Γνώμες

Στων καιρών τα αλλόκοτα κύματα, τότε που οι θάλασσες γέμιζαν πλοία με σημαίες και πανό αντί για πανιά, φάνηκε στο πέλαγος ο Ιάσονας ο Διασώστης. Δεν κρατούσε δόρυ ούτε ασπίδα, αλλά ένα μικρόφωνο και χάρτες γεμάτους βελάκια, έτοιμος να εξηγήσει σε όποιον άτυχο βρισκόταν μπροστά του πού θα πάνε, πότε θα πάνε και γιατί δεν θα φτάσουν ποτέ.

Στο πλευρό του, όχι η Μήδεια, αλλά η Πέρκα. Πλάσμα μισό ψάρι, μισό προκήρυξη, με μάτια που γυάλιζαν σαν παλιό ρολόι της Σοβιετίας και φτερά από κόλλες Α4, γεμάτες συνθήματα. Η Πέρκα βρυχιόταν συνθήματα που ξέπλεναν τα αυτιά των πληρωμάτων: «Εμπρός για τη Γάζα!», «Τα νερά είναι διεθνή!» και «Κάτω τα καλαμάρια της καταπίεσης!».

Το καράβι τους δεν το ’λεγαν Αργώ αλλά «Αλληλεγγώ» κι αντί για 50 ήρωες είχε καμιά εικοσαριά μπλόγκερ, έναν ηχολήπτη, δύο βιολονίστες, καμπόσους επαγγελματίες ακτιβιστές  με αμφίβολη σχέση με τη νοημοσύνη και μια παρέα influencer που πάλευαν με τα φίλτρα του Instagram πιο θαρραλέα απ’ όσο με τα κύματα. Όλοι τους δήλωναν έτοιμοι να θυσιαστούν, με την προϋπόθεση να υπάρχει καλή σύνδεση στο Wi-Fi και vegan catering στο κατάστρωμα.

Ο Ιάσονας, με βλέμμα που θύμιζε μόνιμο δελτίο Τύπου, κήρυξε:
– «Σύντροφοι και συντρόφισσες, θα ανατρέψουμε τη γεωπολιτική με κουπιά και tweets!».

Η Πέρκα χτύπησε την ουρά της στο νερό σαν να σήμαινε την έναρξη μιας μεγάλης μάχης. Στην πραγματικότητα, μόνο κάτι γλάρους τρόμαξε.

Και ξεκίνησε η πορεία προς τη Γάζα, όπου αντί να συναντήσουν Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες, βρήκαν μικρόφωνα και κάμερες. Κάθε λιμάνι κι ένας σταθμός, κάθε κύμα κι ένα πάνελ. Υπέμειναν ως απόστολοι της ειρήνης και σημαιοφόροι αγωνιστές  της ανθρωπότητας, πλήθος μαρτυρίων, έπλευσαν μέσα από θάλασσες  θλίψεων και άνθεξαν με καρτερικότητα και χαρά όλες τις δυσκολίες που απαιτεί η ζωή στα κότερα  και η ηλιοθεραπεία στο κατάστρωμα. Αντιξοότητες πολλές, αλλά ήταν για την Ειρήνη και τον Άνθρωπο και γι’ αυτό έδωσαν περισσότερες συνεντεύξεις απ’ όσες κουπιές. Πρώτα τους σταμάτησαν τα ρεύματα, μετά η τελωνειακή γραφειοκρατία, ύστερα οι φωτογραφίες για τα social.

Κι αν ο Αρίων είχε το δελφίνι του να τον σώσει, ο Ιάσονας είχε την Πέρκα! Αυτή τον κουβαλούσε με το στόμα ανοιχτό, γεμάτο ατάκες και υπερβολές, ώσπου όλοι αναρωτιούνταν αν ήταν θηρίο, προκήρυξη ή απλώς καρικατούρα της εποχής.

Λένε πως ακόμη ταξιδεύουν, πάντα ένα μίλι πριν τον προορισμό, πάντα έτοιμοι να αναβάλουν την Ιστορία για την επόμενη συνέντευξη Τύπου.

Μεταξύ «αστείου και σοβαρού», σε 5 λεπτά με 900 και κάτι λέξεις 

Δεν είναι και τόσο εύκολο να σκέφτεσαι σαν τον άνθρωπο που έγραψε το μνημειώδες, Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας (1985 [1975]), μα ούτε και ακατόρθωτο. «Τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο για κάποιον που θα προσπαθήσει».

Σαν σήμερα, 7 Οκτωβρίου, το 1763, ο Γεώργιος ΙΙΙ της Βρετανίας υπέγραψε μια Βασιλική Διακήρυξη (Royal Proclamation) που συνέβαλε όσο λίγα άλλα γεγονότα, 12 χρόνια μετά, στον πόλεμο της αμερικανικής ανεξαρτησίας. Η διακήρυξη αυτή ρύθμιζε τα θέματα των μετακινήσεων και της εγκατάστασης των κατοίκων των 13 αμερικανικών αποικιών στις εκτάσεις μεταξύ των Απαλαχίων και του Μισισιπή. Η θύελλα που ξεσήκωσε στις φυτείες της Βιρτζίνια και τα σαλόνια της Φιλαδέλφειας άλλαξε τον κόσμο.

Μέρα παραιτήσεων η σημερινή. Παραιτήθηκε ο πέμπτος κατά σειρά γάλλος πρωθυπουργός της δεύτερης προεδρίας Μακρόν, παραιτήθηκαν πατήρ και υιός Πετράκης από τους πάγκους της ΑΕΛ και του Παναιτωλικού αντίστοιχα, παραιτήθηκε και ένας σουλατσαδόρος των «ορεινών» εδράνων της Βουλής που τα τελευταία δύο χρόνια πληρωνόταν χωρίς να δουλεύει παριστάνοντας τον βουλευτή.

Η είδηση έσκασε σαν μια βόμβα τζούφια. Ο Αλέξης Τσίπρας νοστάλγησε την πολιτική δράση, αν και η θέση του βουλευτή που κατείχε θεωρήθηκε από τον ίδιο τόσο άσχετη με την πολιτική ώστε την παρέδωσε. Παραιτήθηκε δηλαδή από το βουλευτικό του αξίωμα για να μη συνδέεται πλέον ούτε τυπικά με τον ΣΥΡΙΖΑ, το κόμμα που τον ανέδειξε, ούτε με το ίδιο του το παρελθόν. Ωστόσο η επανεμφάνισή του δεν σηματοδοτεί καμία νέα αλλαγή, αντίθετα συνεχίζει την αήθη πολιτική του πρακτική. «Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου»! Ο Τσίπρας πουλάει στεγνά το κόμμα που τον ανέδειξε, όχι σαν θλιβερή πολιτικάντζα  που προσπαθεί να επιβιώσει, αλλά σαν τυχοδιώκτης πολιτικός που φορτώνει όλη την αποτυχία του στο ΣΥΡΙΖΑ. Ο ίδιος, φυσικά, παραμένει «αγνός, αμόλυντος και αθώος» απέναντι σε όσα διαδραματίστηκαν. Ένας ηγέτης που αποποιείται τις ευθύνες του και αυτοπαρουσιάζεται ως αθώος μιας εθνικής τραγωδίας που φέρει τη δική του αποκλειστική υπογραφή.

Εάν είχαμε τη δυνατότητα να επιχειρήσουμε ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο και συγκεκριμένα στον τελευταίο ή προτελευταίο Οκτώβριο της δεκαετίας του 1980 δεν θα άξιζε να αναζητήσουμε τους πολιτικούς που θεωρούνται ή δεν θεωρούνται υπεύθυνοι για τις οικονομικές και διοικητικές παθογένειες της χώρας, αλλά τους υποψήφιους των πανελλαδικών εξετάσεων που είχαν επιλέξει την τρίτη δέσμη της ανεργίας (σήμερα πρώτο πεδίο) και ήδη ετοιμάζονταν για την επιλογή των σχολών της προτίμησής τους: πρέπει να σημειωθεί ότι τότε οι δεκαεπτάχρονοι/ες, παρότι δεν είχαν δικαίωμα ψήφου, συμπλήρωναν το μηχανογραφικό στις αρχές του ημερολογιακού έτους, περίπου τρεις ή τέσσερις μήνες πριν από την ημέρα της έναρξης των εξετάσεων!

Δεν υπάρχει ιστορική περίοδος που να μην έσφαξε μια μάνα το παιδί της, που να μη βίασε ένας πατέρας την κόρη του, που να μην την εξέδωσε ή να μην τη βασάνισε. Αυτή είναι η ερεβώδης πλευρά της ανθρώπινης φύσης. Κι όμως, στην Ελλάδα του 2025 το πένθος αντιμετωπίζεται σαν άβατο: όποιος έχασε παιδί ή συγγενή θεωρείται αυτομάτως υπεράνω κριτικής. Υπό την προϋπόθεση το πένθος να αποφέρει πολιτικό όφελος στην Αριστερά.  Να διαθέτει «πιστοποιητικό γνησιότητας».

Σαν να είναι αδύνατον να εκμεταλλευτεί την απώλειά του, να την εμπορευτεί, να την κάνει εφαλτήριο για μια νέα δημόσια καριέρα. Η μονομερής αυτή απολυτοποίηση καταρρίπτεται εύκολα: οι «μανούλες» μπορούν πράγματι να πενθούν, αλλά μπορούν και να σφάζουν τα παιδιά τους, να τα κακοποιούν, να τα εκδίδουν ή να τα εργαλειοποιούν πολιτικά. Ο πόνος δεν καθαγιάζει και, κυρίως, δεν αποδίδει δικαιοσύνη και δεν αποτελεί τεκμήριο αθωότητας. Και η τραγωδία των Τεμπών, όσο κι αν συγκλόνισε τη χώρα, έχει αρχίσει πια να χρησιμοποιείται με τρόπο που γεννά σοβαρά ερωτήματα για τις πραγματικές προθέσεις όσων μετατρέπουν το πένθος σε πολιτική ιδεολογία.

Το δυστύχημα των Τεμπών βύθισε την Ελλάδα στη θλίψη. Θα έπρεπε να μείνει στο χώρο της Δικαιοσύνης και της συλλογικής μνήμης. Αντί γι’ αυτό, έγινε πασαρέλα πολιτικής εκμετάλλευσης. Οι δήθεν «αγωνιστές του πένθους» μετέτρεψαν τα θύματα σε όχημα καριέρας, τα δάκρυα σε όπλα, τον τάφο σε βήμα μικροπολιτικής. Αλλιώς δεν θα φωτογραφίζονταν με πολιτικούς αρχηγούς. Ωστόσο, όταν η οδύνη γίνεται ιδεολογικό εργαλείο, το αποτέλεσμα δεν είναι κάθαρση αλλά προσβολή.

Ο χαροκαμένος συγγενής δεν ανεμίζει παλαιστινιακές σημαίες ούτε απαντά σε ερωτήσεις για το αν θα φτιάξει κόμμα. Ο συνδυασμός «πένθος» και «πολιτική φιλόδοξία» είναι σκληρά αντικρουόμενος και γεννά εύλογες υποψίες. Το εμφανές μίσος για τον πρωθυπουργό δεν εξηγεί τίποτα· κυρίως όμως δεν εξηγεί η εμμονή να αθωώνεται ο κατεξοχήν υπεύθυνος: η διεφθαρμένη δημόσια διοίκηση και ο κομματικός συνδικαλισμός που μοίρασε την ασυδοσία.

Το δυστύχημα υπήρξε κατά κύριο λόγο προϊόν ανθρώπινου λάθους και της διακομματικής πελατειακής ασυδοσίας, στην οποία συναλλακτικά εμπλέκεται και η ίδια η κοινωνία. Όμως στήθηκε μια παράσταση παραπλάνησης και πολιτισμικής χυδαιότητας, όπου το πένθος έγινε εργαλείο, προσωποποιήθηκε στον Μητσοτάκη και επανέρχεται με κάθε τρόπο στην επικαιρότητα. Οι ίδιες φιγούρες, οι ίδιες «χαροκαμένες μάνες», οι ίδιοι συμπαραστάτες, τα ίδια δάκρυα, οι ίδιοι πολιτικοί τυμβωρύχοι εμφανίζονται παντού σαν αποκλειστικά σύμβολα. Αυτοί που έκαψαν 110 ανθρώπους στο Μάτι από εγκληματική ανικανότητα και κάλυψαν τις ανθρωποκτόνες ευθύνες τους με αηδιαστικά ψεύδη και θεατρικές χυδαιότητες, πυροδοτούν τώρα τη μνησικακία εναντίον όσων τους συνέτριψαν. Στον νέο κύκλο επεισοδίων της «σειράς των Τεμπών», την πρωταγωνιστική θέση της Κωνσταντοπούλου θα διεκδικήσει, εκ νέου, ο σαφώς ανώτερος θεατρίνος Αλέξης Τσίπρας. Ο Ανδρουλάκης και οι λοιποί ψεκασμένοι θα αρκεστούν στο ρόλο των κομπάρσων.

Τελευταίο επεισόδιο αυτού του κακόγουστου θεάτρου ο «αγωνιστής» απεργός πείνας. Ξαφνικά, ένας πατέρας θύματος του δυστυχήματος, που ώς τώρα δεν είχε εμφανιστεί,  ανακηρύσσεται ήρωας, ανεμίζει σημαίες, βγάζει λόγους μπροστά στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, κραδαίνει μηνύσεις, ποζάρει δίπλα σε πρόθυμους καθοδηγητές της Αριστεράς και της νομικής επιστήμης στην πιο κακοποιό εκδοχή της στήνοντας μια βιομηχανία μηνύσεων η οποία αποσκοπεί στο να μη συνεχιστεί η δίκη, καθώς ο Μητσοτάκης δεν φαίνεται να πέφτει από τον Ανδρουλάκη και δεν υπάρχει κάτι άλλο να τον αντιμετωπίσει πέρα από τη βεβήλωση των θυμάτων και την επαναφορά  της πιο ευτελούς μορφής συναισθηματικού λαϊκισμού. Στον πατριωτικό  αυτό  αγώνα θα επιστρατευθεί κι ο Αλέξης Τσίπρας ως ιππότης του ψεύδους και της απάτης.  

Το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη  βεβηλώνεται, η Δημοκρατία γελοιοποιείται, η κοινωνία παρακολουθεί παγωμένη το ξεπούλημα της συλλογικής μνήμης. Κι όμως, ο άνθρωπος αυτός αποκτά ξαφνικά γνώμη, άποψη, δημόσιο λόγο, δίχως η Δημοκρατία να τολμά να αμφισβητήσει τις προθέσεις του. Δίχως κανένας πολίτης αυτής της χώρας, έστω με στοιχειώδη παρατηρητικότητα ή τόλμη, να μπορεί να πει καθαρά: «Μας κοροϊδεύουν» ή «ο άνθρωπος έχει γίνει υποχείριο πολιτικών που φωτογραφίζονται δίπλα του» ή έστω να μας δώσει τη δίαιτα της απεργίας πείνας που χρησιμοποιεί.

Η άποψη της Αριστεράς για τη Δημοκρατία είναι ο ηθικός αποκλεισμός κάθε κριτικής, επειδή η ίδια διατηρεί το δήθεν «ηθικό πλεονέκτημα». Όποιος τολμήσει να το αμφισβητήσει στιγματίζεται, φιμώνεται, πετιέται εκτός δημόσιου λόγου. Αυτός ο μηχανισμός είναι το ίδιο επικίνδυνος με τα δόγματα που γέννησαν τον ναζισμό και τον κομμουνισμό: απόλυτη αλήθεια, καμία αμφισβήτηση, πλήρης χειραγώγηση.

Η μάνα Φύσσα ανακηρύχθηκε «κατάλληλη». Οι μάνες των δύο χρυσαυγιτών που δολοφονήθηκαν μετά έπρεπε, αντίθετα, να σωπάσουν...   Κανείς δεν συνελήφθη ποτέ, κανείς δεν διαμαρτυρήθηκε για το αισχρό έγκλημα, και προφανώς καλώς έκαναν διότι έτσι υπαγορεύει η «ηθική» της Αριστεράς. Ο Παύλος βαφτίστηκε αγωνιστής και ποιητής με στίχους χυδαίους που εξυμνούσαν το μίσος και την καταστροφή.

Η χαροκαμένη μάνα του Θάνου Αξαρλιάν δεν έγινε ποτέ σύμβολο, ούτε «ευρωβουλεύτρια». Γιατί το παιδί της υπήρξε «παράπλευρη απώλεια» της 17 Νοέμβρη, θύμα των διακοπών που ήθελε να απολαύσει η σύζυγος του αγωνιστή Κουφοντίνα. Ο Δημήτρης τής το έκανε το χατίρι. Και ο Θάνος έπεσε νεκρός. Καμία κραυγή, κανένας οδυρμός εξ αριστερών (μόνο ως μάρτυρες έδωσαν το παρών στις δίκες του), καμία συγκέντρωση συμπαράστασης από τα τομάρια της Αριστεράς.

Το ίδιο και με τα παιδιά της Marfin. Κανείς δεν θυμάται καν τα ονόματά τους, καθώς δεν τα συμπεριέλαβε το αριστερό μαρτυρολόγιο. Δεν «βόλευε, ήταν «απεργοσπάστες», ξένο σώμα στην ιδεολογική αφήγηση του ΚΚΕ, του ΣΥΡΙΖΑ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Δεν έπαιρναν γραμμή από το κόμμα, άρα ένοχοι! Εδώ η σιωπή θεωρήθηκε «δικαιοσύνη».

Κι όμως, οι «επιλεγμένοι» πενθούντες απέκτησαν δωρεάν θεσμικό ρόλο, ασυλία και μικρόφωνο. Όλη αυτή η απύθμενη γελοιότητα βασίζεται στην ατολμία των κυβερνήσεων δεκαετιών που νομιμοποίησαν τη βία όταν κατέβαινε στους δρόμους να τραμπουκίσει και να σπάσει. Γιατί; Επειδή της παραχώρησαν απλόχερα το περίφημο «ηθικό πλεονέκτημα» και την «ιδεολογική ηγεμονία». Κι αυτό είναι η μεγάλη αποτυχία της Μεταπολίτευσης.

Ας το πούμε καθαρά: η τραγωδία δεν είναι επάγγελμα. Ο θρήνος δεν είναι πολιτική πλατφόρμα. Η απώλεια δεν είναι εισιτήριο για καριέρα. Το να χτίζεις, ονόματα, θέσεις και ρόλους πάνω στο αίμα των νεκρών συνιστά την απόλυτη ιεροσυλία. Κι εκείνοι που το κάνουν, δεν τιμούν τα θύματα – τα ξανασκοτώνουν.

Η Δικαιοσύνη είναι η μόνη αρμόδια να αποδώσει ευθύνες. Ούτε οι πλατείες, ούτε οι κάμερες, ούτε οι όχλοι. Όταν κάποιοι επιχειρούν να υποκαταστήσουν τους θεσμούς, δεν κανουν «αντίσταση». Προσπαθούν να καταλύσουν τους θεσμούς της Δημοκρατίας και να στήσουν μια νέα μορφή οχλοκρατίας.

Η κοινωνία μας δεν αντέχει άλλο τους επαγγελματίες πενθούντες, τους πολιτικούς νεκροθάφτες, τους εμπόρους της οδύνης. Αν συνεχίσουμε να τους ανεχόμαστε, δεν θα θάβουμε μόνο τους νεκρούς μας. Θα θάψουμε και τη Δημοκρατία μας.

«Υπάρχουν πράγματα που γίνονται πολυτιμότερα όσο πιο πολύ απρόσιτα γίνονται, και γίνονται πιο απρόσιτα, όσο πιο πεισματικά προσπαθεί κανείς να τα πραγματοποιήσει. Αυτό φαίνεται να ισχύει και για την ιδέα της λύσης των δυο κρατών, δηλαδή το όνειρο που επικρατεί κυρίως στην Ευρώπη, να επιλυθεί η “ισραηλινο-παλαιστινιακή” διαμάχη ειρηνικά με ένα παλαιστινιακό κράτος πλάι στο Ισραήλ».

Το ατύχημα των Τεμπών υπήρξε μια τραγωδία που βύθισε τη χώρα στο πένθος. Μια στιγμή απόλυτης σιωπής και περισυλλογής, που θα έπρεπε να παραμείνει στο χώρο της Δικαιοσύνης και της κοινωνικής μνήμης. Αντί γι’ αυτό, γίνεται ξανά το σκηνικό μιας πολιτικής εκμετάλλευσης.

Τι μπορούμε να πούμε για τα Ωνάσεια Σχολεία που να μην έχει ακόμα ειπωθεί; Πολλά!

Στο μυθιστόρημα Η Πόλη και η Πόλη (The City and The City, αγγλική έκδοση 2009, ελληνική μετάφραση από τον Γιώργο Καρατζήμα, εκδόσεις Anubis 2011), ο βρετανός συγγραφέας China Miéville περιγράφει τις περιπέτειες ενός αστυνομικού, ο χαρακτήρας του οποίου είναι πλασμένος κατά το πρότυπο των κλασικών μυθιστορημάτων νουάρ του 20ού αιώνα, καθώς προσπαθεί να εξιχνιάσει τον φόνο μιας αμερικανίδας φοιτήτριας της αρχαιολογίας που εργαζόταν σε μια ανασκαφή. Αυτό που μαγνητίζει τον αναγνώστη και δίνει στην ιστορία μια αναπάντεχη τροπή είναι ο τόπος στον οποίο εκτυλίσσεται η ιστορία: Πρόκειται για μια φανταστική πόλη-κράτος, την Μπεσέλ, που βρίσκεται κάπου στη Βαλκανική χερσόνησο και μοιράζεται την ίδια επικράτεια με μια άλλη πόλη-κράτος, την Ουλ Κόμα, που κατοικείται από έναν διαφορετικό λαό, με διαφορετική γλώσσα και άλλα ήθη και έθιμα.