Κριτικές

Malcolm Lowry, Κάτω από το ηφαίστειο, μετάφραση από τα αγγλικά: Κατερίνα Σχινά, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 642 σελ.

Το Κάτω από το ηφαίστειο, έργο πυκνό, περίπλοκο, δυσμετάφραστο, συμπυκνώνει τα θέματα από τα οποία ο συγγραφέας δεν απομακρύνθηκε ποτέ: την αδυναμία του ανθρώπου να τα βγάλει πέρα με τις δυνάμεις του παραλόγου, την τάση του για αυτοκαταστροφή και την ανάγκη του για αγάπη, την καταφυγή στο αλκοόλ έστω και με τίμημα την παραφροσύνη, την ηθική χρεοκοπία της ανθρωπότητας. Η Κατερίνα Σχινά, μεταφράστρια στα ελληνικά του έργου, περιγράφει τον Μάλκολμ Λόουρι που κατάλαβε: έναν κολασμένο της λογοτεχνίας που μετέγραψε την κόλασή του στο χαρτί. [ΤΒJ]

Η Λαϊνά καλλιέργησε ως γνωστόν επίμονα και εξίσου τη θεατρική γραφή πλάι και μαζί με την ποίηση. Εύλογα, η ποιητική της φωνή προβάλλει σε φυσική σχεδόν συγγένεια με τη σκηνική τέχνη, τα γνωρίσματα ή τους τρόπους του θεάτρου, τα μοτίβα και τις εμμονές του: η εξομολογητική διάθεση λόγου χάρη, η σωματικότητα, η έντεχνη χρήση της σιωπής ή των παύσεων κ.ά.· αλλά κυρίως αυτό, προγραμματικό θα μπορούσαμε να πούμε: η αίσθηση (και η αυτοαντίληψη) της τέχνης όχι ως μάχη με το εφήμερο και το φθαρτό, μα ως αγκάλιασμά τους.

Νίκος Αλιβιζάτος, Οι αρχιτέκτονες του πολιτεύματος. Από τις όχθες του Τάμεση στην Πλατεία Συντάγματος, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 488 σελ.

Σε μια νέα νομικοϊστορική μελέτη του, ο καθηγητής Νίκος Αλιβιζάτος παρουσιάζει τις θεσμικές παρεμβάσεις και τη γενικότερη συμβολή στο δημοκρατικό πολίτευμα, όχι μόνο στην «αρχιτεκτόνησή» του αλλά και στη λειτουργία του– ορισμένων σπουδαίων πολιτικών προσωπικοτήτων: του Μαυροκορδάτου, του Τρικούπη, του Βενιζέλου, του Καραμανλή, αλλά και του Κοραή, του Παπαναστασίου, του Ηλιού. Έργο χρήσιμο σε κάθε προϊδεασμένο αναγνώστη και πολύτιμο σε ειδικούς, σε συνταγματολόγους και σε ιστορικούς που εστιάζουν στη μελέτη των θεσμών.

Γιώργος Τσιώλης, Επισφαλείς βιογραφίες. Εργασιακές διαδρομές και ταυτότητες στον μετασχηματιζόμενο κόσμο της εργασίας, Gutenberg, Αθήνα 2023, 530 σελ.

Το βιβλίο του καθηγητή κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργου Τσιώλη, για τις επισφαλείς βιογραφίες μεγάλου τμήματος των Ελλήνων και των Ελληνίδων που παρέχουν εξαρτημένη εργασία, είναι εξαιρετικά διεισδυτικό. Μας αποκαλύπτει όψεις των κοινωνικών διαστάσεων της οικονομικής ζωής που παραμένουν στη σκιά των μεγάλων αναλύσεων.

Ένα πρωινό Δευτέρας, πριν από καμιά δεκαπενταριά χρόνια, βρισκόμουν στο γραφείο των καθηγητών του 1ου Λυκείου Ταύρου, είχα κενό και άνοιξα το ένθετο της Ελευθεροτυπίας, που είχα πάρει μαζί μου, για να διαβάσω το «Πεντάλ» της Μαρίας Λαϊνά. Τότε κεραυνοβολήθηκα για πρώτη φορά από την ποίηση της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου. Η αντίδρασή μου ήταν καθαρά σωματική, οπότε άνοιξα το τετράδιό μου και αντέγραψα πάραυτα τα ποιήματα.

Αριστέα Παπαλεξάνδρου, Δρέποντας τα όστρακα των διθυράμβων τους,  Για την ποίηση των Ελληνίδων 1974-2000, Ενύπνιο, Αθήνα 2024, δύο τόμοι, 1.210 σελ.

Είναι ένα έργο μοναδικό. Η Αριστέα Παπαλεξάνδρου καταγράφει, τεκμηριώνει και αξιολογεί την κριτική που γράφτηκε γύρω από την ποίηση των Ελληνίδων, από την αρχή της μεταπολίτευσης έως και το τέλος του 20ού αιώνα. Το υλικό της έχει συλλεγεί σε διάστημα 15 χρόνων από περιοδικά και εφημερίδες και, συνολικά, αριθμεί περί τα 2.000 κείμενα, που όλα δίνουν την εικόνα της γυναικείας ποίησης και των αιτημάτων της στα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Φιλόδοξο και πρωτότυπο εγχείρημα. [ΤΒJ]

Δήμητρα Κατιώνη, ζώα – φυτά, Κέδρος, Αθήνα 2023, 80 σελ.

Δύο βασικές για την ποιητική της Δήμητρας Κατιώνη γραμμές –η εξερεύνηση / καταγραφή του κόσμου και ο αυτοστοχασμός της γλώσσας πάνω στη γλώσσα– συναντιούνται και αλληλοσυμπληρώνονται.

Τέσσερα ποιήματα που πρωτοδημοσιεύτηκαν στην έντυπη έκδοση του Βοοks' Journal, τχ. 159. 

Τζέραλντ Μαρνέιν, Μεθόριος, μετάφραση από τα αγγλικά: Αλέξης Καλοφωλιάς, Καστανιώτη, Αθήνα 2024, 194 σελ.

Τζέραλντ Μαρνέιν, Πεδιάδες, μετάφραση από τα αγγλικά: Αλέξης Καλοφωλιάς, Καστανιώτη, Αθήνα 2023, 146 σελ.  

Γιατί διαβάζουμε; Και γιατί να διαβάσουμε τα βιβλία ενός 85χρονου αυστραλού ερημίτη, που αποσύρθηκε σ’ ένα χωριό 299 κατοίκων, στην ενδοχώρα της Βικτόρια στη Νότια Αυστραλία; Ενός τύπου που δεν ταξίδεψε ποτέ στη ζωή του με αεροπλάνο, που δεν πήγε μακρύτερα από τη Μελβούρνη, που δεν πήρε κάποιο σημαντικό βραβείο ούτε στην ίδια του τη χώρα; Ενός που δεν χρησιμοποιεί τηλεόραση, που δεν πήρε μαζί του στην ενδοχώρα όταν χήρεψε ούτε τα βιβλία του; Ενός που ζει σ’ ένα δωμάτιο γεμάτο με ερμάρια γεμάτα φακέλους και σημειώσεις σε ένα χώρο όπου με το ζόρι χωράει ένα πτυσσόμενο ράντσο για ύπνο; Ενός συγγραφέα που δεν εμπίπτει σε κάποιο προκαθορισμένο ύφος γραφής;

Τα περισσότερα ποιήματα της Μαρίας Λαϊνά εμφανίζονται ως παρουσίες άρτιες και πλήρεις που αίφνης στέκουν μπρος μας. Και επιβάλλονται με τα μουσικά σφυράκια των λέξεών τους – ακόμα και όταν μοιάζουν να μην επιθυμούν να επιβληθούν ακριβώς: μάλλον να θωπεύσουν, με γοργά ακροδάχτυλα· ή να κυλήσουν: υποδορίως. Στις 11 Δεκεμβρίου 2024, έναν χρόνο παρά κάτι μέρες μετά το θάνατό της (στις 27 Δεκεμβρίου 2023), το «Με τα λόγια (γίνεται)» τίμησε (στο θέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης) καί τη σπουδαία ποίησή της, αλλά και την παρομοίως σημαντική καθοδήγησή της στο ποιητικώς αξιόλογο· καθοδήγηση που εκείνη καλλιέργησε επίμονα αν και σχεδόν αθόρυβα, μέσα από ραδιοφωνικές εκπομπές, μιαν ανθολογία ξένης ποίησης και μια σειρά λαμπρών δοκιμίων εν είδει επιφυλλίδων. Γι’ αυτό το λογοτεχνικό μνημόσυνο (που δημοσιεύτηκε στην έντυπη μορφή του Books' Journal), το «Με τα λόγια (γίνεται)» είχε προσκαλέσει έντεκα ποιητ/ρι/ες να αναδείξουν το ποιητικό της έργο σε διάλογο με ποιήματα άλλων που εκείνη είχε ξεχωρίσει. Θα δημοσιευτούν και ηλεκτρονικά οι παρεμβάσεις όλων

Μάκης Καραγιάννης, Η τέχνη του μυθιστορήματος. Δαμάζοντας τα κείμενα, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2024, 320 σελ.

Τα μυστικά, τα συμπεράσματα, οι αγωνίες και οι αμηχανίες ενός κριτικού αναγνώστη και έμπειρου συγγραφέα με τους ομότεχνούς του. Αλλά και ένα εγχειρίδιο μύησης στις καλές αναγνωστικές συνήθειες.