Σύνδεση συνδρομητών

Γνώμες

Το σχέδιο του Αλέκου Παπαδάτου για το εξώφυλλο του Βοοks’ Journal, τχ. 128, με θέμα την αντίσταση της Ουκρανίας στην εισβολή, απεικόνιζε τέσσερις νέους που πήραν τα όπλα, από μια εικόνα στα κοινωνικά δίκτυα που είχε γίνει viral. Τρία χρόνια μετά, η αντίσταση τέτοιων παιδιών κατέρριψε το μύθο της ισχυρής Ρωσίας και ανέδειξε τη σημασία της αντίστασης σε αναθεωρητικές δυνάμεις από λαούς που επιδιώκουν την ελευθερία και την προοπτική της Ευρώπης.

Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, ο κόσμος ξύπνησε σε έναν πόλεμο που υποτίθεται ότι θα κρατούσε τρεις ημέρες. Η Ρωσία, σίγουρη για την ισχύ της, εισέβαλε στην Ουκρανία με στόχο να καταρρεύσει η κυβέρνηση του Κιέβου και να επιστρέψει η χώρα στον έλεγχο της Μόσχας. Τρία χρόνια αργότερα, τίποτε από αυτά δεν έχει συμβεί. Η Ουκρανία αντιστέκεται, η Δύση συσπειρώθηκε και η Ρωσία, αντί να αποδείξει τον ρόλο της ως υπερδύναμη, βυθίζεται σε στρατιωτικές απώλειες, οικονομική εξάρτηση και διεθνή απομόνωση.

30 Οκτωβρίου 2025
Αφίσα σαμιζντάτ αντικαθεστωτικών του κομμουνιστικού καθεστώτος μετά την Άνοιξη της Πράγας στην Τσεχοσλοβακία - που απεικονίζει την κουλτούρα ως πιστόλι.

Έκλεισε ένας χρόνος που ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης, από τους στενούς και πιο επιδραστικούς συνεργάτες του BooksJournal, έφυγε από τη ζωή. Αντί για οποιοδήποτε μνημόσυνο, η σύνταξη του περιοδικού επέλεξε να αναδημοσιεύσει μερικά κείμενά του, που είχαν τυπωθεί στην εφημερίδα Ελευθερία του Τύπου και στο ένθετο ιδεών «Ελεύθερο πνεύμα» – εφημερίδα που κυκλοφόρησε για μόλις επτά μήνες το 2017. Η ζωντάνια, η γνώση και η διεισδυτικότητα των κειμένων του τα κρατούν πάντα στην επικαιρότητα. [Το πρώτο κείμενο που ακολουθεί, για το κίνημα σαμιζντάτ, δημοσιεύτηκε στο «Ελεύθερο πνεύμα» στις 19 Μαρτίου 2017.]

27 Οκτωβρίου 2025
Οι άδειες καρέκλες για την αντιπολίτευση, στη Μητρόπολη Αθηνών, την ώρα της κηδείας του Διονύση Σαββόπουλου. Λεπτομέρεια εικόνας από το βίντεο της τηλεοπτικής μετάδοσης της κηδείας από την ΕΡΤ.

Κανείς από το πολιτικό προσωπικό της Αριστεράς δεν φάνηκε στην κηδεία του Διονύση Σαββόπουλου. Ούτε ένας. Ούτε ο Κουτσούμπας, ούτε ο Τσίπρας, ούτε ο Φάμελλος, ούτε οι υπόλοιποι. Η απουσία τους έμοιαζε με επίσημη δήλωση. Ένα είδος πολιτικής δήλωσης που αποκάλυψε, χωρίς λόγια, τη γύμνια ενός ολόκληρου χώρου: την ανικανότητά του να σεβαστεί τον πολιτισμό που δεν ελέγχει. Ήταν η στιγμή που η απουσία τους (σε όλα) είπε όσα δεν τόλμησαν ποτέ να πουν με λέξεις. Δεν υπάρχει πιο καθαρός καθρέφτης της παρακμής ενός χώρου από την αδυναμία του να τιμήσει έναν εκλιπόντα καλλιτέχνη που λάμπρυνε τον πολιτισμό. Τι να πούμε; Ας τραγουδούσε κι αυτός στα φεστιβάλ της ΚΝΕ, στις «Φριπαλεστάιν» συναυλίες για τους δολοφόνους της Χαμάς!

26 Οκτωβρίου 2025
Ονόματα νεκρών γραμμένα στο τσιμέντο, μπροστά από το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη.

Το μνημείο αυτό είναι αφιερωμένο αποκλειστικά στους πάμπολλους αφανείς στρατιώτες που διαχρονικά έπεσαν υπέρ της πατρίδας και οι οποίοι, σε αντίθεση με όσους ήταν γνωστοί, αξιωματούχοι του στρατού ή του κράτους ή, ελάχιστοι, γνωστές προσωπικότητες της δημόσιας ζωής, δεν τιμήθηκαν εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας με οποιονδήποτε άλλο τρόπο για την θυσία τους.

26 Οκτωβρίου 2025
Ο Μάνι Μάτερ.

Έχουν ειπωθεί και γραφτεί πολλά για την επιρροή που δέχτηκε η μουσική και η ποίηση τους Διονύση Σαββόπουλου από καλλιτέχνες διεθνούς εμβελείας όπως ο Μπομπ Ντίλαν και ο Φρανκ Ζάππα, όμως η κατάταξή του στο Πάνθεον της μουσικής του 20ού αιώνα φαίνεται δύσκολη έως αδύνατη. Αυτό οφείλεται σε μια ιδιομορφία του έργου του, στο γεγονός ότι η πολιτισμική επιρροή του περιορίζεται αυστηρά στα όρια της ελληνικής γλώσσας. Για να αξιολογήσουμε το έργο του θα πρέπει να το συγκρίνουμε με το έργο καλλιτεχνών που χαρακτηρίζεται από την ίδια ιδιομορφία – την μεγάλη επιρροή του σε ένα γλωσσικά περιορισμένο κοινό και την σχεδόν παντελή αγνόησή του πέρα από αυτό το όριο, κάτι που είναι προφανώς πολύ δύσκολο ακριβώς λόγω του γλωσσικού φράγματος.

26 Οκτωβρίου 2025
Ο Διονύσης Σαββόπουλος. Δεν ήταν σύμβολο. Ήταν άνθρωπος — με απόψεις, προτιμήσεις, προτερήματα και ελαττώματα. Στη ζωή του πέρασε από διάφορα στάδια: γιος μιας μικροαστικής οικογένειας, επαναστάτης έφηβος, άστεγος και πλανόδιος μουσικός, διάσημος ροκάς, οικογενειάρχης. Όπως συμβαίνει με όλους, οι προτεραιότητες και οι ανάγκες του —άρα και οι οπτικές του— άλλαζαν και προσαρμόζονταν στους ρόλους που κάθε φορά είχε και στις εποχές μέσα στις οποίες έζησε.

Χθες το βράδυ η γυναίκα μου γύρισε αναστατωμένη από τη δουλειά.

«Μου έβγαλε το Facebook κάτι άγνωστους που βρίζουνε τον Σαββόπουλο. Τον βρίζουνε!»

23 Οκτωβρίου 2025
Evis Christou, The widow, 60x19x11 εκ., 2015.

Ευκαιρίες διαπολιτισμικής συνομιλίας και κατανόησης σε έναν πολωμένο κόσμο

Πριν από κάθε διάλογο υπάρχουν αφηρημένες ιδέες. Oι ιδέες αυτές αρθρώνονται, αντιπαραβάλλονται, και υποβάλλονται σε έλεγχο, αποκαλύπτοντας τις συνδέσεις τους με τον απτό κόσμο μας μέσω της άμεσης και γνήσιας εμπλοκής τους σε ένα φόρουμ, φυσικό ή διαδικτυακό. Στο φόρουμ εκτυλίσσεται μια μικροδραματουργία: οι «διάδικοι» του λόγου, εισηγητές και κριτικοί, συνομιλητές και αντίλογοι, αναπαριστούν και επιλύουν μια σύγκριση, ή ακόμα και σύγκρουση, ιδεών. Έτσι, ο κοινός τόπος λειτουργεί ως το xαμπερμασιανό πεδίο όπου η δημοκρατική συμμετοχή και ο διευρυμένος δημόσιος λόγος συντελούν στη νοηματική χειραφέτηση και στη δημοκρατική σύγκλιση.

22 Οκτωβρίου 2025
Ο Διονύσης Σαββόπουλος από τον Αλέκο Παπαδάτο.

Στο τεύχος 79 του Books' Journal, το καλοκαιρινό τεύχος του 2017, δημοσιεύτηκε αφιέρωμα της ομάδας Με τα λόγια (γίνεται) για την ποίηση της δεκαετίας του 1980 - που είχε παρουσιαστεί τον Μάρτιο του 2017 στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, στο πλαίσιο της μεγάλης έκθεσης GR80s με διοργανωτές τον Βασίλη Βαμβακά και τον Παναγή Παναγιωτόπουλο. Στη συγκεκριμένη εκδήλωση με τίτλο «Τι ποίηση διαβάζαμε στα 80s και τι ποίηση διαβάζουμε απ' τα 80s» συμμετείχαν, η Δήμητρα Κωτούλα, ο Ορφέας Απέργης και ο Παναγιώτης Ιωαννίδης, με συντονίστρια τη Μαρία Τοπάλη. Από το αφιέρωμα εκείνο προέκυψε το εξώφυλλο του τεύχους, ο Διονύσης Σαββόπουλος (που όπως πάντα σχεδίασε ο Αλέκος Παπαδάτος). Με θλιβερή αφορμή το θάνατο του Διονύση Σαββόπουλου, δημοσιεύουμε σήμερα την ανάλυση του Ορφέα Απέργη για την ποίηση εκείνων των χρόνων και τους ελάχιστους ποιητικούς οδοδείκτες που συνεχίζουν να μας συγκινούν. Σεφέρης, Αναγνωστάκης, Εμπειρίκος, Νίκος Παναγιωτόπουλος. Κανείς πια δεν ζει. Κι από τις 21 Οκτωβρίου 2025, ούτε ο επιβλητικός Διονύσης Σαββόπουλος.

22 Οκτωβρίου 2025
Η Μαρία Καρυστιανού, μητέρα νεκρής στο δυστύχημα των Τεμπών. Η δημόσια παρουσία της συμπίπτει με την άνοδο του λαϊκισμού, που αμφισβητεί τη δικαιοσύνη και επιδιώκει, στο ό νομά της, να επιφέρει πολιτικά αποτελέσματα, αποσταθεροποιητικά για τη χώρα.

Η Ελλάδα, χώρα των άκρων και των υπερβολών, έχει μετατρέψει τη θλίψη σε «λαϊκή απογευματινή» επιθεώρηση και το πένθος σε εργαλείο πολιτικής χειραγώγησης. Από το 2008 και μετά, με την έκρηξη της κρίσης, την ασυδοσία των «μπαχαλάκηδων» και την αδυναμία του κράτους να επιβάλει τάξη, γεννήθηκε μια νέα, πιο ύπουλη μορφή λαϊκισμού: ο λαϊκισμός της πλατείας και του πένθους. Δεν στηρίζεται πια στις ιδεολογίες ή στα συνθήματα, αλλά στα δάκρυα που προβάλλονται, στις οργισμένες δηλώσεις μπροστά στις κάμερες, στις αναρτήσεις και στις σχεδόν σκηνοθετημένες μορφές θλίψης που ανακυκλώνονται στο διαδίκτυο...

21 Οκτωβρίου 2025
Γάλλοι νεοσύλλεκτοι εμβολιάζονται για ευλογιά. Πίνακας του Alfred Touchemolin, περ. 1895. Από την αρχή οι υποχρεωτικοί εμβολιασμοί συνδέθηκαν με κρατική εξουσία, αυταρχισμό και προκάλεσαν αντιδράσεις.

Πριν από χρόνια έστειλα στο BooksJournal ένα σημείωμα με τίτλο «Η ιλαρά ξανάρχεται» (https://booksjournal.gr/kritikes/thetikes-epistimes/3296-i-ilara-ksanarxetai), στο οποίο εξέταζα το κοντράστ ανάμεσα στην εξάλειψη της ιλαράς στην Αμερική το 2000 και στην επανεμφάνισή της στα 2010s σε κλειστές κοινότητες (διπλωματική έκφραση για ανθρωπολογικά γκέτο) που, για διάφορους λόγους (θρησκευτικούς, ιδεολογικούς, ιδεοληπτικούς, πρακτικούς ή άλλους άγνωστους), δεν εμβολιάζουν τα παιδιά τους. Παρότι δημοσιεύθηκε εν τω μέσω αντιμαχιών για τα εμβόλια του κορωνοϊού, είχε γραφτεί πριν από την πανδημία του 2020 και πραγματευόταν εμβολιοαρνητισμό και εμβολιοσκεπτικισμό, δύο διαφορετικά φαινόμενα που δεν πρέπει να συγχέονται.

21 Οκτωβρίου 2025
21 Αυγούστου 2018. Ο πρωθυπουργός ακόμα Αλέξης Τσίπρας απευθύνει διάγγελμα από την Ιθάκη. Θα νομίζει κανείς ότι εκείνη η ανάμνηση υπαγορεύει και την ανάγκη να πει "Ιθάκη" το βιβλίο του, που γράφεται. Όμως όχι. Για τον άνθρωπο αυτό, η Ιθάκη είναι το Μέγαρο Μαξίμου.

Διαβάζουμε  ότι το ποίημα  «Ιθάκη»  πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Γράμματα, στο τεύχος του  Οκτωβρίου - Νοεμβρίου 1911, και θεωρείται ότι ανήκει στα διδακτικά ποιήματα του Καβάφη. Είναι ίσως το περισσότερο γνωστό στο ευρύ κοινό. Τί σημαίνει «γνωστό» είναι βέβαια συζητήσιμο, και δεν αφορά η αμφιβολία αυτή μόνο το ευρύ κοινό.

19 Οκτωβρίου 2025
14 Οκτωβρίου 2025. Ο αμερικανός πρόεδρος Τραμπ συναντά τον γάλλο πρόεδρο Μακρόν, ο οποίος συνέβαλε στο επικοινωνιακό σόου του πρώτου με την ευκαιρία της διευθέτησης του Πολέμου στη Γάζα και της συμφωνίας αφοπλισμού της Χαμάς. Τηλεθέαση και πλακίτσες είναι τα θέματα που αντιμετώπισαν στην κριτική τους τα παραδοσιακά ΜΜΕ αλλά και τα σόσιαλ μίντια.

Η πολιτική υπήρξε κάποτε προέκταση της Ιστορίας, ένας στοχασμός του ανθρώπου πάνω στη μοίρα του. Από τον Θουκυδίδη και τον Περικλή ώς τον Καμύ και τον Κόνραντ, η πολιτική ήταν η σκηνή όπου η εξουσία αναμετριόταν με την ηθική.  Όμως, στις μέρες μας, η πολιτική μοιάζει να έχει αποκοπεί από αυτή τη μακρά εμπειρία του ανθρώπινου δράματος. Έπαψε να είναι η τέχνη του μέτρου και έγινε το θέαμα του θορύβου. Αντικατέστησε την ευθύνη με την  αυτοϊκανοποίηση της απήχησης. Ο πολιτικός λόγος δεν παράγει ιδέες, αλλά ατάκες. Και πίσω από αυτό το φαινόμενο αναδύεται μια νέα, απειλητική μορφή παρακμής: η γελοιοποίηση της δημοκρατίας.

19 Οκτωβρίου 2025
Σελίδα 1 από 150