Κριτικές

Η «τέταρτη εξουσία» στη Γερμανία και οι κριτικοί της 

Richard Precht und Harald Welzer, Die vierte Gewalt. Wie Mehrheitsmeinung gemacht wird auch wenn sie keine ist [Πώς κατασκευάζεται πλειοψηφική γνώμη ακόμα και αν δεν είναι πλειοψηφική], S. Fischer, Frankfurt am Main 2022, 288 σελ.

Ποιος είναι ο ρόλος των έγκριτων ΜΜΕ στη Γερμανία; Ποιες είναι οι σχέσεις τους με την πολιτική; Σε αυτά τα ερωτήματα απαντά το βιβλίο του Ρίχαρντ Πρεχτ και του Χάραλντ Βέλτσερ^[1] εστιάζοντας στα ηγετικά ΜΜΕ (Leitmedien) ή ΜΜΕ σε υπηρεσία («amtierende Medien»). Η ανάλυσή τους μας ενδιαφέρει.

Γιώργος Πολ. Παπαδάκης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Ο τραγουδιστής των Ελλήνων, Δρόμων, Αθήνα 2022, 776 σελ.

Μια περιήγηση στη ζωή του Γρηγόρη Μπιθικώτση από έναν αφοσιωμένο φίλο του, ο οποίος έχει συγκεντρώσει το σύνολο της δισκογραφίας του και πλήθος δημοσιευμάτων σε εφημερίδες και περιοδικά. Το ξεκίνημα, η σχέση του με τον Βαμβακάρη, η διασταύρωσή του με τον Χατζιδάκι και τον Θεοδωράκη, η μελοποιημένη ποίηση που τραγούδησε… Ένας λαϊκός βάρδος που σημάδεψε μια αξέχαστη ιστορική περίοδο. Τεύχος 141

Iris Murdoch, Θάλασσα, θάλασσα, μετάφραση από τα αγγλικά: Αθηνά Δημητριάδου, Gutenberg, Αθήνα 2023, 915 σελ.

 Ένας εξηντάρης διάσημος ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας αποφασίζει να αποσυρθεί από τα θεατρικά δρώμενα, να εγκατασταθεί σε ένα παραθαλάσσιο ερημικό σπίτι δίχως ηλεκτρισμό και να γράψει ένα μυθιστόρημα βασισμένο στη ζωή του. Θα τα καταφέρει; Ένα βαθύ ψυχογράφημα δοσμένο με χιούμορ, μυστήριο, εξαιρετικές περιγραφές τοπίων, ενδιαφέροντες ανθρωπότυπους, ερωτικές περιπέτειες και άθλιες συνταγές μαγειρικής. Τεύχος 141

Σώτη Τριανταφύλλου, Άκου το λιοντάρι, Πατάκη, Αθήνα 2023, 340 σελ.

Γλυκιά και όχι γλυκερή, χωρίς περιττά λιπαρά, χωρίς τεχνητά χρωστικά. Ούτε πικρίζει ούτε μελώνει. Ό,τι πρέπει για μια νοσταλγία που δεν νοσταλγεί. Τι είναι το νέο μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου; Τεύχος 141

Πολυμέρης Βόγλης, Δυναμική Αντίσταση. Υποκειμενικότητα, πολιτική βία και αντιδικτατορικός αγώνας 1967-1974, Αλεξάνδρεια, Aθήνα 2022,  

 Κι όμως. Στη διάρκεια της χούντας αναπτύχθηκε ενεργός δυναμική αντίσταση, με μικρές πλην θεαματικές ενέργειες, που έκαναν αίσθηση: κυρίως βομβιστικές επιθέσεις κατά υποδομών, στις οποίες υπήρχε ιδιαίτερη φροντίδα να μην υπάρξουν ανθρώπινες απώλειες. Συμμέτοχοι σε αυτή τη δραστηριότητα δεν ήταν μόνο αριστεροί αλλά και κεντρώοι. Μεταπολιτευτικά, πάντως, η έκρηξη και η διάρκεια της τρομοκρατίας ανάγκασε πολλούς από τους αγωνιστές εκείνης της περιόδου να συνεχίσουν να κρύβουν αυτή τη δραστηριότητά τους… Τεύχος 140

Jonathan Coe, Bournville. Το διαιρεμένο βασίλειο, μετάφραση από τα αγγλικά: Άλκηστις Τριμπέρη, Πόλις, Αθήνα 2023, 496 σελ.

Το νέο βιβλίο του Τζόναθαν Κόου είναι ένα αφήγημα για την εθνική αγγλική ταυτότητα, την «αγγλικότητα», ένα μυθιστόρημα εθνικής αυτογνωσίας. Ένα υψηλών προδιαγραφών έργο που συγγενεύει με την κοινωνική ιστορία το οποίο ανατέμνει την ψυχοσύνθεση των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων της Βρετανίας, που συνομιλεί διαρκώς με την Ιστορία σε καιρούς ρευστούς. Οι ήρωές του, συχνά αμήχανοι κι αδύναμοι απέναντι στην επέλαση της Ιστορίας, οιστρηλατούνται από πόθους που δεν κατορθώνουν να εκπληρώσουν. Κι ο καιρός περνάει, κι η άλλοτε Μεγάλη Βρετανία μικραίνει… [ΤΒJ]

Στέφανος Δημητρίου, Ο ελεύθερος άνθρωπος. Ο πολιτικός ανθρωπισμός και η «πολιτική μηχανή» του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, Πόλις, Αθήνα 2021,  608 σελ.

Ο Ελεύθερος άνθρωπος του Στέφανου Δημητρίου είναι ένα δύσκολο, στιβαρό και ενδιαφέρον έργο. Ο συγγραφέας έβαλε το στοίχημα να αναδείξει την πολιτική και θεσμική σημασία του ρεπουμπλικανισμού και την σύνδεσή του με τη Δημοκρατία, να αξιοποιήσει δηλαδή το έργο του πατέρα της δημοκρατικής αρχής Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, για να παρουσιάσει τις καταβολές του θεμελιωδέστερου προτάγματος των αντιπροσωπευτικών θεσμών και να  καταδείξει τα μετανεωτερικά διακυβεύματα σε σχέση με την πραγμάτωσή του. (τεύχος 140)

Κατερίνα Κωστίου, …ως όνομα ψιλόν. Η συγκρότηση και η λειτουργία του προσωπείου στην ποίηση του Κ. Π. Καβάφη, Νεφέλη, Αθήνα 2023, 609 σελ.

Η εργασία της Κατερίνας Κωστίου στον Καβάφη είναι ένα έργο - επιτομή, που επανεξετάζει, ελέγχει, συμπληρώνει ερμηνευτικές προσεγγίσεις μέρους ή μερών του καβαφικού έργου, σε έναν επισταμένο διάλογο, τον οποίο κινεί η βλέψη της συγγραφέως να συμβάλει στην πιο ολοκληρωμένη δυνατή πρόσληψη του Καβάφη από τους νεότερους αναγνώστες και επίδοξους μελετητές αυτού του αιώνα

Γιάννης Σκαρίμπας, Τα πουλιά με το λάστιχο, ιδιωτική έκδοση, Χαλκίδα 1978, 208 σελ. (εξαντλημένο)

Γιάννης Σκαρίμπας, Σπαζοκεφαλιές στον ουρανό, Κάκτος, Αθήνα 1984, 119 σελ.

Ανάμεσα στις δραστηριότητες του Γιάννη Σκαρίμπα ήταν και το χρονογράφημα. Δημοσίευε τακτικά σχεδόν σε όλες τις εφημερίδες της Χαλκίδας, και όχι μόνο. Οπαδός του Ροΐδη, του Κονδυλάκη, του Νιρβάνα, αλλά όχι του Σπύρου Μελά, επιδίωξε να καταγραφεί και ως σχολιαστής της επικαιρότητας. Δύσκολο εγχείρημα, ιδίως αν δεν το ασκείς συστηματικά. [ΤΒJ]

Γιώργος Σταθόπουλος, Σάντορ Φερέντσι. Άτακτο παιδί, εφευρέτης ενήλικος. Θεωρητική συνεισφορά, τεχνικοί πειραματισμοί και ιστορική λήθη, Άγρα, Αθήνα 2022, 328 σελ.

Ο Σάντορ Φερέντσι (1873-1933) ήταν ούγγρος ψυχαναλυτής με μεγάλη κλινική εμπειρία κι από τους πρώτους που μίλησαν για τη σημασία του πρώιμου τραύματος. Καθοριστική ήταν η σχέση του με τον Φρόυντ, με τον οποίο για πολλά χρόνια αντάλλασσαν απόψεις για την αναλυτική εργασία, αν και στο τέλος της ζωής του οι σχέσεις τους διαταράχθηκαν από υπόγειες συγκρούσεις. Η σχέση αυτή βρίσκεται στο επίκεντρο του βιβλίου για τον Φερέντσι, που έγραψε ο Γιώργος Σταθόπουλος. [Tεύχος 139]

Δημήτρης Κράλλης, Βίος  και πολιτεία ενός βυζαντινού μανδαρίνου.  Το Βυζάντιο  ιδωμένο αλλιώς, μετάφραση: Νίκος Στρατηγάκης  -  Δημήτρης Κράλλης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2021, 296 σελ.

 Μια σημαντική μελέτη για τους γραφιάδες και τους οφικιάλιους του Βυζαντίου και για το ρόλο που έπαιξαν οι αξιωματούχοι ευρύτατης μόρφωσης στα πολιτικά τεκταινόμενα της Αυτοκρατορίας. Ήταν η εποχή που όσοι κρατούσαν την πένα είχαν ιδιαίτερη αξία στην κοινωνία του Βυζαντίου. Αλλά η εξέλιξη της Αυτοκρατορίας, μεταξύ άλλων, χρειάστηκε χειριστές και του ξίφους…

Δημήτρης Κράλλης, Βίος  και πολιτεία ενός βυζαντινού μανδαρίνου.  Το Βυζάντιο  ιδωμένο αλλιώς, μετάφραση από τα αγγλικά: Νίκος Στρατηγάκης  -  Δημήτρης Κράλλης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2021, 296 σελ.

Ο ενδέκατος αιώνας της αυτοκρατορίας βρήκε ισχυρή την τάξη των γραφειοκρατών, των αξιωματούχων που δραστηριοποιούνταν στην αυλή και επηρέαζαν την πολιτική κατάσταση. Οι υψηλόβαθμοι κρατικοί υπάλληλοι θέσπιζαν το ισχύον νομικό πλαίσιο, προωθούσαν την αυτοκρατορική ιδεολογία και ερμήνευαν την αρχαία ρωμαϊκή παράδοση έτσι ώστε να νοηματοδοτεί ουσιωδώς τη θέση του αυτοκράτορος αλλά και των υπηκόων-πολιτών στην καθημερινότητά τους. Όμως, στα τέλη του αιώνα η δύναμή τους έφθινε, ενώ ανέτελλε η δύναμη των στρατιωτικών. (Τεύχος 126)