Ιστορία

Θανάσης Διαμαντόπουλος, Η κορύφωση του Εθνικού Διχασμού. Η Δίκη των Έξι: «Αναγκαίο λάθος» ή «δικαστικός φόνος»;, Πατάκη, Αθήνα 2022

Δύο διαφορετικές νοοτροπίες πολιτικής, δύο διαφορετικά εθνικιστικά περιεχόμενα της Μεγάλης Ιδέας, δύο παρατάξεις που αλληλοκατηγορούνταν ως «προδοτικές». Και μια δίκη με ειδικό πολιτικό βάρος, καθώς οι Έξι δεν χρησίμευσαν μόνο ως εξιλαστήρια θύματα, αλλά και για να χρεώσουν συμβολικά όλες τις ευθύνες της Μικρασιατικής Καταστροφής στην αντιβενιζελική παράταξη. Ο καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος φωτίζει μια πολύ δύσκολη περίοδο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. [ΤΒJ]

Θανάσης Διαμαντόπουλος, Η κορύφωση του Εθνικού Διχασμού. Η Δίκη των Έξι: «Αναγκαίο λάθος» ή «δικαστικός φόνος»;, Πατάκη, Αθήνα 2022

Δεν πίστευα ποτέ ότι ένα επιστημονικό κείμενο θα μου αναγεννούσε τόσο έντονα τη στυφή αλλά γονιμοποιό καφκική γεύση της εφηβικής ηλικίας, συνδυασμένη με την ανάλογη επίγνωση της έκτης δεκαετίας του βίου μου, που προσπαθεί να κινηθεί στα επικίνδυνα όρια της επιστήμης και της τέχνης. Είμαι ευγνώμων στον Θανάση Διαμαντόπουλο και γι’ αυτό. (τεύχος 130)

Θανάσης Γιοχάλας - Ζωή Βαΐου, Η Αθήνα τον 19ο αιώνα. Εικόνες μιας οδοιπορίας μέσω του Τύπου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2021,  448 σελ.

Πώς μπορείς να μιλήσεις για την Αθήνα, τον 19ο αιώνα, μέχρι τα πρώτα χρόνια του 20ού, τον  «αιώνα-διπρόσωπο Ιανό»;  Τι ερωτήματα μπορεί κάποιος σήμερα να θέσει αναφορικά με την πολεοδομία της, τους δρόμους της, τα οδόσημά της, τα στέκια, τους ανθρώπους που την  κατοικούσαν και την περπατούσαν, τις συλλογικές νοοτροπίες, τις ατομικές συνήθειες, τους τρόπους, τα πάθη τους και τους πόθους τους;

Τζωρτζ Στάινερ, Η ιδέα της Ευρώπης, μετάφραση από τα αγγλικά: Θάνος Σαμαρτζής, Δώμα, Αθήνα 2021, 60 σελ.

Από τι συντίθεται η ιδέα της Ευρώπης; Ο Τζορτζ Στάινερ θέτει το ερώτημα και ο ίδιος, με ένα από τα γοητευτικότερα κείμενα για την Ευρώπη, αναλαμβάνει να απαντήσει. Οι απαντήσεις του μπορεί να θεωρηθούν, εν μέρει, ανορθόδοξες. Λάθος, είναι επί της ουσίας. Εκθειάζει το μέτρο, τη στοχαστικότητα, τη συναναστροφή, τη μνήμη, την κοινή καταγωγή από την Αθήνα και από την Ιερουσαλήμ, τα προσβάσιμα μεγέθη και, βέβαια, την αίσθηση ότι κάποια στιγμή όλα τελειώνουν. Αυτό το σχήμα είναι ισχυρό, έχει κύρος και υποδεικνύει ένα μοντέλο ζωής που αξίζει να τη ζεις. [ΤΒJ]

Γιώργος Λιόλιος, Σιδηρόδρομος σφυρίζων εις την πεδιάδα. Η σιδηροδρομική ιστορία της Βέροιας, Θίνες, Αθήνα 2021, 144 σελ.

 Ο Γιώργος Λιόλιος, δικηγόρος με σπουδές στη δημοσιογραφία και στα νομικά, μελετά συστηματικά την ιστορία των Εβραίων στην Ελλάδα και κυρίως στη γενέτειρά του, τη Βέροια, την παλαιά Καραφεριέ. Για μια ακόμα φορά στρέφει το ιστορικό του βλέμμα στην πόλη του και στους ανθρώπους της και παραδίδει με ποιητική ματιά, σε ένα προσεγμένο βιβλίο, μια πολιτισμική ιστορία των τρένων της Βέροιας. Τεύχος 129.

Άγγελος Α. Παληκίδης, Τέχνη και ιστορική συνείδηση στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, Gutenberg, Αθήνα 2021, 443 σελ.

Μια ιδιαίτερα χρήσιμη μελέτη που με τρόπο γόνιμο κατορθώνει να μιλήσει για την ιστορία της τέχνης, την ιδεολογία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους όπως αυτή εκφράζεται ή προσπαθεί να εκφραστεί μέσω της τέχνης, επίσημης ή μη, και ταυτόχρονα για την καλλιέργεια της ιστορικής συνείδησης μέσα από την τέχνη κατά τον 19ο αιώνα.

Βενετία Αποστολίδου, Η λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο. Η συγκρότηση της επιστήμης της Νεοελληνικής Φιλολογίας (1942-1982), Αθήνα, Πόλις, 2022, σελ. 560. 

Τέσσερις δεκαετίες των μέσων του εικοστού αιώνα (1942-1982) συγκροτούν ένα κρίσιμο χρονικό άνυσμα, στο πλαίσιο του οποίου, μεταξύ πολλών άλλων, εντοπίζεται και η ανάπτυξη της πορείας της Νεοελληνικής Φιλολογίας^. μιας επιστήμης, η θεσμικά κατοχυρωμένη πανεπιστημιακή έναρξη της οποίας τοποθετείται στη δεκαετία του 1920. Τεύχος 129

Anne Applebaum, Ο κόκκινος λιμός, μετάφραση από τα αγγλικά: Μενέλαος Αστερίου, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2019, 454 σελ.  

Υπάρχουν λέξεις σε όλες τις γλώσσες που συμπυκνώνουν μεγάλα ιστορικά γεγονότα, όπως το δικό μας «Όχι». Έτσι και το ουκρανικό Γολοντομόρ (Голодомор), που είναι κάτι περισσότερο από μια σύνθετη ουκρανική λέξη – συντίθεται από τη λέξη «Γολόντ» που σημαίνει λιμός και τη λέξη «Μορίτι» που σημαίνει βίαιος θάνατος. Παραπέμπει στον σκοτεινό χειμώνα του 1932-33, όταν εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από την πείνα στην Ουκρανία. Τεύχος 129

Αλεξάνδρα Δεληγιώργη, Σύγχρονα κάτοπτρα της ελληνικότητας. Ιδέες και ιδεολογήματα στον 21ο αιώνα, Αρμός, Αθήνα 2022, 362 σελ.

Μια επισταμένη έρευνα και μελέτη των αντίπαλων ιδεολογικών ρευμάτων που καταδυναστεύουν εδώ και δύο αιώνες τη διχασμένη («δυστυχισμένη» με εγελιανούς όρους) συνείδηση του ελληνισμού: από τη μια πλευρά ο εθνοκεντρισμός της ελληνικότητας και από την άλλη η δυτικοφροσύνη του διαφωτισμού και του εκσυγχρονισμού. Και οι δύο στάσεις αναβάλλουν επ’ αόριστον τη δυνατότητά μας να προσανατολιστούμε σε μια «ανθρωποκεντρική κριτική της αυτονομίας και της ελευθερίας».

Έλενα Χουζούρη, Η στρατιωτική ζωή στη Νεοελληνική Λογοτεχνία. 19ος-20ός αιώνας, Επίκεντρο. Θεσσαλονίκη 2020, επαυξημένη έκδοση 254 σελ. 

«…τῆς ἑλλάδος φρουρός…». Μεταπολεμικά διηγήματα του στρατού και της θητείας, Επιλογή, Θεσσαλονίκη 1983, 160 σελ.

Δύο βιβλία, με διαφορά 38 ετών, γεφυρώνουν εκδοτικά το «πέρασμα του χρόνου» και μας μεταφέρουν σ’ ένα ταξίδι πίσω, αλλά και πέρα από τα σύρματα των στρατοπέδων. Η λογοτεχνία, αλλά και ο (ανδροκρατικός, κατ’ εξοχήν) πολιτισμός των στρατοπέδων ιδωμένος μέσα από τη ματιά και τη γραφή των μεταπολεμικών συγγραφέων αλλά και, σε μια ανανεωμένη επισκόπηση ενός ιδιαίτερου είδους, από μια γυναίκα – την Έλενα Χουζούρη. Τεύχος 128 

Ένα κείμενο του Peter Mackridge από το αρχείο του Books' Journal

Georgios N. Soutsos, Alexandrovodas the unscrupulous (1785), introduction and translation: Anna Stavrakopoulou, The Isis Press, istanbul 2012, 124 σελ.

Κύριος στόχος της κωμωδίας του Γεωργίου Ν. Σούτσου Αλεξανδροβόδας ο ασυνείδητος, είναι ο Αλέξανδρος Ιωάννου Μαυροκορδάτος (1754-1819), ο οποίος είχε περάσει κάποια χρόνια της νεότητάς του στη Ρωσία, υπηρέτησε ως «διερμηνευτής της κραταιάς των Οθωμανών Βασιλείας» και στη συνέχεια διετέλεσε ηγεμόνας της Μολδαβίας από τον Φεβρουάριο 1785 μέχρι τον Δεκέμβριο του 1786. Εκθρονίστηκε από τον Σουλτάνο μετά από διένεξη του Μαυροκορδάτου με τον Πατριάρχη Προκόπιο και, αντί να γυρίσει στην Κωνσταντινούπολη, αποφάσισε να βρει καταφύγιο στη Ρωσία, όπου διέμεινε μέχρι τον θάνατό του. Στο έργο, ο γραμματικός Χριστόδουλος περιφρονεί τους «ψωροφαναριώτες που δεν αξίζει η χολή τους πέντ’ άσπρα»,ενώ ο Αρμένιος Νικόδημος δηλώνει με περηφάνια: «κολοβερέντζιες [sic] φαναριώτικες δεν έμαθα». Το έργο, που το 1985 κυκλοφόρησε επιμελημένο από τον Δημήτρη Σπάθη (Κέδρος), πριν από λίγους μήνες μεταφράστηκε στα αγγλικά, για λογαριασμό εκδοτικού οίκου της Κωνσταντινούπολης. (Aναδημοσίευση από το τεύχος 39, Απρίλιος 2013)

Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος, Η Πνευματική Πορεία του Γένους. Με όχημα το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο. Δ΄ Τόμος. Από τις αρχές του 18ου αιώνα έως τα προεπαναστατικά χρόνια, Άτων, Αθήνα 2021, 675 σελ.

Πώς διαμορφώθηκε ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός; Χάρη στις εκδόσεις ιστορικών, φιλολογικών, φιλοσοφικών, επιστημονικών και εκκλησιαστικών έργων, και στην κυκλοφορία φιλολογικών Περιοδικών. Χάρη στα Σχολεία που λειτούργησαν στον ελληνικό χώρο τα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στους φωτισμένους δασκάλους τους και χάρη στη δημιουργία πλούσιων Βιβλιοθηκών. Ο τελευταίος τόμος του έργου του Κωνσταντίνου Στάικου για την πνευματική πορεία του ελληνισμού πριν την Επανάσταση περιγράφει το πνευματικό πλαίσιο, τις ιδέες και τους ανθρώπους που το διαμόρφωσαν. [Τεύχος 128 - ΤΒJ]