Βαγγέλης Χατζηβασιλείου

Victor Serge, Μεσάνυχτα στον αιώνα, μετάφραση από τα γαλλικά - σημειώσεις - επίμετρο: Τιτίκα Δημητρούλια, εισαγωγή: Richard Greeman, Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2020, 350 σελ.  

Ένας εκ πεποιθήσεως αντισταλινικός μυθιστοριογράφος, του οποίου το επαναστατικό και λυρικό  πνεύμα δεν αντιπαρατάσσει την ποίηση του φυσικού τοπίου της Ρωσίας στον κόσμο των πραγματικών αναγκών τις οποίες επικαλείται ο σταλινισμός, αλλά, αν  πρέπει να επιμείνουμε σε ένα σχήμα αντιπαράθεσης, την ορμή και τη δύναμη της άνθισης, όπως αναβλύζει από τις πρωτογενείς πηγές της ζωής, στη γραφειοκρατία και στον βάρβαρο χαρακτήρα του σοβιετικού κράτους.

Όλγκα Τοκάρτσουκ, Πλάνητες. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα πολωνικά: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Καστανιώτη, Αθήνα 2020, 464 σελ.

Περιήγηση σε μιαν έκκεντρη, πολυμερή και πολυδιασπασμένη Ευρώπη, όπου κανένα ψηφίο της αφήγησης δεν μπορεί να συναντήσει κάποιο άλλο, και απ’ όπου η παλαιότερη έννοια της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας μοιάζει να έχει αποδράσει οριστικά. Όταν ο όγκος των ιστορικών, των γεωγραφικών και των πολιτιστικών πληροφοριών έρχεται να δώσει τη θέση του στην υποκειμενικότητα της αφήγησης και στην ένταση την οποία διεκδικούν ο χώρος και ο χρόνος της ατομικής στιγμής.   

Γιώργος Ανδρειωμένος, Από τη στράτευση στην αμφισβήτηση. Λόγοι και αντίλογοι στην Επιθεώρηση Τέχνης, Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2020, 368 σελ. 

Συνοψίζοντας τα ερευνητικά πορίσματα που έχουν προηγηθεί για την Επιθεώρηση Τέχνης, ο μελετητής προχωρεί σε μια συστηματική προσέγγιση της συνολικής παραγωγής της, αναλαμβάνοντας να την αποτιμήσει μακριά από την ιδεολογικοπολιτική θέρμη των συγκρούσεων που προκάλεσε τόσο κατά την περίοδο της έκδοσής της όσο και κατά τη φάση των μεταπολιτευτικών της αξιολογήσεων. 

George Steiner, Περί λόγου, τέχνης και ζωής. Κείμενα στο New Yorker, επιμέλεια-εισαγωγή: Robert Boyers, μετάφραση: Γιώργος Λαμπράκος, Πατάκη, 505 σελ.

Ένα βιβλίο που  μπορεί να διαβαστεί άτακτα και χωρίς τη τήρηση καμίας ιεραρχίας.  Επειδή  τάξη για το συγγραφέα του σημαίνει ελεύθερη περιήγηση προς πάσα κατεύθυνση υπό τον όρο μιας σιδηράς εσωτερικής πειθαρχίας, που δεν προσπαθεί  τόσο να αποδείξει όσο να πείσει.       

Adrien Bosc, Καπιτέν. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα γαλλικά: Ανδρέας Παππάς, Στερέωμα, 357 σελ.

Ένα καράβι αποπλέει από τη Γαλλία προς τις ΗΠΑ, εν έτει 1941, μεταφέροντας μαζί του, με σκοπό διάσωσή τους από τις πολιτικές διώξεις και τον πόλεμο, τα πιο διαφορετικά έθνη και είδη ανθρώπων. Επιβάτες του είναι γερμανοί κομμουνιστές, εβραίοι φυγάδες, αλλά και Ισπανοί που πολέμησαν κατά του Φράνκο. Ανάμεσά τους, μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής διανόησης.

Βαγγέλης Δ. Πανταζής, Χάρτες και ιδεολογίες. Οι προσανατολισμοί των χαρτών και οι τύχες των λαών, επίμετρο: Ευάγγελος Λιβιεράτος, Στερέωμα, Αθήνα 2018, 520 σελ.

Πώς να διαβάσουμε τους χάρτες και τι ακριβώς εκπροσωπεί η λειτουργία τους; Αντιστοιχούν η χάραξη, ο σχεδιασμός και οι εικόνες τους σε μια φυσική πραγματικότητα που περνάει απλώς στο χαρτί με συνοπτικό και κωδικογραφικό τρόπο ή πρόκειται για συμβολικές κατασκευές, που έχουν σχέση με το ζήτημα της κατεύθυνσης και του προσανατολισμού; Κι αν είναι έτσι, είναι άραγε η κατεύθυνση και ο προσανατολισμός έννοιες εγγενώς αποφορτισμένες και ουδέτερες ή εμπεριέχουν στοιχεία όπου η ιδεολογία ρίχνει βαριά τη σκιά της;        

Κατερίνα Σχινά, Καλή και ανάποδη. Ο πολιτισμός του πλεκτού, Κίχλη, Αθήνα 2014, 173 σελ.

Το πλέξιμο δεν είναι μια άλλη λέξη για τη μονοτονία και την επανάληψη, αλλά μια φαντασιακή εικασία για κάτι το οποίο θα γεννηθεί στο άμεσο μέλλον. Το πλέξιμο συνιστά ένα έργο εν προόδω. Πρόκειται για μιαν υπόσχεση εκπλήρωσης που γίνεται πραγματικότητα λεπτό προς λεπτό, για ένα άθροισμα στιγμών προστιθέμενης αξίας οι οποίες θα καταλήξουν σ’ ένα συμπυκνωμένο και αδιαίρετο σύνολο, σε μιαν ιδανικά ολοκληρωμένη συνοχή, σ’ έναν οριστικά συμπληρωμένο και αποκατεστημένο χρόνο. (αναδημοσίευση από το τεύχος 44, με αφορμή τη βράβευση του βιβλίου με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου).

 Η  λογοτεχνία είναι, μαζί με τα καθολικά της νοήματα, και οι ρητορικοί της τρόποι - τα άδυτα που κρύβονται πίσω από την αφηγηματική και τη γλωσσική αρχιτεκτονική της.

Είναι πολύ δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, να μιλήσουμε για τον λαϊκισμό στη λογοτεχνία χωρίς να υπενθυμίσουμε τις τύχες της εννοιολόγησής του στο πεδίο της πολιτικής επιστήμης και της πολιτικής θεωρίας: πεδίο όπου παρουσιάζεται υπερβολικά διευρυμένος, έχοντας αποκτήσει ήδη μια δυσλειτουργική πολυσημία.[1]

Ανδρέας Κάλβος, Αλληλογραφία. Τόμος Α’ 1813-1818. Τόμος Β’ 1819-1869 και αχρονολόγητες επιστολές, εισαγωγή, επιμέλεια, σχολιασμός: Δημήτρης Αρβανιτάκης, με τη συνεργασία του Λεύκιου Ζαφειρίου, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2014.Ο α’ τόμος 502 σελ, ο β’ τόμος 587 σελ. 

Ήταν ο Κάλβος μια σκοτεινή φυσιογνωμία, όπως μας άφησε να πιστέψουμε ο Παλαμάς; Από την αλληλογραφία του προκύπτει «ένας άνθρωπος, δραστήριος, που, ναι, έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, ένας άνθρωπος που ανοίγεται σε φιλίες, που είναι σε πολλούς αγαπητός, ένας άνθρωπος που μιλάει και του μιλούν με χιούμορ. Αλλά και ένας άνθρωπος αυστηρός με τον εαυτό του, που παίρνει τη ζωή του “στα σοβαρά”», λέει στη συνέντευξή του ο ιστορικός Δημήτρης Αρβανιτάκης με αφορμή τη δίτομη έκδοση της αλληλογραφίας του Κάλβου από το Μουσείο Μπενάκη.