Η Μαρία Λαϊνά έβαλε τη γλώσσα σε διάλογο, σε αναμέτρηση με τη ζωή, αλλά και με συγκεκριμένα γεγονότα. Δείτε γιατί.
Horst Teltschik, Die 329 Tage zur deutschen Einigung: Das vollständige Tagebuch mit Nachbetrachtungen, Rückblenden und Ausblicken, Vandenhoeck & Ruprecht, 2024, 992 σελ.
Το 1993, ο Χορστ Τέλτσικ, σύμβουλος του καγκελάριου Χέλμουτ Κολ και εκ των βασικών πρωταγωνιστών της διαπραγμάτευσης για την ένωση των δύο Γερμανιών, κυκλοφορεί το ημερολόγιό του, ως χρονικό εκείνης της διαπραγμάτευσης, που γίνεται αμέσως μπεστ σέλερ. Η εντύπωση, εκείνη την εποχή, ήταν ότι το βιβλίο που περιέγραφε τις 329 μέρες οι οποίες μεσολάβησαν από την πτώση του Τείχους ώς την ενοποίηση, ήταν μια βίβλος αληθείας. Η επανέκδοση του βιβλίου, πριν από μερικούς μήνες, με πολλές προσθήκες που δεν είχαν συμπεριληφθεί στην πρώτη έκδοση, απομυθοποιεί σοβαρά εκείνα τα γεγονότα, επειδή δείχνει ότι «το μηχανοστάσιο της επανένωσης» ήταν, τελικά, μια γερμανική μηχανή εξουσίας. Η αλήθεια του 1991 δεν είναι η αλήθεια του 2025. [ΤΒJ]
Θανάσης Β. Κούγκουλος, Μελέτες για τον Γ.Μ. Βιζυηνό και το θρακικό συγκείμενο των διηγημάτων του, Υψικάμινος, Αθήνα 2024, 256 σελ.
Ο Θανάσης Β. Κούγκουλος είναι ένας παθιασμένος μελετητής του έργου του Βιζυηνού. Το πρόσφατο βιβλίο του περιέχει πέντε εκτεταμένες μελέτες γύρω από «το θρακικό συγκείμενο» των διηγημάτων του, από τη βαθιά σχέση δηλαδή με τη Θράκη, τις μνήμες του συγγραφέα αλλά και την τριβή με τους καλλιτεχνικούς θεσμούς της – μελέτες εξονυχιστικά ακριβείς αλλά, ταυτόχρονα, και απολαυστικές στην ανάγνωση. Ο Κούγκουλος δείχνει το δρόμο και της φιλολογικής έρευνας: είναι ο δρόμος του πάθους και της αφιέρωσης. [ΤΒJ]
Χαν Γκανγκ, Μάθημα ελληνικών. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα κορεατικά: Αμαλία Τζιώτη, Καστανιώτη, Αθήνα 2024, 194 σελ.
Η γεννημένη το 1970 Χαν Γκανγκ, από τη Νότια Κορέα, που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2014, είναι περισσότερο γνωστή για το μυθιστόρημα Η χορτοφάγος (στα ελληνικά κυκλοφόρησε το 2020) με θέμα την ψυχική ασθένεια και την παραμέληση μιας γυναίκας από την οικογένειά της. Το Μάθημα ελληνικών, το άλλο βιβλίο της που κυκλοφόρησε στη γλώσσα μας μετά τη βράβευσή της, περιγράφει τη δύσκολη σχέση ενός δασκάλου ελληνικών που σιγά σιγά χάνει το φως του και μιας γυναίκας που είχε χάσει ξαφνικά τη δυνατότητά της να μιλά. Μπορεί ο λόγος να γιατρέψει τα τραύματα; [ΤΒJ]
Ρισάρ Μαλκά, Το δικαίωμα να χλευάζουμε τον Θεό, μετάφραση από τα γαλλικά: Αθηνά Πεντίδη, Athens Review of Books, Αθήνα 2024, 132 σελ.
Το βιβλίο του Ρισάρ Μαλκά Το δικαίωμα να χλευάζουμε τον Θεό (μτφρ. Αθηνά Πεντίδη, Athens Review of Books) περιέχει τη συγκλονιστική αγόρευση του συγγραφέα στη δίκη για τις δολοφονίες των σκιτσογράφων του Σαρλί Εμπντό. Πρόκειται για μια παθιασμένη υπεράσπιση του δικαιώματος της βλασφημίας, μιας από τις σπουδαιότερες φιλελεύθερες κατακτήσεις της ευρωπαϊκής Νεωτερικότητας. Όπως εξηγεί ο Μαλκά, μόνο το θάρρος και το δικαίωμα να χλευάζουμε τα θεία, δηλαδή ο ύψιστος βαθμός παρρησίας, μπορεί να μας προστατεύσει συλλογικά από τη μισαλλόδοξη φονικότητα των θρησκολήπτων και από την οικοδόμηση της κοινωνικής ζωής πάνω στο φόβο. Κάθε έκκληση για μετριοπαθή τάχα και συμβιβαστική υποστολή αυτής της ελευθερίας δεν μπορεί να οδηγήσει παρά στην εξαγρίωση των στενόμυαλων δογματικών.
Cassi Plate, Το Τέρας και ο Κολοσσός. Επιστολές ανάμεσα στον Κώστα Ταχτσή και στον Αυστραλό ζωγράφο Καρλ Πλάτε, εισαγωγή: Βρασίδας Καραλής, μετάφραση από τα αγγλικά: Αντωνία Γουναροπούλου, Petites Maisons, Θεσσαλονίκη 2024,
Τη δεκαετία του 1950, ο Κώστας Ταχτσής, νέος ποιητής ακόμα τότε που μόλις είχε αποκηρύξει την ποίηση, συνάντησε στο Σίδνεϊ της μεταπολεμικής Αυστραλίας τον ζωγράφο Καρλ Πλάτε, σημαντικό εκπρόσωπο του μοντερνισμού. Ο Ταχτσής, που τότε έγραφε το Τρίτο στεφάνι, συνδέθηκε με τον Καρλ Πλάτε και με τη σύζυγό του Τζόσελιν, που μάλιστα τον βοήθησαν στις προσωπικές δυσκολίες του, όταν το 1962 συνελήφθη και φυλακίστηκε λόγω των ερωτικών παθών του και της λανθασμένης εκτίμησής του για τα όρια της ελευθερίας που επιτρέπονταν στην Αυστραλία. Τα χρόνια εκείνα και αργότερα οι δύο άντρες αντάλλαξαν περισσότερες από 100 επιστολές, που δημοσιεύονται από την Κάσσι Πλάτε, μια από τις κόρες του Καρλ και της Τζόσελιν. Τα γράμματα ανάμεσα στον Ταχτσή και τον Πλάτε είναι σήμερα ακριβά τεκμήρια φιλίας και τέχνης. [ΤΒJ]
Ισμήνη Καρυωτάκη, Sarah en Berlin. Μυθιστόρημα, Ποταμός, Αθήνα 2024, 252 σελ.
Η βραβευμένη συγγραφέας Ισμήνη Καρυωτάκη, στο πιο ώριμο –κατ’ εμέ– μέχρι στιγμής έργο της, πετά το προσωπείο της πλαστοπροσωπίας και της persona, καλώντας τον αναγνώστη να σεργιανίσει μαζί της στο Βερολίνο και ευρύτερα στην Ευρώπη του 20ού και των αρχών του 21ου αιώνα μέσα από τα τοπόσημα, γνωστά και άγνωστα, αυτής της πόλης, που για την ίδια είναι συνεκδοχικά η μικρογραφία ενός ευρύτερου μετανεωτερικού κόσμου υπό συνεχή ανακατασκευή, όπου το Βερολίνο δεν είναι Βερολίνο, αλλά συγχρόνως και Μαδρίτη και Ιστανμπούλ, Περού και ΗΠΑ, αλλά και Εξάρχεια
Malcolm Lowry, Κάτω από το ηφαίστειο, μετάφραση από τα αγγλικά: Κατερίνα Σχινά, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 642 σελ.
Το Κάτω από το ηφαίστειο, έργο πυκνό, περίπλοκο, δυσμετάφραστο, συμπυκνώνει τα θέματα από τα οποία ο συγγραφέας δεν απομακρύνθηκε ποτέ: την αδυναμία του ανθρώπου να τα βγάλει πέρα με τις δυνάμεις του παραλόγου, την τάση του για αυτοκαταστροφή και την ανάγκη του για αγάπη, την καταφυγή στο αλκοόλ έστω και με τίμημα την παραφροσύνη, την ηθική χρεοκοπία της ανθρωπότητας. Η Κατερίνα Σχινά, μεταφράστρια στα ελληνικά του έργου, περιγράφει τον Μάλκολμ Λόουρι που κατάλαβε: έναν κολασμένο της λογοτεχνίας που μετέγραψε την κόλασή του στο χαρτί. [ΤΒJ]
Malcolm Lowry, Κάτω από το ηφαίστειο, μετάφραση από τα αγγλικά: Κατερίνα Σχινά, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 642 σελ.
Malcolm Lowry, Ουλτραμαρίν, μετάφραση από τα αγγλικά: Κατερίνα Σχινά, Μεταίχμιο, Αθήνα 2025, 321 σελ.
No puede vivir sin amar θα λέγαμε πως είναι το ρεφραίν, η ρήση-μάντρα που είναι γραμμένη στον τοίχο, το κυριολεκτικό και μεταφορικό writing on the wall που καθορίζει τη μοίρα του Τζέφρι Φέρμιν, του Προξένου, κεντρικού και τραγικού ήρωα στο Κάτω από το ηφαίστειο, το opus magnum του Μάλκολμ Λόουρι. Δίχως αγάπη για τον εαυτό του, για την ίδια τη ζωή, πασχίζοντας να συγχωρέσει την προδοσία των πιο κοντινών κι αγαπημένων του ανθρώπων, ο Πρόξενος οδηγείται σαν μαριονέτα στα χέρια της Μοίρας στην εκπλήρωση της προφητείας: δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς αγάπη.
Η Λαϊνά καλλιέργησε ως γνωστόν επίμονα και εξίσου τη θεατρική γραφή πλάι και μαζί με την ποίηση. Εύλογα, η ποιητική της φωνή προβάλλει σε φυσική σχεδόν συγγένεια με τη σκηνική τέχνη, τα γνωρίσματα ή τους τρόπους του θεάτρου, τα μοτίβα και τις εμμονές του: η εξομολογητική διάθεση λόγου χάρη, η σωματικότητα, η έντεχνη χρήση της σιωπής ή των παύσεων κ.ά.· αλλά κυρίως αυτό, προγραμματικό θα μπορούσαμε να πούμε: η αίσθηση (και η αυτοαντίληψη) της τέχνης όχι ως μάχη με το εφήμερο και το φθαρτό, μα ως αγκάλιασμά τους.
Νίκος Αλιβιζάτος, Οι αρχιτέκτονες του πολιτεύματος. Από τις όχθες του Τάμεση στην Πλατεία Συντάγματος, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 488 σελ.
Σε μια νέα νομικοϊστορική μελέτη του, ο καθηγητής Νίκος Αλιβιζάτος παρουσιάζει τις θεσμικές παρεμβάσεις και τη γενικότερη συμβολή στο δημοκρατικό πολίτευμα, όχι μόνο στην «αρχιτεκτόνησή» του αλλά και στη λειτουργία του– ορισμένων σπουδαίων πολιτικών προσωπικοτήτων: του Μαυροκορδάτου, του Τρικούπη, του Βενιζέλου, του Καραμανλή, αλλά και του Κοραή, του Παπαναστασίου, του Ηλιού. Έργο χρήσιμο σε κάθε προϊδεασμένο αναγνώστη και πολύτιμο σε ειδικούς, σε συνταγματολόγους και σε ιστορικούς που εστιάζουν στη μελέτη των θεσμών.
Γιώργος Τσιώλης, Επισφαλείς βιογραφίες. Εργασιακές διαδρομές και ταυτότητες στον μετασχηματιζόμενο κόσμο της εργασίας, Gutenberg, Αθήνα 2023, 530 σελ.
Το βιβλίο του καθηγητή κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργου Τσιώλη, για τις επισφαλείς βιογραφίες μεγάλου τμήματος των Ελλήνων και των Ελληνίδων που παρέχουν εξαρτημένη εργασία, είναι εξαιρετικά διεισδυτικό. Μας αποκαλύπτει όψεις των κοινωνικών διαστάσεων της οικονομικής ζωής που παραμένουν στη σκιά των μεγάλων αναλύσεων.
