Δακτυλογραφούσε τα κείμενα των περιοδικών και των βιβλίων του, ακολουθούσε η φωτοτυπία στο μηχάνημά του, μετά η συρραφή και η πλαστικοποίηση. Το μικρό τιράζ 10-15 αντιτύπων το μοίραζε σε λίγους, ως επί το πλείστον του φιλικού του περιβάλλοντος. Τη λογοτεχνική ποιότητα του έργου του (πεζά, ποιήματα, κριτικές, μεταφράσεις) έχουν, κατά καιρούς, αναγνωρίσει άνθρωποι του χώρου, καθόλου εύκολοι στην αποτίμηση αξιών. Επιλέγω τρία ονόματα: Γιάννης Πατίλης, Δημήτρης Παυλόπουλος και Κωστής Λιόντης. Απομονώνω την περιοδική έκδοση Επιλογές. Σύμμεικτα λογοτεχνικά και άλλα, 1996-2000, τεύχη 12. Κατατάσσεται στα ατομικά περιοδικά και είναι το πιο αντιπροσωπευτικό επίτευγμα της λογοτεχνικής δραστηριότητας του Νίκου Λογοθέτη. Δεν το συγκρίνω μόνο με τα ομοειδή του έντυπα, π.χ., των Άρη Δικταίου, Γιώργου Ιωάννου, Μηνά Δημάκη, Λευτέρη Αλεξίου κ.ά., από τα οποία σαφώς υπερέχει. Η συνολική ύλη των δώδεκα τευχών έχει και σήμερα αναγνωστικό ενδιαφέρον, ενώ τα κείμενα, το καθένα ξεχωριστά, θα μπορούσαν να φιλοξενηθούν ακόμη και στις φιλολογικές σελίδες του καθημερινού Tύπου. Με βάση αυτά τα κριτήρια νομίζω ότι στέκεται ισότιμα ανάμεσα στα περιοδικά που κυκλοφόρησαν τα τελευταία τριάντα χρόνια στην Αθήνα.
Ο Νίκος, άνθρωπος μοναχικός και μελαγχολικός, υπήρξε, για τριάντα χρόνια, αγαπημένος φίλος και συνομιλητής στα πολλά κοινά μας ενδιαφέροντα.
Ποιος ήταν
Ο Νίκος Λογοθέτης είχε γεννηθεί στον Αλμυρό Βόλου το 1933, μικρός ήρθε στην Αθήνα και στο γυμνάσιο μαθήτευσε στη Σχολή Χατζιδάκι με καθηγητές εξαιρετικούς φιλόλογους (Μ. Αναστασίου, Κ. Καλοκαιρινός). Στο σχολείο με συμμαθητές του έβγαλε τη Μαθητική Ζωή, ένα από τα πιο πλήρη μαθητικά φυλλάδια των μεταπολεμικών χρόνων. Κι ενώ είχε κλίση στη φιλολογία, σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αποκτώντας στη συνέχεια την ειδικότητα της μικροβιολογίας. Το 1962 υπηρέτησε κοινοτικός γιατρός στον ημιορεινό Βάλτο της Αιτωλοακαρνανίας, όπου ασχολήθηκε και με τοπικές λαογραφικές μελέτες. Αργότερα θα καταθέσει στο περιοδικό του Επιλογές τις «Αναμνήσεις ενός αγροτικού γιατρού».
Οι αναμνήσεις του εκείνες από τον Βάλτο, με τις πορείες ανάμεσα στις βελανιδιές, τις ελιές και τις κουμαριές, τον έστρεψαν στην γλυπτική ξύλου. Στη στροφή του συνέβαλε και η τυχαία γνωριμία του με τον γλύπτη Κώστα Περάκη (1928-2004). Όταν επέστρεψε στην Αθήνα οργάνωσε το εργαστήρι του και άρχισε να δουλεύει τα διάφορα είδη ξύλου. Τις ονομασίες τους παρέθεσε στην εισαγωγή του λευκώματος που συνόδευε την έκθεση έργων του στην Πινακοθήκη Ζέριγγα (1978): αμπούρα, δρυ, καρυδιά, κελεμπέκι, λίμπα, λόουα, μεράντι, μπιλίγκα, νιαγκόν, οκουμέ, οξυά, παλίσανδρο, παντούκ, πεύκο, σάμπα, σαπέλι, σίπο, φλαμούρι, φραμερί. Στην έκθεση αυτή έκανε την πρώτη και τελευταία του «δημόσια» εμφάνιση. Λέγεται ότι τον απογοήτευσε η κακή φωτογράφιση των ξυλόγλυπτων. Έκτοτε περιορίστηκε στη λογοτεχνική του δραστηριότητα.
Ο Νίκος Λογοθέτης καταπιάστηκε συστηματικά και επιτυχώς με μια ευρεία γκάμα θεμάτων με εμμονές όμως σε ξεχωριστούς δημιουργούς που το πολύπλευρο έργο τους έχει υποτιμηθεί ή αγνοηθεί. «Τα θέματα των γραπτών του υπήρξαν ποικίλα. Κατατάσσονται στις κατηγορίες του ποιητικού, του πεζού, του δοκιμιακού, του μεταφραστικού λόγου. Το εύρος των εμπνεύσεών του εκπλήσσει! Διεισδυτική προσέγγιση, γόνιμη φαντασία, μυθοπλαστική ικανότητα και αληθοφανής αφήγηση δεσπόζουν στα, πάντα προσεγμένα ως προς τη γλώσσα, κείμενά του» (Δημήτρης Παυλόπουλος, καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών).
Η οικονομία του χώρου υποχρεώνει την εντελώς συνοπτική παράθεση τίτλων περιοδικών και βιβλίων του Νίκου Λογοθέτη. Εκτός από το περιοδικό Επιλογές. Σύμμεικτα λογοτεχνικά και άλλα, έβγαλε και τα Ο Καλτσέτας, Ηθμός, Ετερόκλιτα. Εκτός από το κορυφαίο του βιβλίο Μεσαιωνική Ισπανική Ποίηση (σελ. 282), εξέδωσε και τα: Προσωπικές Αναγνώσεις, Ανδαλουσιανικός Νόστος, Σημειώσεις στο περιθώριο ενός ημερολογίου. Οι εμμονές, η ερευνητική ικανότητα και η μελετητική του επάρκεια εκφράστηκαν στην «αναστήλωση» της ζωής και του έργου του Νίκου Βέλμου (1890-1930). Επιμελήθηκε και την 194 σελίδων υποδειγματική βιβλιογραφία του ξεχασμένου σήμερα πολυτάλαντου καλλιτέχνη.
Παρατίθεται εκτεταμένο απόσπασμα από το πεζό του για το τραγικό δυστύχημα στη λίμνη της Αμβρακίας το 1963[1].
Ο εφιάλτης
Από τον Νίκο Λογοθέτη
26 Ιουλίου 1963. Τριάντα ολάκερα χρόνια έχουν περάσει από εκείνη την τραγική μέρα, γιορτή της Αγίας Παρασκευής, όταν πνίγηκαν στη λίμνη της Αμβρακίας τριάντα νέοι και νέες από το χωριό Στάνος. Μαζί με την φοβερή είδηση, έφτασε σε μένα και το μήνυμα να κατέβω στον τόπο της τραγωδίας. Και εκεί βρήκα να με περιμένει η εντολή του εισαγγελέα Ρενιέρη, που με διόριζε ιατροδικαστή μαζί με τον γιατρό του Μενιδίου. Φτάνοντας στον Στάνο, ένα παραλίμνιο χωριό κοντά στην Αμφιλοχία, έμαθα από πρώτο χέρι τι είχε συμβεί. Χαράματα είχαν ξεκινήσει αγόρια και κορίτσια, στοιβαγμένα σε μια μεγάλη βάρκα, για να περάσουν απέναντι στο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής που γιόρταζε. Μα πριν φτάσουν στην ακτή, η πολυφορτωμένη βάρκα τουμπάρισε κι όλοι βρέθηκαν στον πάτο της λίμνης σε θολούρα κάμποσων οργιών βάθους.
Χαμός και θρήνος στο χωριό, σύγχυση και πανικός στις αρχές. Όλοι έτρεχαν σαν παλαβοί δώθε κείθε: άλλοι για να σιγουρευτούν πως τα παιδιά τους δεν είχαν μπει στη βάρκα, άλλοι για να μάθουν πότε θα βγάλουν τους πνιγμένους, άλλοι για να τα βάλουν με τους χωροφύλακες που δεν εμπόδισαν την επιβίβαση τόσου κόσμου σε μία βάρκα κι άλλοι, οι πιο ψύχραιμοι, για να οργανώσουν συνεργείο ανέλκυσης των πτωμάτων.
Χάος παντού. Κι εμείς οι γιατροί γυρίζαμε στο χωριό για να περιθάλψουμε άντρες και γυναίκες που μαζικά λιποθυμούσαν ή πάθαιναν υστερικές κρίσεις. Μα τι να πρωτοκάνεις στον κόσμο ενός ολόκληρου χωριού, που μονομιάς είχε χάσει όλο σχεδόν τον ανθό της νιότης του;
Πέρασαν ώρες ώσπου να συνταχτεί ο κατάλογος των αγνοουμένων, που τελικά έφτασαν τους τριάντα. Δύτες φυσικά δεν υπήρχαν για να βγάλουν τους πνιγμένους. Και οι ψαράδες άρχισαν να τραβούν τα πτώματα από τον πάτο της λίμνης με τα τσιγκέλια. Δουλειά δύσκολη και χρονοβόρα και συνάμα έντονα βάρβαρη κι αποκρουστική, καθώς τα τσιγκέλια τρυπούσαν όπου τύχαινε τα νεανικά κορμιά. […]
Καθόμουν σ’ ένα πεζούλι έξω από την εκκλησία και μετρούσα φέρετρα. Πρώτη φορά άργησα τόσο πολύ να φτάσω από το ένα ίσαμε το τριάντα… Όποιος δεν έχει κάνει τέτοια μέτρηση στη ζωή του δεν μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει αυτή η συμπύκνωση του θανάτου. Οι ομαδικές απώλειες έχουν μια παράξενη διάσταση όταν η αλυσίδα τους απλώνεται μπροστά στα μάτια σου. Η έννοια τότε του θανάτου παίρνει χαρακτήρα σωρευτικό, που συνθλίβει την ίδια την έννοια της ζωής με τρόπο φοβερά εφιαλτικό. Οι ομαδικοί θάνατοι μοιάζουν με οδοστρωτήρα που ισοπεδώνει κάθε αίσθηση ζωής, προβάλλοντας έντονα την αδυσώπητη μοίρα του ανθρώπου.
[1] «Η τραγωδία της Αμβρακίας. Ανασύρθησαν 26 νεκροί εκ του βυθού της λίμνης. Η περιοχή εβυθίσθη εις πένθος», Το Βήμα, 27/7/1963.
