Κατερίνα Σχινά

Από τη δεκαετία του 1980 ήταν υποψήφιος για Νόμπελ ο Μάριο Βάργκας Λιόσα, από τους πρώτους σ’ όλους τους καταλόγους, από τους επικρατέστερους σ’ όλες τις συζητήσεις – ωστόσο είκοσι πέντε τόσα χρόνια στην αναμονή είναι, τουλάχιστον, εξαντλητικά. Σε αποθαρρύνουν. Παύεις να περιμένεις πια. Αν ληφθεί μάλιστα υπ’ όψη και το «πολιτικό ατόπημα» του συγγραφέα να αποκηρύξει την αριστερή του νιότη, να συμπαραταχθεί με την Κεντροδεξιά και να διεκδικήσει την προεδρία της χώρας του το 1990, οι ελπίδες του για Νόμπελ μάλλον είχαν εκπνεύσει οριστικά. Κι όμως, το 2010, στα 74 χρόνια του, ο περουβιανός συγγραφέας, με πεζογραφικό έργο από τα πιο πολυπρισματικά, πολυδιάστατα, αριστοτεχνικά δομημένα της σύγχρονης λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας, αξιώθηκε, επιτέλους, τη διάκριση της Σουηδικής Ακαδημίας «για τη χαρτογράφηση των δομών της εξουσίας και την καυστική απεικόνιση της αντίστασης, της εξέγερσης και της ήττας του ατόμου», σύμφωνα με την ετυμηγορία της.

Malcolm Lowry, Κάτω από το ηφαίστειο, μετάφραση από τα αγγλικά: Κατερίνα Σχινά, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 642 σελ.

Το Κάτω από το ηφαίστειο, έργο πυκνό, περίπλοκο, δυσμετάφραστο, συμπυκνώνει τα θέματα από τα οποία ο συγγραφέας δεν απομακρύνθηκε ποτέ: την αδυναμία του ανθρώπου να τα βγάλει πέρα με τις δυνάμεις του παραλόγου, την τάση του για αυτοκαταστροφή και την ανάγκη του για αγάπη, την καταφυγή στο αλκοόλ έστω και με τίμημα την παραφροσύνη, την ηθική χρεοκοπία της ανθρωπότητας. Η Κατερίνα Σχινά, μεταφράστρια στα ελληνικά του έργου, περιγράφει τον Μάλκολμ Λόουρι που κατάλαβε: έναν κολασμένο της λογοτεχνίας που μετέγραψε την κόλασή του στο χαρτί. [ΤΒJ]

Alice Munro, Μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει, μετάφραση από τα αγγλικά: Σοφία Σκουλικάρη, Μεταίχμιο, Αθήνα 2003, επανέκδοση: 2013, 443 σελ.

Alice Munro, Πάρα πολλή ευτυχία, μετάφραση από τα αγγλικά: Σοφία Σκουλικάρη, Μεταίχμιο, Αθήνα 2010, επανέκδοση: 2013, 391 σελ.

Το 2013 το βραβείο Νόμπελ πήγε στην καναδή συγγραφέα που, δουλεύοντας αθόρυβα αλλά επίμονα πάνω στη μικρή φόρμα, χαρακτηρίστηκε ο θηλυκός Τσέχωφ του καιρού μας. Ο πλούτος και η δύναμη των διηγημάτων της δικαιολογεί όχι μόνο τον τιμητικό χαρακτηρισμό αλλά και το Νόμπελ. Τεύχος 37, Νοέμβριος 2013.

Άννα Δαμιανίδη, Δυο καλοκαίρια και μισό φθινόπωρο. Μυθιστόρημα, Μεταίχμιο, Αθήνα 2023, 484 σελ.

Τέσσερις φίλες και συμμαθήτριες, διαφορετικές μεταξύ τους αλλά με παρόμοιες ανησυχίες, μεγαλώνουν. Χρόνος, η εποχή της χούντας. Τόπος, η Αθήνα. Κοινωνική ομάδα, παιδιά μεσοαστών και μικροαστών.

Βαρλάμ Σαλάμοφ, Ιστορίες από την Κολυμά, μετάφραση από τα ρωσικά: Ελένη Μπακοπούλου, νέα έκδοση Άγρα, Αθήνα 2022, 1602 σελ.

Βαρλάμ Σαλάμοφ, Ιστορίες από την Κολιμά, μετάφραση από τα ρωσικά: Ελένη Μπακοπούλου, Ίνδικτος, Αθήνα 2011, 1968 σελ.

Η νέα έκδοση στα ελληνικά από την Άγρα των 145 διηγημάτων του Βαρλάμ Σαλάμοφ, έντεκα χρόνια μετά την πρώτη έκδοση της Ινδίκτου, είναι ευκαιρία να γνωρίσουν περισσότεροι ένα από τα πιο ακραία κείμενα στρατοπεδικής λογοτεχνίας. Ο Σαλάμοφ  εισάγει τον αναγνώστη σε έναν ζοφερό κόσμο αδικίας και εξόντωσης, σε μια ζωή στο όριο του θανάτου, πνευματικού, ηθικού και φυσικού, εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων στα στρατόπεδα εργασίας της Σοβιετικής Ένωσης κατά τις δεκαετίες 1930 - ’50. Μακριά από τον καταγγελτισμό ή τον μελοδραματισμό, ο Σαλάμοφ συνθέτει με τις ιστορίες του μια αριστοτεχνική σπουδή στο κακό. (Το κείμενο αναδημοσιεύεται από το τεύχος 19 του Books’ Journal, Μάιος 2012. Είχε γραφτεί με αφορμή την πρώτη έκδοση του έργου στα ελληνικά και, προφανώς, εισάγει τον αναγνώστη και στη νέα έκδοσή του, που άλλωστε χρησιμοποιεί την ίδια μετάφραση, της Ελένης Μπακοπούλου.)

Σωτήρης Δημητρίου, Ουρανός απ’ άλλους τόπους. Μυθιστόρημα, Πατάκη, Αθήνα 2021, 584 σελ.

Σπάνια συναντάμε τέτοια γραφή, που πίσω από τη φανερή μελωδία της γλώσσας αφήνει να διακρίνεται τόσο καθαρά ο ίσκιος της απώλειας, απώλειας οριστικής και αμετάκλητης, προσώπων, τόπων, κόσμου, ίσως και εαυτού. Σπάνια συναντάμε τόσο ελλειπτικό και καίριο λόγο, που αντλεί από το βαθύ κοίτασμα της προφορικής παράδοσης. Το νέο μυθιστόρημα του Σωτήρη Δημητρίου είναι το μείζον, νομίζω, της ώς τώρα συγγραφικής παρουσίας του.

Άραγε οι στίχοι του Μπομπ Ντύλαν “λειτουργούν μόνο υποστηριζόμενοι από τα συρματόπλεχτα ρουθούνια του”, όπως έγραψε ο κριτικός Ίαν Χάμιλτον; Ή είναι σπουδαίοι και στο χαρτί; “Yippee! I' m a poet and I know it / Hope I don' t blow it”, όπως μας τραγούδησε και ο ίδιος στο “I shall be free No. 10”. Αναδημοσίευση από το τεύχος #71 του Books' Journal, Nοέμβριος 2016.

John Le Carré, Ένας προδότης στα μέτρα μας, μετάφραση από τα αγγλικά: Νάσος Κυριαζόπουλος, Bell, Αθήνα 2011, 342 σελ.

«Ένας καλός συγγραφέας δεν είναι ειδικός παρά μονάχα στον εαυτό του. Και αν είναι συνετός, φυλάει τα λόγια του πάνω σ’ αυτό το θέμα. Μερικοί από σας ίσως αναρωτιούνται γιατί διστάζω να ενδώσω σε συνεντεύξεις στο ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τον Τύπο. Η απάντηση είναι ότι τίποτε απ’ όσα γράφω δεν είναι αληθινό. Είναι η ύλη των ονείρων, όχι η πραγματικότητα. Κι όμως, τα ΜΜΕ με αντιμετωπίζουν σαν να έχω γράψει εγχειρίδια για κατασκόπους. Σ’ ένα βαθμό κολακεύομαι που τα παραμύθια μου τα παίρνουν τόσο σοβαρά. Ωστόσο, ταυτόχρονα, σιχαίνομαι τον ρόλο του γκουρού, μια και δεν έχει καμία σχέση με το ποιος είμαι και το τι κάνω. Οι καλλιτέχνες, από την εμπειρία μου το λέω, έχουν πολύ φτενό πυρήνα. Υποκρίνονται. Δεν είναι το γνήσιο πράγμα. Είναι κατάσκοποι. Κι εγώ δεν αποτελώ εξαίρεση». Μερικά λόγια με τα οποία ο Τζον Λε Καρρέ αυτοπαρουσιαζόταν, μια περιήγηση στο έργο του συγγραφέα που μετέτρεψε την κατασκοπεία σε υπαρξιακό στοίχημα. Αναδημοσίευση από το Books’ Journal, τχ. 16, Φεβρουάριος 2012.

Albert Cohen, Σολάλ, μετάφραση από τα γαλλικά: Οντέτ Βαρών-Βασάρ, Εξάντας, Αθήνα 2019, 602 σελ.

Γραμμένο με επική ορμή, λυρική λεπτότητα, βέβηλο χιούμορ, το πρώτο βιβλίο του Αλμπέρ Κοέν (γράφτηκε το 1930) είναι μια  καινοτόμος σύνθεση που εισάγει το μοντερνισμό στη μυθιστορία, ιδίως μέσα από την πυκνή χρήση των εσωτερικών μονολόγων που εισβάλλουν στο κείμενο χωρίς ωστόσο, όπως στον Τζόυς, να καταργήσουν τη ρομαντική περιπέτεια. Η περιπέτεια εδώ μεταφράζεται στα διαδοχικά βήματα της κοινωνικής ανόδου του Σολάλ, ο οποίος θα ξεκινήσει από χαμηλά και θα εκτοξευτεί στα ανώτατα αξιώματα, φτάνοντας από γραμματέας γερουσιαστή να γίνει σοσιαλιστής βουλευτής και πολύ σύντομα υπουργός. Αλλά γιατί η κοινωνική άνοδος δεν είναι αρκετή να γεμίσει με περιεχόμενο τη ζωή του; Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 107, Μάρτιος 2020.

Toni Morrison, Jazz. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα αγγλικά: Κατερίνα Σχινά, Παπαδόπουλος, Αθήνα 2018, 288 σελ.

Αν η λογοτεχνία της βραβευμένης με Νόμπελ το 1993, Τόνι Μόρισον, αποπνέει στο σύνολό της την blue διάθεση, το βιβλίο που της χάρισε το βραβείο, η Τζαζ, οργανώνεται και δομείται, εμφανώς προγραμματικά, όπως και μια σύνθεση τζαζ, γύρω από ένα θέμα και τις παραλλαγές του: οι πρώτες παράγραφοι του μυθιστορήματος προσφέρουν μια σύνοψη του θέματος και, στην πορεία της ανάγνωσης, γίνεται αισθητή η παρουσία του αφηγητή που παραλλάσσει, διακοσμεί ή βαθαίνει το κείμενο, με τον ίδιο τρόπο που ο μουσικός της τζαζ αυτοσχεδιάζει πάνω σε μια βασική μελωδία. Η ιστορία της, τυφλής από ζήλεια, συζύγου ενός λαντρα που δολοφόνησε την ερωμένη του, η οποία εισβάλλει στην εκκλησία την ώρα της κηδείας για να επιτεθεί στη νεκρή, ορίζει το ερωτικό δράμα που κινείται γύρω από την παραφορά, την εκτροπή, την εγκατάλειψη, την απόρριψη... Η επανέκδοση της Τόνι Μόρισον στα ελληνικά είναι μια πρόκληση να εμβαθύνουμε στη δουλειά και στο απαράμιλλο ύφος της.