Βαγγέλης Χατζηβασιλείου

Adrien Bosc, Καπιτέν. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα γαλλικά: Ανδρέας Παππάς, Στερέωμα, 357 σελ.

Ένα καράβι αποπλέει από τη Γαλλία προς τις ΗΠΑ, εν έτει 1941, μεταφέροντας μαζί του, με σκοπό διάσωσή τους από τις πολιτικές διώξεις και τον πόλεμο, τα πιο διαφορετικά έθνη και είδη ανθρώπων. Επιβάτες του είναι γερμανοί κομμουνιστές, εβραίοι φυγάδες, αλλά και Ισπανοί που πολέμησαν κατά του Φράνκο. Ανάμεσά τους, μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής διανόησης.

Βαγγέλης Δ. Πανταζής, Χάρτες και ιδεολογίες. Οι προσανατολισμοί των χαρτών και οι τύχες των λαών, επίμετρο: Ευάγγελος Λιβιεράτος, Στερέωμα, Αθήνα 2018, 520 σελ.

Πώς να διαβάσουμε τους χάρτες και τι ακριβώς εκπροσωπεί η λειτουργία τους; Αντιστοιχούν η χάραξη, ο σχεδιασμός και οι εικόνες τους σε μια φυσική πραγματικότητα που περνάει απλώς στο χαρτί με συνοπτικό και κωδικογραφικό τρόπο ή πρόκειται για συμβολικές κατασκευές, που έχουν σχέση με το ζήτημα της κατεύθυνσης και του προσανατολισμού; Κι αν είναι έτσι, είναι άραγε η κατεύθυνση και ο προσανατολισμός έννοιες εγγενώς αποφορτισμένες και ουδέτερες ή εμπεριέχουν στοιχεία όπου η ιδεολογία ρίχνει βαριά τη σκιά της;        

Κατερίνα Σχινά, Καλή και ανάποδη. Ο πολιτισμός του πλεκτού, Κίχλη, Αθήνα 2014, 173 σελ.

Το πλέξιμο δεν είναι μια άλλη λέξη για τη μονοτονία και την επανάληψη, αλλά μια φαντασιακή εικασία για κάτι το οποίο θα γεννηθεί στο άμεσο μέλλον. Το πλέξιμο συνιστά ένα έργο εν προόδω. Πρόκειται για μιαν υπόσχεση εκπλήρωσης που γίνεται πραγματικότητα λεπτό προς λεπτό, για ένα άθροισμα στιγμών προστιθέμενης αξίας οι οποίες θα καταλήξουν σ’ ένα συμπυκνωμένο και αδιαίρετο σύνολο, σε μιαν ιδανικά ολοκληρωμένη συνοχή, σ’ έναν οριστικά συμπληρωμένο και αποκατεστημένο χρόνο. (αναδημοσίευση από το τεύχος 44, με αφορμή τη βράβευση του βιβλίου με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου).

 Η  λογοτεχνία είναι, μαζί με τα καθολικά της νοήματα, και οι ρητορικοί της τρόποι - τα άδυτα που κρύβονται πίσω από την αφηγηματική και τη γλωσσική αρχιτεκτονική της.

Είναι πολύ δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, να μιλήσουμε για τον λαϊκισμό στη λογοτεχνία χωρίς να υπενθυμίσουμε τις τύχες της εννοιολόγησής του στο πεδίο της πολιτικής επιστήμης και της πολιτικής θεωρίας: πεδίο όπου παρουσιάζεται υπερβολικά διευρυμένος, έχοντας αποκτήσει ήδη μια δυσλειτουργική πολυσημία.[1]

Ανδρέας Κάλβος, Αλληλογραφία. Τόμος Α’ 1813-1818. Τόμος Β’ 1819-1869 και αχρονολόγητες επιστολές, εισαγωγή, επιμέλεια, σχολιασμός: Δημήτρης Αρβανιτάκης, με τη συνεργασία του Λεύκιου Ζαφειρίου, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2014.Ο α’ τόμος 502 σελ, ο β’ τόμος 587 σελ. 

Ήταν ο Κάλβος μια σκοτεινή φυσιογνωμία, όπως μας άφησε να πιστέψουμε ο Παλαμάς; Από την αλληλογραφία του προκύπτει «ένας άνθρωπος, δραστήριος, που, ναι, έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, ένας άνθρωπος που ανοίγεται σε φιλίες, που είναι σε πολλούς αγαπητός, ένας άνθρωπος που μιλάει και του μιλούν με χιούμορ. Αλλά και ένας άνθρωπος αυστηρός με τον εαυτό του, που παίρνει τη ζωή του “στα σοβαρά”», λέει στη συνέντευξή του ο ιστορικός Δημήτρης Αρβανιτάκης με αφορμή τη δίτομη έκδοση της αλληλογραφίας του Κάλβου από το Μουσείο Μπενάκη.

Πέτρος Μαρτινίδης, Σύρριζα. Μυθιστόρημα, Νεφέλη, Αθήνα 2015, 182 σελ.

Ξεκινώντας τη διαδρομή του ως μυθιστοριογράφος περίπου προ εικοσαετίας, ο Πέτρος Μαρτινίδης έχει στο ενεργητικό του μια παραγωγή που συνδυάζει το campusnovel με εμβληματικά είδη της αστυνομικής λογοτεχνικής παράδοσης (ιστορία μυστηρίου και νουάρ), χωρίς να λείπουν από το corpus του έργου του και άλλες, υπόγειες διαδρομές, οι οποίες τον έχουν οδηγήσει μέχρι το ιστορικό και το επιστολικό μυθιστόρημα. Στο καινούργιο βιβλίο του ο συγγραφέας θα ξετυλίξει μιαν ιστορία όπου η κρίση και η διαπλοκή θα συναντηθούν όχι μόνο με την τρομοκρατία, αλλά και με το ποινικό έγκλημα. Αναδημοσίευση από το Books' Journal 54, Απρίλιος 2014.

Μέλπω Αξιώτη, Ρεπυμπλίκ-Βαστίλλη, εισαγωγή-επιμέλεια: Μαίρη Μικέ, μετάφραση-επίμετρο: Τιτίκα Δημητρούλια, Άγρα, Αθήνα 2014, 243 σελ.

Ένα άγνωστο, γραμμένο στα γαλλικά μυθιστόρημα της Μέλπως Αξιώτη, που μιλάει για την ευφορία του έρωτα και το μνημονικό βάρος του γενέθλιου τόπου, μένει ανέγγιχτο από το μακρύ χέρι της κομμουνιστικής ορθοδοξίας και συμπυκνώνει υποδειγματικά τις τομές τις οποίες θα επιφέρει η πεζογραφία της στη νεώτερη ελληνική λογοτεχνία.

Κατερίνα Σχινά, Καλή και ανάποδη. Ο πολιτισμός του πλεκτού, Κίχλη, Αθήνα 2014, 173 σελ.

Το πλέξιμο δεν είναι μια άλλη λέξη για τη μονοτονία και την επανάληψη, αλλά μια φαντασιακή εικασία για κάτι το οποίο θα γεννηθεί στο άμεσο μέλλον. Το πλέξιμο συνιστά ένα έργο εν προόδω. Πρόκειται για μιαν υπόσχεση εκπλήρωσης που γίνεται πραγματικότητα λεπτό προς λεπτό, για ένα άθροισμα στιγμών προστιθέμενης αξίας οι οποίες θα καταλήξουν σ’ ένα συμπυκνωμένο και αδιαίρετο σύνολο, σε μιαν ιδανικά ολοκληρωμένη συνοχή, σ’ έναν οριστικά συμπληρωμένο και αποκατεστημένο χρόνο. (αναδημοσίευση από το τεύχος 44 που κυκλοφορεί).

Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Κ. Π. Καβάφης. Η ποίηση και η ποιητική του, Κίχλη, Αθήνα 2013, 252 σελ.

Ένα σύνολο καβαφικών μελετών που επικοινωνούν οργανικά μεταξύ τους μολονότι έχουν γραφτεί και δημοσιευτεί κατά τη διάρκεια μίας και πλέον τριακονταετίας. Μια πορεία η οποία ξεκινάει από τα θεματικά και τα γλωσσικά χαρακτηριστικά του ποιητικού έργου του Αλεξανδρινού, για να φτάσει μέχρι την κριτική του υποδοχή και να ολοκληρωθεί με την περιδιάβαση στους δεσμούς τους οποίους θα συνάψει όχι μόνο με το κοινωνικοπολιτικό του περιβάλλον, αλλά και με την πόλη που έθρεψε τα ποιήματά του.  

Λέμε συχνά για τις συναγωγές δοκιμιακών κειμένων πως μπορεί να έχουν κάτι το άτονο ή και το διεκπεραιωτικό (για να μην πω αποκαρδιωτικό), υποχρεωμένες καθώς είναι να συνταιριάξουν κείμενα διαφορετικής ηλικίας και ετερογενούς βάρους, σε μια προσπάθεια του συγγραφέα να διασώσει απλώς τα σκόρπια πονήματά του σ’ έναν ενιαίο τόμο. Το βιβλίο του Δημήτρη Δασκαλόπουλου για τον Καβάφη θα μας πάει στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση, συγκεντρώνοντας μελέτες οι οποίες  επικοινωνούν οργανικά μεταξύ τους μολονότι έχουν γραφτεί κατά τη διάρκεια ενός διαστήματος το οποίο υπερβαίνει την τριακονταετία.