Διονύσης Ν. Μουσμούτης, Το Θέατρο στη Ζάκυνθο τον 20ό αιώνα 1901-1953. Μουσική ζωή, κοινωνική ζωή και λαϊκά θεάματα, Πλέσσα, Αθήνα 2023, δύο τόμοι, 1568 σελ. 

Μια εξονυχιστική έρευνα στον τοπικό Τύπο της εποχής, δείχνει τη βαθιά σχέση των κατοίκων της Ζακύνθου με το θέατρο, ολόκληρο τον εικοστό αιώνα. Ο Διονύσης Μουσμούτης καταγράφει την έφεση της κοινωνίας του νησιού στα θεάματα, πιστή σε μια παράδοση εξωστρέφειας και καλλιτεχνικών ενδιαφερόντων. Συχνά, παίζουν σημαντικοί θίασοι. Πιο συχνά, οι Ζακυνθινοί παρακολουθούν λαϊκά έργα. Οι κριτικές, πάντως, δεν είναι πάντα θετικές. Και δεν τη γλιτώνουν ούτε η Μαρίκα Νέζερ με τον Βασίλη Αυλωνίτη, που «παρουσιάζουν την κοινωνική σαπίλα με ωραιοπάθεια», παίζοντας σε φτηνή επιθεώρηση απ’ όπου δεν λείπουν «ο μεθυσμένος και η Γεωργία η κουτσή». [ΤΒJ]

Κώστας Σημίτης, Δρόμοι ζωής, Πόλις, Αθήνα 2015, 649 σελ. 

Από τα Πατήσια στο Κολωνάκι, από μια στερημένη παιδική ηλικία προσανατολισμένη στη γνώση στην πρωθυπουργία της Ελλάδας και στην καθοριστική συμβολή στην ευρωπαϊκή πορεία της. Το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Κώστα Σημίτη Δρόμοι ζωής, αφηγηματικά γοητευτικό και πολιτικά ειλικρινές, δίνει ανάγλυφη τη φυσιογνωμία ενός ιδεολόγου πολιτικού ο οποίος αρνήθηκε το σύστημα στο οποίο η κοινωνική ειρήνη εξασφαλίζεται με κρατικές παροχές κι η εξουσία των κομμάτων οφείλεται στην εκ μέρους τους παροχή προστασίας και χρημάτων. Πέτυχε πολλά, αλλά η δυσμενής πορεία της χώρας απαιτεί έναν αναστοχασμό. Τι έχει μείνει, άραγε, από το εκσυγχρονιστικό εγχείρημα του Σημίτη; Και γιατί κέρδισαν ο λαϊκισμός και το πελατειακό κράτος, εις βάρος της κοινωνίας; Αναδημοσίευση από το τχ. 62, Ιανουάριος 2016, με θλιβερή αφορμή την εκδημία του Κώστα Σημίτη, στις 5/1/2025 [ΤΒJ]

Η δική μας μεταπολίτευση. Σευρά πέντε ωριαίων ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία Ανδρέα Αποστολίδη - Γιούρι Αβέρωφ, σε σενάριο των Στάθη Καλύβα - Παναγή Παναγιωτόπουλου, οι οποίοι είναι και οι παρουσιαστές. ERTFLIX

Η σειρά ντοκιμαντέρ Η δική μας μεταπολίτευση αποτελεί μια σημαντική προσθήκη στο πρόγραμμα του ERTFLIX. Η εκπομπή προσφέρει μια βαθιά και αναλυτική ματιά στα γεγονότα που διαμόρφωσαν την Ελλάδα από το 1974 έως σήμερα. Με τη χρήση πλούσιου οπτικοακουστικού υλικού από τα αρχεία της ΕΡΤ, τους διαλόγους των δύο δημιουργών και τη γενικότερη δομή του αποτυπώνει με πρωτότυπο τρόπο τα καθοριστικά γεγονότα μιας ολόκληρης εποχής.

Edith Durham, Βόρεια Αλβανία, μετάφραση-σχόλια: Στέφανος Παπαγεωργίου, Παπαζήση, Αθήνα (το βιβλίο θα κυκλοφορήσει προσεχώς)

Τίποτα δεν προμήνυε ότι η Μαίρη Ίντιθ Ντάραμ (1863-1944) θα ήταν αυτή που θα έβαζε τους Αλβανούς στο οπτικό πεδίο του αγγλόφωνου κόσμου. Τελευταίο και παραμελημένο παιδί μιας εύπορης οικογένειας, έλαβε από το γιατρό την οδηγία να κάνει τουλάχιστον ένα ταξίδι δυο μηνών κάθε χρόνο, για να αποφύγει την κατάθλιψη. Το 1900, σε ηλικία 37 ετών, έκανε το πρώτο της ταξίδι στα Βαλκάνια. Έκτοτε, ώς το 1921, επαναλάμβανε το ταξίδι κάθε χρόνο, με έμφαση στις περιοχές όπου ζούσαν οι Αλβανοί. Ποτέ δεν κινδύνεψε. Και έχοντας καταγράψει τη ζωή τους και τα έθιμά τους, έγινε η «βασίλισσά» τους και ο σύνδεσμός τους με την Ευρώπη. [ΤΒJ]

Δεκεμβριανά – Εμφύλιος. Ντοκουμέντα και μαρτυρίες. Ειδική έκδοση 8/12/2024, ένθετη στην Καθημερινή της Κυριακής. Γράφουν: Ιωάννης Ο. Ιατρίδης – Ελίας Βλάντον, Ελένη Αργυροπούλου, Δημήτρης Ρηγόπουλος, Φιλομήλα Τσουκαλά, 32 σελ.

Μια σημαντική έκδοση, ένθετη στην εφημ. Καθημερινή, αποκαλύπτει το εύρος των σχεδίων του ΚΚΕ στα Δεκεμβριανά, τις φονικές μεθόδους του και την ανθρωπιστική τραγωδία της ομηρείας από τον ΕΛΑΣ χιλιάδων Αθηναίων μετά την ήττα των κομμουνιστών και την οπισθοχώρησή τους προς τη Θήβα. Ανθολογούνται και λόγια των πρωτεργατών της μάχης της Αθήνας, του Ιωαννίδη και του Δημήτρη Γληνού. Ο Γληνός είχε πει: «Θα πιάσουμε πέντε-έξι χιλιάδες ανθρώπους [...] θα τους εξουδετερώσουμε και μετά αυτοί θα μείνουν ξεκρέμαστοι».

Γιάννης Πριόβολος, Εύελπις σε παράξενα χρόνια 1971-1975, Πατάκη, Αθήνα 2024, 384 σελ.

Υπάρχουν ιστοριογραφικά θέματα που φαίνονται σχεδόν ανιαρά. Εκεί όμως, συχνά, εμφανίζονται πεδία πραγμάτευσης στα οποία τέμνονται διαφορετικοί και επάλληλοι κόσμοι, όπως η πολιτική και η κοινωνία, κι ακόμα πιο πέρα η ιστορία των ιδεών και της κουλτούρας. Με φόντο τη συμπλήρωση πεντηκονταετίας από τη Μεταπολίτευση, η απομνημονευματική καταγραφή της πολιτισμικής και πολιτικής μετάβασης του φυτωρίου των ηγητόρων του Στρατού αποκαλύπτει όχι μόνο ανάλογες διαδικασίες, αλλά και τις επί μακρόν ενεργές παθογένειες, εισφέροντας αυθεντικά νέα ιστορική ύλη.

Γιώργος Σουβλής και Αριστοτέλης Καλλής (επιμ.), Το μεταξικό πείραμα εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας (1936-1941), Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2024, 208 σελ.

Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου ήταν αυταρχικό και αντικομμουνιστικό ενώ το πρότυπο οργάνωσης της χώρας, τα μιλιταριστικά πρότυπά του και η αισθητική του έμοιαζαν πολύ στην οργάνωση, τον μιλιταρισμό και τα πρότυπα του Μουσολίνι της Ιταλίας. Ήταν όμως φασιστικό; Ο συλλογικός τόμος του Γιώργου Σουβλή και του Αριστοτέλη Καλλή για το «μεταξικό πείραμα εκφασισμού» της Ελλάδας αναζητεί τα σημεία σύγκλισης της 4ης Αυγούστου, μiας δικτατορίας της ευρωπαϊκής περιφέρειας, με τα ήδη υπάρχοντα τότε ευρωπαϊκά φασιστικά καθεστώτα – ή και απόκλισης απ’ αυτά. Ο Μεταξάς και η δικτατορία του είναι ένα γόνιμο και αρκετά ανεξερεύνητο πεδίο για την ιστορική έρευνα. [TBJ]