Η Ελλάδα δεν έχει κερδίσει πολέμους τις τελευταίες δεκαετίες — αλλά έχει κερδίσει κάτι σημαντικότερο: δεν τους έκανε. Σε μια γειτονιά που θυμίζει ανά πάσα στιγμή καζάνι που βράζει —μεταξύ εμφυλίων, καταρρεύσεων κρατών, θεοκρατικών καθεστώτων και ηγεμονικών φαντασιώσεων— η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που παρέμεινε σταθερή, φιλελεύθερη και κοινοβουλευτική.
Η εξωτερική της πολιτική μετά τη Μεταπολίτευση δεν υπήρξε αλάνθαστη. Πολλές φορές υπήρξε αργοπορημένη, φοβική ή εσωστρεφής. Ωστόσο, αν κανείς τραβήξει μια ευρύτερη τομή στον χρόνο και στον χάρτη, το συμπέρασμα είναι αναμφισβήτητο: η Ελλάδα είναι η πιο σταθερή, η πιο δημοκρατική και η πιο ευρωπαϊκή χώρα της Ανατολικής Μεσογείου.
Από την Κύπρο και μετά
Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο (1974) δεν ήταν απλώς ένα εθνικό τραύμα· ήταν το πολιτικό τίμημα της χούντας. Οι ευθύνες ήταν αποκλειστικά ελληνικές. Το σοκ εκείνο αποτέλεσε και το σημείο καμπής. Από τη στιγμή που εγκαθιδρύθηκε η Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία, η χώρα δεν επανήλθε ποτέ στη λογική του στρατιωτικού τυχοδιωκτισμού. Αντιθέτως, επένδυσε στο ευρωπαϊκό της μέλλον. Το ότι η Ελλάδα εισήλθε στην ΕΟΚ το 1981 και στην Ευρωζώνη το 2001 δεν είναι τυχαία, ούτε ασήμαντα γεγονότα. Ήταν στρατηγικές επιλογές γεωπολιτικής ταυτότητας.
Ένας ειρηνικός δακτύλιος σε εμπόλεμα σύνορα
Αν κάποιος κοιτάξει τον περίγυρο της Ελλάδας τα τελευταία 50 χρόνια, θα δει:
Στα βόρεια: Αλβανία σε εσωτερική κατάρρευση (1997), Βόρεια Μακεδονία με εθνοτικές συγκρούσεις (2001), Βοσνία, Κόσοβο και Σερβία με εμφύλιες σφαγές, διεθνείς επεμβάσεις και βίαιη αποσύνθεση.
Στα ανατολικά: Τουρκία σε αυταρχική διολίσθηση, στρατιωτικές εμπλοκές σε Συρία, Ιράκ, Λιβύη, Αρμενία. Καταπίεση ελευθεριών, διώξεις και πτώση του βιοτικού επιπέδου.
Στα νότια: Η Μέση Ανατολή βυθισμένη σε διαρκή κρίση: Ιράκ, Συρία, Λίβανος, Γάζα — με θύματα κυρίως αμάχους. Η Βόρεια Αφρική μετά την «Αραβική Άνοιξη» βρέθηκε σε κύκλο βίας: Λιβύη, Αίγυπτος, Τυνησία.
Η Ελλάδα, αν και κοντινή γεωγραφικά, έμεινε μακριά από κάθε εμπλοκή, κάθε διάλυση, κάθε εμφύλιο. Δεν είχε πραξικόπημα, δεν είχε δικτάτορες, δεν είχε ισλαμιστική ριζοσπαστικοποίηση. Δεν είχε καν γεωπολιτική περιπέτεια. Και το κυριότερο: παρά τις εσωτερικές της αντιθέσεις, δεν διέλυσε ποτέ τη δημοκρατική της συνέχεια.
Η Τουρκία: ο μεγάλος αντίθετος καθρέφτης
Η περίπτωση της Τουρκίας λειτουργεί ως αρνητικό παράδειγμα: μόνιμες στρατιωτικές εμπλοκές, αυταρχισμός, καταστολή, απομονωτισμός. Στο ίδιο διάστημα που η Ελλάδα επέλεγε την ένταξη στους θεσμούς της Ε.Ε., η Τουρκία διολίσθαινε από τον κεμαλισμό στον ερντογανισμό. Από το 2016 και μετά, η πολιτική ζωή της Τουρκίας είναι υπό τον απόλυτο έλεγχο ενός ανθρώπου. Οι διπλωματικές της σχέσεις με τη Δύση διαρκώς χειροτερεύουν, ενώ οι πολίτες της βλέπουν το εισόδημα και τα δικαιώματά τους να εξανεμίζονται.
Στην Ελλάδα, αντίθετα, ακόμη και στην καρδιά της οικονομικής κρίσης, το κράτος δικαίου άντεξε. Οι θεσμοί κλονίστηκαν, αλλά δεν κατέρρευσαν. Η ελευθεροτυπία εβλήθη, αλλά άντεξε. Η κοινωνία διαμαρτύρεται, αλλά ψηφίζει.
Από τη γεωπολιτική επιβίωση στην εξωτερική ωριμότητα
Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας έχει γνωρίσει λάθη: παθητικότητα έναντι της Τουρκίας, βραδυπορία στο Μακεδονικό, ιδεολογικές παλινωδίες. Και όμως, η μεγάλη εικόνα λέει πως η χώρα:
- Δεν ενεπλάκη σε καμία ένοπλη σύρραξη.
- Ανήκει σταθερά στη δυτική γεωστρατηγική αρχιτεκτονική.
- Εξασφάλισε συμμαχίες με ΗΠΑ, Γαλλία, Ισραήλ και Αίγυπτο.
- Απολαμβάνει ένα επίπεδο ζωής, ασφάλειας και δημοκρατίας που καμία γειτονική χώρα δεν πλησιάζει.
Σε έναν κόσμο όπου όλα αλλάζουν, η Ελλάδα έχει κάτι πολύτιμο να προσφέρει: το μήνυμα της σταθερότητας. Και αυτό δεν είναι μικρό ούτε και λίγο.
