Κριτικές

Μαρίνα Τσβετάγιεβα, Γήινα Σημεία. Ημερολόγια1917-1920, μετάφραση από τα ρωσικά, πρόλογος: Ιωάννα Σαββίδου, Ηριδανός, Αθήνα 1993, 218 σελ.

Η ρωσίδα ποιήτρια Μαρίνα Τσβετάγιεβα γεννήθηκε στην Μόσχα το 1892, σε ένα μεγαλοαστικό σπίτι. Ο πατέρας της ήταν καθηγητής Καλών Τεχνών στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Η μητέρα της, διάσημη πιανίστρια, διανοούμενη, αριστοκρατικής καταγωγής με προγόνους Γερμανούς και Πολωνούς, ήταν δεύτερη σύζυγος του πατέρα της. Πολλά από τα παιδικά της χρόνια τα έζησε στη Γένοβα (λόγω φυματίωσης της μητέρας πήγαν σε θερμά κλίματα). Μετά το θάνατο της μητέρας της, το 1904, πέρασε τα εφηβικά της χρόνια στη Λωζάνη. Το 1908 σπούδασε φιλολογία στη Σορβόνη.

Astolphe marquis de Custine, La Russie en 1839, Amyot, Paris 1843, τέσσερις τόμοι, 1.188 σελ.

Το 1839, ο Γάλλος μαρκήσιος Αστόλφ ντε Κιουστίν επισκέφτηκε τη Ρωσία και έγραψε ένα μακρύ οδοιπορικό στο οποίο διατύπωνε τη γνώμη ότι η χώρα είναι «η αιώνια ανατολική τυραννία που μας απειλεί αδιάκοπα». Βιβλίο γενικεύσεων που, όμως, ανατυπώνεται συνεχώς ενώ, ακόμα και σήμερα, ενισχύει τα γενικά στερεότυπα για τον ρωσικό λαό, το βιβλίο του Κιουστίν περιέχει το διαχρονικό αφήγημα της Δύσης για τη Ρωσία. Γιατί πέφτει έξω; [ΤΒJ]

Γιάννης Ιωαννίδης, Λόγω κρυμμένα λογοκριμένα. Σχεδόν ημι-ιστόρημα, Κέδρος, Αθήνα 2020, 400 σελ. 

Αν δεχθούμε τη μνημειώδη ρήση του Αλφρεντ Κορζίμπσκι ότι «ο χάρτης δεν είναι το έδαφος» (“the map is not the territory”) [1], είναι αδύνατο μια βιβλιοπαρουσίαση να αποδώσει το περιεχόμενο ενός βιβλίου. Ο συγγραφέας πάντα λέει περισσότερα, ή τουλάχιστον εν μέρει διαφορετικά, από αυτά που του αποδίδει ο παρουσιαστής. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο στη δική μου περίπτωση, εφόσον το βιβλίο που θα παρουσιάσω υπερβαίνει τη δική μου ικανότητα παρουσίασης. Εξηγούμαι.

Λέων Α. Ναρ, «Να βρω ξανά του νήματος την άκρη...». Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Θανάση Παπακωνσταντίνου, πρόλογος: Άκης Σακισλόγλου, Πατάκη, Αθήνα 2022, 160 σελ.

Στο νέο βιβλίο του, που ασχολείται με τη στιχουργική του δημοφιλούς Θανάση Παπακωνσταντίνου, ο Λέων Α. Ναρ αναρωτιέται αν είναι αυθαιρεσία να αποτιμηθούν οι στίχοι των τραγουδιών του ως ποιήματα. Η απάντηση είναι θετική. Όντως, τα περισσότερα τραγούδια του Παπακωνσταντίνου έχουν αυτόνομη αξία ως ποιήματα, διαθέτουν σπάνιες ποιητικές αρετές, ενώ αναδεικνύουν διαχρονικά υπαρξιακά και επίκαιρα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. (τεύχος 135)

Caryl Férey, Lëd-Πάγος, μετάφραση από τα γαλλικά: Αργυρώ Μακάρωφ, Άγρα, Αθήνα 2021, 492 σελ.

Το Νορίλσκ είναι μια κρύα πόλη της Σιβηρίας, με παραδειγματική ρύπανση, πλάι στην οποία λειτουργούσε γκουλάγκ. Στο μυθιστόρημα που ο Καρίλ Φερί γράφει με φόντο την πόλη αυτή, μπερδεύονται η Σοβιετική Ένωση, ο Στάλιν, οι νεκροί ποιητές του σταλινισμού, αλλά και ο Πούτιν, οι ολιγάρχες, οι δολοφονημένοι αντίπαλοι του καθεστώτος, ο νέος αυταρχισμός. Τι ζητάει εκεί ένας αστυνομικός συγγραφέας; [ΤΒJ]

Alberto Garlini, Ο νόμος του μίσους, μετάφραση από τα ιταλικά: Βασιλική Πέτσα, Πόλις, Αθήνα 2022, 720 σελ.

Μιλάνο, Μάιος 1985. Ο εικοσάχρονος φοιτητής Στέφανο Γκουέρα βρίσκεται στο εδώλιο του κατηγορουμένου, ύστερα από τη συμμετοχή του στη Μάχη της Βάλε Τζούλια, το 1968.

Μισέλ Φάις, Εξουθένωση. Ντοκιμαντέρ ονείρων. Διηγήματα, Πατάκη, Αθήνα 2022, 283 σελ.

 Τα διηγήματα από τη νέα συλλογή του Μισέλ Φάις είναι ζωντανά ενθύμια φρίκης και ρεαλιστικά σκηνοθετημένες εικόνες από τον «ψυχρό πόλεμο» των σχέσεων, λίγο πριν από το τέλος του παιχνιδιού. Τεύχος 136

Yves Agid, Subconsciousness. Automatic Behavior and the Brain (Υποσυνείδηση. Αυτόματη συμπεριφορά και εγκέφαλος), Columbia University Press, 2021, 110 σελ.

Τι είναι η Υποσυνείδηση και ποιο ρόλο παίζουν τα Βασικά Γάγγλια. Και γιατί υπάρχουν επιλογές του σώματος που δεν είναι αποτέλεσμα της ελεύθερης βούλησης. Τεύχος 135.

Πώς ο γάλλος συγγραφέας επαναφέρει την έννοια της ευθύνης στη λογοτεχνία

 Emmanuel Carrère, Γιόγκα, μετάφραση από τα γαλλικά: Γιώργος Καράμπελας, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2021, 312 σελ.

 Όταν μπαίνουμε σε ένα βιβλίο του Καρρέρ, λέει ο Μισέλ Ουελμπέκ, «τα μιάσματα της ηθικής αμφιβολίας διαλύονται, η ατμόσφαιρα καθαρίζει, ανασαίνουμε ευκολότερα. Ο Καρρέρ ξέρει πότε η συμπεριφορά των ηρώων του είναι αξιέπαινη, αξιοθαύμαστη, απεχθής, ηθικά ουδέτερη – μπορεί να έχει αμφιβολίες για τα πάντα, εκτός απ’ αυτό. Και είναι τούτη η καθαρότητα της σύλληψης, τούτη η διανοητική και ηθική ευθυκρισία που τον κάνουν ικανό, αυτόν και μόνο αυτόν (ή σχεδόν) να θίγει ορισμένα θέματα ηθικώς ευαίσθητα τω όντι». Ποια είναι αυτά; Γιατί γράφει non-fiction; Και τελικά, με τι υλικά κατάφερε να είναι μια υπολογίσιμη δύναμη στα γαλλικά γράμματα; (τεύχος 135)

Nicole Krauss, Τι σημαίνει να είσαι άνδρας, μετάφραση από τα αγγλικά: Ιωάννα Ηλιάδη, Μεταίχμιο, Αθήνα 2022, 320 σελ.

 Η συλλογή δέκα διηγημάτων της Νικόλ Κράους, που γράφτηκαν σε βάθος είκοσι χρόνων ενώ κυρίως δούλευε τα μυθιστορήματά της, δεν είναι απλώς μια άσκηση ύφους ή ένα είδος που βοηθά στην αποφόρτιση όσων γράφουν από το άγχος των πολλών σελίδων, αλλά ένα δυναμικό πεδίο έκφρασης που ελπίζω να σηματοδοτεί μια νέα περίοδο για τη συγγραφέα. Τεύχος 135

Τάσος Αποστολίδης (σενάριο) – Αλέκος Παπαδάτος (σχέδιο), Αριστοτέλης, μελάνωμα σχεδίων: Annie Di Donna, Ίκαρος, Αθήνα 2022, 224 σελ.

Υπάρχει τρόπος να απεικονιστεί η φιλοσοφία; Η φιλοσοφία είναι έννοιες, δεν παύει ωστόσο να είναι λόγος ζωντανός, που σχηματίζεται μέσα από αναζήτηση, διάλογο και διαμάχη. Όταν σκέφτεσαι,  διάλογο αναπαριστάς με το μυαλό σου, λόγους που από κάποιους εκφέρονται – που επομένως έχουν ήθος, είναι δηλαδή καταρχήν απεικονίσιμοι. Υπ’ αυτούς τους όρους, πώς είναι ο Πλάτων; Και πώς ο Αριστοτέλης; Ο Αλέκος Παπαδάτος, στηριγμένος στο σενάριο του Τάσου Αποστολίδη, έχει τις απαντήσεις.

Γιώργος Καραγιαννίδης, Η καρδιά μου το όπλο σου. Μυθιστόρημα, Αρμός, Αθήνα 2022, 354 σελ.

Η αλήθεια είναι, ότι η  έκδοση αυτού του βιβλίου με εξέπληξε. Γνωρίζοντας τον Γιώργο Καραγιαννίδη ως τεχνοκράτη, έναν από τους πιο επιδραστικούς επιστήμονες της χώρας, δύσκολα μπορούσα να διανοηθώ ότι θα είχε όχι τη διάθεση αλλά, κυρίως, το χρόνο για να γράψει μυθιστόρημα. Το έκανε όμως και, ευτυχώς, αποδεικνύοντας ότι η παραγωγικότητά του είναι ενιαία. Και το έκανε με τη συνέπεια του προγραμματιστή (είναι η εργασία του, το επάγγελμά του). Έτσι μας παρέδωσε αυτό το μυθιστόρημα.