότερη συμβολή στο δημοκρατικό πολίτευμα, όχι μόνο στην «αρχιτεκτόνησή» του αλλά και στη λειτουργία του– ορισμένων σπουδαίων πολιτικών προσωπικοτήτων: του Μαυροκορδάτου, του Τρικούπη, του Βενιζέλου, του Καραμανλή, αλλά και του Κοραή, του Παπαναστασίου, του Ηλιού. Έργο χρήσιμο σε κάθε προϊδεασμένο αναγνώστη και πολύτιμο σε ειδικούς, σε συνταγματολόγους και σε ιστορικούς που εστιάζουν στη μελέτη των θεσμών.

George D. Frangos, Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821: κοινωνική και ιστορική ανάλυση, μετάφραση από τα αγγλικά - σχολιασμός: Στέφανος Παπαγεωργίου, Παπαζήση, Αθήνα (το βιβλίο θα κυκλοφορήσει προσεχώς)

Το κείμενο αυτό αποτελεί εισαγωγή στο βιβλίο του George D. Frangos, Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821: κοινωνική και ιστορική ανάλυση, το οποίο πρόκειται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Παπαζήση, με σχολιασμό και μετάφραση του Στέφανου Παπαγεωργίου. Είναι μέρος της σειράς «Παρελθόν και Παρόν», η οποία διευθύνεται από τον Δημήτρη Λυβάνιο και τον Στέφανο Παπαγεωργίου. Στην ίδια σειρά πρόκειται να εκδοθούν και τα βιβλία των John C. Alexander, Ληστεία και δημόσια τάξη στον Μωριά, 1685-1806, με εισαγωγή του Δημήτρη Παπασταματίου και Edith Durham, Βόρεια Αλβανία, με εισαγωγή του Δημήτρη Λυβάνιου (βλ. The Books’ Journal, τχ. 157).

Λεωνίδας Οικονόμου, Στέλιος Καζαντζίδης. Τραύμα και συμβολική θεραπεία στο λαϊκό τραγούδι, Πατάκη, Αθήνα 2015, 416 σελ. 

Λεωνίδας Οικονόμου, Τα ερωτικά του Καζαντζίδη. Έρωτας και φύλο στο λαϊκό τραγούδι, Μωβ σκίουρος, Αθήνα 2023, 304 σελ.

Όψεις του κοινωνικού φαινομένου Καζαντζίδης και της ένταξής του στη λαϊκή κουλτούρα, με αφορμή τον τελευταίο «πολιτισμικό πόλεμο» περί λαϊκότητας και τοξικής αρρενωπότητας.

Ντέιβιντ Γκραν, Γουέιτζερ. Ναυάγιο, ανταρσία, φόνος, μετάφραση από τα αγγλικά: Δέσποινα Κανελλοπούλου, Δώμα, Αθήνα 2023, 448 σελ.   

To 1741, το Γουέιτζερ κι άλλα πέντε πλοία στην υπηρεσία του Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας, δέχονται εντολή να διαπλεύσουν τον Ατλαντικό με κύριο στόχο την αρπαγή ενός ισπανικού γαλιονιού φορτωμένου με ακατέργαστο ασήμι και εκατοντάδες χιλιάδες αργυρά νομίσματα. Το Γουέιτζερ δεν τα καταφέρνει. Ναυαγεί σε ένα ξερονήσι, όπου δεν υπάρχει φαγητό – και όπου τίποτα δεν τελειώνει όπως στο σινεμά. [ΤΒJ]

Διονύσης Σαββόπουλος, Γιατί τα χρόνια τρέχουν χύμα, Αυτοβιογραφία, Πατάκη, Αθήνα 2024, 334 σελ.

Η αυτοβιογραφία του Διονύση Σαββόπουλου, που μόλις κυκλοφόρησε, είναι ένα βιβλίο με τις σκέψεις και τις μνήμες ενός μουσικού και τραγουδιστή, ενός τροβαδούρου, που έχει επηρεάσει βαθιά τους Έλληνες με τα τραγούδια και τη στάση του. Τα τραγούδια του ενσωματώθηκαν στην ποιητική της ελληνικής γλώσσας την οποία εμπλούτισαν με εκφράσεις και ποιητικούς ιδιωματισμούς, η στάση του ήταν ανέκαθεν γενναία, ακόμα κι όταν αποδοκιμάστηκε, στοιχίζοντάς του συχνά τη δημοτικότητά του – και οι μνήμες του, ευρύχωρες, ίσως σε κάποιες γωνιές να χωράνε και εμάς τους ίδιους, που δεν είναι εύκολο πάντα να είμαστε αυστηροί κριτές του, επειδή είμαστε οπαδοί του. Και παλιά και σήμερα και πάντα.

Θανάσης Διαμαντόπουλος, Ελευθέριος Βενιζέλος πλαστουργός της ιστορίας -ο άνθρωπος, ο θρύλος το πολιτικό αποτύπωμα, Πατάκη, Αθήνα 2024, 544 σελ.

Ο Θανάσης Διαμαντόπουλος, με το βιβλίο του για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, αναμετριέται με το πέρασμα από την ελληνική ιστορία ενός μύθου. Αλλά δεν του χαρίζεται. Έτσι το αποτέλεσμα είναι αποδομητικό, αφού αναθεωρεί την εικόνα του πολιτικού από την Κρήτη ως δημιουργού «της Ελλάδας των 2 ηπείρων και των 5 θαλασσών» αλλά και τη σχεδόν αποθεωτική πρόσληψη του ιστορικού προσώπου από την ευρεία κοινή γνώμη.

Άνγκελα Μέρκελ, Ελευθερία. Αναμνήσεις 1954–2021, μετάφραση από τα γερμανικά: Έμη Βαϊκούση, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024,  752 σελ.

Η ζωή της θεωρεί ότι είναι χωρισμένη στα δύο. Ένα μέρος, έως το 1990, που έζησε στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας «σε συνθήκες δικτατορίας», όπως λέει. Κι ένα δεύτερο, μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, όπου διακρίθηκε στον πολιτικό στίχο καταλαμβάνοντας τη θέση της καγκελαρίου, θητεία που αποδείχτηκε καθοριστική αφού συνέπεσε με την ευρωπαϊκή κρίση χρέους – και επηρέασε δραματικά την Ελλάδα, τον πιο αδύναμο κρίκο αυτής της κρίσης. Στις ήδη πολυσυζητημένες Αναμνήσεις της, η Άνγκελα Μέρκελ, μεταξύ πολλών άλλων, μεταφέρει τη σχέση που ανέπτυξε με τους έλληνες πρωθυπουργούς την κρίσιμη δεκαετία της χρεοκοπίας – και μεταξύ άλλων κάνει μια τουλάχιστον άκομψη δήλωση για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Αιγαίο. [ΤΒJ]

Τάσος Σακελλαρόπουλος, Ειρήνη, πόλεμος, πολιτική, συνωμοσίες. Οι Έλληνες αξιωματικοί 1935-1945, Πατάκη, Αθήνα 2024, 448 σελ.

Το σώμα των αξιωματικών ήταν ο καταλύτης των πολιτικών διεργασιών στο μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού 20ού αιώνα. Ενώ όμως το αίσθημα παρεμβατισμού στην πολιτική ήταν διαρκές χαρακτηριστικό του, η ιδεολογική του συγκρότηση και οι πολιτικές κατευθύνσεις του δεν υπήρξαν σταθερές. Σε μια περίοδο κρίσιμων εσωτερικών και εξωτερικών μεταλλαγών, υπέστη μια συστατική μεταβολή τέτοιας έκτασης που θα απέβαινε ρυθμιστής της πολιτικής ζωής για μια ολόκληρη γενιά, οδηγώντας ακόμα και σε μια εθνική τραγωδία.

Ερνστ Τσίλλερ - Θεόφιλος Χάνσεν, Αλληλογραφία 1859-1890. Η ανέγερση της Σιναίας Ακαδημίας και άλλες ιστορίες, εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Μαριλένας Ζ. Κασιμάτη, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2024, 708 σελ.

Η «Αλληλογραφία» Χάνσεν - Τσίλερ, σε μετάφραση και επιμέλεια της Μαριλένας Κασιμάτη, που εκδίδεται για πρώτη φορά στα ελληνικά, αποτελεί ένα πολύτιμο τεκμήριο που μας δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε βήμα προς βήμα τη δημιουργία και ανάπτυξη της σχέσης μαθητείας των δύο δημιουργών, που στη συνέχεια δέθηκαν με ακατάλυτους δεσμούς φιλίας οι οποίοι σφυρηλατήθηκαν στα σπουδαία έργα των Αθηνών.