Ιωάννα Καρυστιάνη, Κορνιζωμένοι. Μυθιστόρημα, Καστανιώτη, Αθήνα 2024, 277 σελ.

Η ελληνική επαρχία είναι συχνά σκληρή και ασυνάρτητη, σαν καθετί της να είναι μισοχωμένο μες στη γη, που τραγούδαγε και ο Σαββόπουλος. Στο νέο της βιβλίο, η Ιωάννα Καρυστιάνη στήνει μια πλοκή σε ένα φανταστικό χωριό της Θεσσαλίας, μοναδικό αλλά και αντιπροσωπευτικό της ελληνικής επαρχίας. Τοποθετεί σ’ αυτό συγκροτημένους χαρακτήρες και οργανώνει στο κοινωνικό πλαίσιό του μια ιστορία που την ορίζουν τα τραύματα και οι κρυμμένες επιθυμίες. Το σκηνικό της ζωής ενός κορνιζοποιού, που θα αναζητεί συνεχώς νόημα στα πράγματα, είναι έτοιμο. Και είναι γερή πεζογραφία.

«Τα τελευταία χρόνια, η μετα-αλήθεια έχει γίνει η λέξη στην οποία καταφεύγουμε όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε μια αποπροσανατολιστική πραγματικότητα: τις ψευδείς ειδήσεις, τις θεωρίες συνωμοσίας, την άρνηση του φαινομένου του κλίματος, τα προεκλογικά ψεύδη, και την ακατάσχετη όπως φαίνεται παραπληροφόρηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο όρος, επινοήθηκε πριν από δεκαετίες αλλά διαδόθηκε στον απόηχο των πολιτικών αναταραχών της δεκαετίας του 2010 και στέφθηκε το 2016 λέξη της χρονιάς στα λεξικά της Οξφόρδης. Ορίζεται ως σχετιζόμενος με «περιστάσεις στις οποίες τα αντικειμενικά γεγονότα έχουν μικρότερη επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης από τις επικλήσεις στο συναίσθημα και την προσωπική άποψη».

Η Κίνα, με ένα ασυνήθιστα φλογερό βίντεο εναντίον των ΗΠΑ, επικρίνει τους υπέρογκους δασμούς και τον εμπορικό πόλεμο που ξεκίνησε ο Ντόναλντ Τραμπ. Και υπενθυμίζει στους Κινέζους, αλλά και στην ανθρωπότητα, πώς η Αμερική διεξάγει τους οικονομικούς πολέμους.

Jonathan Haidt, Η γενιά του άγχους. Πώς η απορρύθμιση της παιδικής ηλικίας συνδέεται με την επιδημία ψυχικών νόσων, Παπασωτηρίου, Αθήνα 2024, 414 σελ.

Ο Μπιλ Γκέιτς δεν πέρασε την παιδική του ηλικία κολλημένος σε μια οθόνη. «Καθώς μεγάλωνα, πάντα έμπαινα σε λαγούμια για να εξερευνήσω οτιδήποτε μου τραβούσε το ενδιαφέρον. Όταν ένιωθα ανήσυχος ή βαριόμουν […] εξαφανιζόμουν στο δωμάτιό μου και χανόμουν σε βιβλία ή ιδέες, συχνά για ατελείωτες ώρες. Αυτή η ικανότητα να μετατρέπω τον χρόνο της αδράνειας σε βαθιά σκέψη και μάθηση έγινε θεμελιώδες κομμάτι του εαυτού μου». Και της επιτυχίας του. Σήμερα όμως τα βιβλία, τουλάχιστον για τις νεότερες γενιές, έχουν περιπέσει σε αχρηστία. Οι τεχνολογικές αλλαγές, ιδίως τα κινητά και τα κοινωνικά δίκτυα, έχουν κερδίσει τις προτιμήσεις των νέων. Kαι, μαζί, έχουν αλλάξει εκ βάθρων το ψυχολογικό τοπίο μιας ολόκληρης γενιάς.

Ο Τζόναθαν Χάιντ (Jonathan Haidt) είναι κοινωνικός ψυχολόγος και καθηγητής ηθικής διακυβέρνησης στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Είναι αναγνωρισμένος επιστήμονας για την έρευνά του σχετικά με την ηθική, την πολιτική και τα ψυχολογικά θεμέλια των πολιτισμικών διαφορών. Το έργο του αμφισβητεί σταθερά τη συμβατική λογική, προσφέρει οξυδερκείς προοπτικές σε πολύπλοκα κοινωνικά ζητήματα και είναι σημαντικό, καθώς όχι μόνο ρίχνει φως στις ψυχολογικές προεκτάσεις της σύγχρονης παιδικής ηλικίας αλλά προσφέρει επίσης ιδέες για το πώς οι κοινωνικές αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν την ψυχική υγεία. Τα προηγούμενα βιβλία του, Η υπόθεση της ευτυχίας, Ο δίκαιος νους και Το κανάκεμα του αμερικανικού νου, έχουν θέσει τις βάσεις για την κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ ηθικής, πολιτικής και ψυχικής ευημερίας.

Οι μεγάλοι διαβάζουν πλέον λιγότερο, οι μικροί ελάχιστα ή καθόλου. Ακούν όμως, και είναι διαρκώς καλωδιωμένοι. Γι’ αυτό και η πρωτοβουλία του υπουργείου Παιδείας (αναμφίβολα της προηγούμενης ηγεσίας του, γιατί αυτά τα πράγματα δεν υλοποιούνται εν μια νυκτί ) να φτιάξει μια εφαρμογή ακρόασης ηχοβιβλίων –audiobooks δηλαδή–, το eVivlio, να το εφοδιάσει με περιεχόμενο και να τη διαθέσει δωρεάν στο κοινό είναι σημαντική. Εξαιρετική, για να μην τσιγκουνευόμαστε τα λόγια μας. Είναι μια ευκαιρία που δεν πρέπει να πάει χαμένη.

Διονύσης Σαββόπουλος, Γιατί τα χρόνια τρέχουν χύμα, Αυτοβιογραφία, Πατάκη, Αθήνα 2024, 334 σελ.

Η αυτοβιογραφία του Διονύση Σαββόπουλου, που μόλις κυκλοφόρησε, είναι ένα βιβλίο με τις σκέψεις και τις μνήμες ενός μουσικού και τραγουδιστή, ενός τροβαδούρου, που έχει επηρεάσει βαθιά τους Έλληνες με τα τραγούδια και τη στάση του. Τα τραγούδια του ενσωματώθηκαν στην ποιητική της ελληνικής γλώσσας την οποία εμπλούτισαν με εκφράσεις και ποιητικούς ιδιωματισμούς, η στάση του ήταν ανέκαθεν γενναία, ακόμα κι όταν αποδοκιμάστηκε, στοιχίζοντάς του συχνά τη δημοτικότητά του – και οι μνήμες του, ευρύχωρες, ίσως σε κάποιες γωνιές να χωράνε και εμάς τους ίδιους, που δεν είναι εύκολο πάντα να είμαστε αυστηροί κριτές του, επειδή είμαστε οπαδοί του. Και παλιά και σήμερα και πάντα.

Την Πέμπτη, 23 Ιανουαρίου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, ο Διονύσης Σαββόπουλος με εκλεκτή παρέα (Σώτη Τριανταφύλλου, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Γιάννης Βακαρέλης) και ελεύθερη είσοδο παρουσιάζει το βιβλίο του Γιατί τα χρόνια τρέχουν χύμα (εκδ. Πατάκη). Με αυτή την αφορμή, αναδημοσιεύεται ένα απόσπασμα από το κείμενο κριτικής του Γιώργου Ναθαναήλ, που δημοσιεύεται στο τεύχος 160 του Βοοks' Journal, που μόλις κυκλοφόρησε: πώς ο Σαββόπουλος έκανε τους Αχαρνής και πώς πολύ νωρίς διείδε την ανάγκη να σταθεί απέναντι στην πολιτική ορθότητα. 

Την πρωτοχρονιά του 2025, σε ηλικία 89 ετών, εγκατέλειψε τον μάταιο τούτο κόσμο ο Ντέιβιντ Λοτζ. Συγγραφέας που έγινε ευρύτερα γνωστός για μια σειρά campus novels, μυθιστορήματα που περιγράφουν τη ζωή στα πανεπιστήμια, σηματοδοτεί ένα τέλος εποχής στη βρετανική λογοτεχνία. Το πνεύμα, η ευφυΐα και οι οξυδερκείς παρατηρήσεις του για την ανθρώπινη φύση θα μας λείψουν.

Ο Φίλιπ Ροθ είχε πει ότι έγραψε τη Συνωμοσία εναντίον της Αμερικής εν μέρει για να καταδείξει ότι «θα μπορούσε να έχει συμβεί αλλιώς και θα μπορούσε να έχει συμβεί εδώ». Ευτυχώς, συνεχίζει, «τη στιγμή που θα μπορούσε να συμβεί, δεν συνέβη». Ωστόσο, το επιχείρημα του μυθιστορήματός του είναι ότι θα μπορούσε κάλλιστα να έχει συμβεί, ότι η πλειοψηφία του αμερικανικού εκλογικού σώματος θα μπορούσε να είχε συμπράξει στη «συνωμοσία κατά της Αμερικής». Άλλωστε, ποτέ δεν είναι αργά.