Γνώμες
Η πρώτη μου επαφή με τον Διονύση Σαββόπουλο έγινε πολύ παλιά, το 1965 ή 1966, σε ένα χορό των φοιτητών της Γεωπονικής. Γνώριζα από την ΕΦΕΕ τον Μανώλη Συμβουλάκη. Όταν μεταμεσονυκτίως έφτασα στην αίθουσα, το γλέντι είχε τελειώσει. Στο τραπέζι του Συμβουλάκη καθόταν κι ο Σαββόπουλος, μου τον γνώρισε. Λυπήθηκα που δεν τον άκουσα εκείνη την βραδιά. Τον ακολουθούσε μια φήμη ότι τραγουδούσε με καινούργιο τρόπο και ξεσήκωνε τους νέους.
Με αφορμή την παρέμβαση του Αλέκου Παπαδόπουλου και τη συζήτηση που πυροδότησε στον δημόσιο διάλογο για έναν πιθανό δημοσιονομικό εκτροχιασμό, αναπόφευκτα σκέφτηκα ότι πάντοτε θα υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι θα βλέπουν ένα ζοφερό μέλλον, ακόμα και αν η ανθρωπότητα ή ένα μέρος της θα οδεύει προς τις καλύτερες μέρες της/του. Και αυτό δεν αφορά τον Παπαδόπουλο αλλά είναι ένα γενικότερο σχόλιο, καθώς συχνά-πυκνά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με διάφορες καταστροφολογικές θεωρίες για το μέλλον της Ελλάδας.
Υπάρχει έντονη δημόσια συζήτηση για το πότε και πώς θα σταματήσει η ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας. Ορισμένοι μη oυκρανοί παρατηρητές, συμπεριλαμβανομένων αρκετών στη Δύση, υποστηρίζουν την πιθανότητα ενός επικείμενου διαπραγματεύσιμου τερματισμού των συγκρούσεων μέσω κατάπαυσης του πυρός ή ειρηνευτικής συμφωνίας. Τέτοιες προτάσεις είτε υποθέτουν σιωπηρά είτε προτείνουν ρητά εδαφικές παραχωρήσεις από την Ουκρανία, δηλαδή την αναβολή ή τη μερική μόνο αναστροφή των προσαρτήσεων των ουκρανικών εδαφών από τη Ρωσία. Σε μια πιο προσεκτική εξέταση, ωστόσο, τα σχέδια αυτά κρίνονται ως ανεφάρμοστα. Είτε αγνοούν είτε υποβαθμίζουν σημαντικά εγγενή πολιτικά εμπόδια για την υλοποίηση μιας ρωσο-ουκρανικής εκεχειρίας που θα βασίζεται σε εδαφικό συμβιβασμό, δηλαδή μιας συμφωνίας του τύπου «γη για ειρήνη». Επιπλέον, η χερσόνησος της Κριμαίας θεωρείται, συχνά λανθασμένα, ότι χάθηκε οριστικά για την Ουκρανία και ότι ανήκει πλέον στη Ρωσία. Τέτοιες εκτιμήσεις είτε υποτιμούν είτε αποσιωπούν σκόπιμα τη διασύνδεση των ρωσικών προσαρτήσεων του 2014 και του 2022. Εκπρόσωποι και σχολιαστές που ενδιαφέρονται για την Ουκρανία πρέπει να αντιμετωπίσουν τις απλουστευτικές απεικονίσεις και λύσεις του περίπλοκου εδαφικού ζητήματος της αντιπαράθεσης του Κιέβου με τη Μόσχα. Τα σημαντικά πολιτικά εμπόδια για μια βιώσιμη ρωσοουκρανική συμφωνία πρέπει να γίνουν περισσότερο γνωστά στις ελίτ και στο ευρύ κοινό εκτός Ανατολικής Ευρώπης. Η στενή σχέση μεταξύ της τυχοδιωκτικής επιχείρησης της Ρωσίας στην Κριμαία πριν από εννέα χρόνια και της δεύτερης προσάρτησης του 2022 πρέπει να γίνει καλύτερα κατανοητή από τους πολιτικούς, τους δημοσιογράφους, τους διπλωμάτες και όσους παρακολουθούν τις σχετικές εξελίξεις.
Έπεα πτερόεντα πανταχόθεν στις προεκλογικές περιόδους. Με τι ένταση, με τι πάθος, με τι πειθώ! Σε πείσμα του Βιτγκενστάιν, τα λόγια δεν είναι πράξεις, αλλά πουκάμισα αδειανά, και στη χειρότερη περίπτωση παραπράξεις. Απομονώνω λοιπόν τρεις λέξεις που όλοι θεωρούμε ότι γνωρίζουμε, αλλά ένας καλός ορισμός πάντα βοηθά να διαλυθεί η ομίχλη της αθωότητας, η αφέλεια της συγγνωστής πλάνης.
Δεν είναι πως δεν τους καταλαβαίνει κανείς. Η σχέση με την πτέρυγα Τσαχατζόπουλου του ΠΑΣΟΚ ήταν συνθήκη πολιτικής επιβίωσης του Συνασπισμού. Εκεί προσκολλήθηκε το 3% για να αποκτήσει κάποιαν υπόσταση, αυτή ήταν η ελπίδα του να απευθυνθεί σε κάποια βάση, δραματοποιώντας στο έπακρο την αντίθεσή του προς τον Σημίτη. Στον εκσυγχρονισμό είδε η Αριστερά τον ακραίο εχθρό της: τον κίνδυνο να μείνει χωρίς τον ζωτικό της μύθο, εκείνη την ήττα, την προαιώνια, στον διαρκή εμφύλιο, για την οποία αιωνίως θα ζητάει τη ρεβάνς.