Τεύχος 72

Κώστας Θ. Καλφόπουλος (επιμ.), 18 κείμενα για τον Γιάννη Μαρή. Ο άνθρωπος, το έργο, η εποχή, Πατάκη, Αθήνα 2016, 200 σελ.

«Άμα τη εμφανίσει του», ο Γιάννης Μαρής επιφέρει μία διπλή τομή στη μεταπολεμική νεοελληνική λογοτεχνία, καθώς ανανεώνει και εμπλουτίζει, θεματικά και υφολογικά, το λαϊκό μυθιστόρημα, αλλά κυρίως την ηθογραφία της εποχής. Στην ουσία εκσυγχρονίζει αμφότερα τα είδη, και ταυτόχρονα εγγράφει και νομιμοποιεί πρώτος αυτός το «αστυνομικό» ως αυτόνομο και ισότιμο είδος (genre) στη νεοελληνική λογοτεχνία.

George Steiner, Περί λόγου, τέχνης και ζωής. Κείμενα στο New Yorker, επιμέλεια-εισαγωγή: Robert Boyers, μετάφραση: Γιώργος Λαμπράκος, Πατάκη, 505 σελ.

Ένα βιβλίο που  μπορεί να διαβαστεί άτακτα και χωρίς τη τήρηση καμίας ιεραρχίας.  Επειδή  τάξη για το συγγραφέα του σημαίνει ελεύθερη περιήγηση προς πάσα κατεύθυνση υπό τον όρο μιας σιδηράς εσωτερικής πειθαρχίας, που δεν προσπαθεί  τόσο να αποδείξει όσο να πείσει.       

Ναυσικά Παπανικολάτου, Η δημοκρατική πολιτεία στον Αλέξης ντε Τοκβίλ, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2016, 440 σελ.

Δεν πρόκειται για ακόμα ένα εγκώμιο του Τοκβίλ, πίσω από το οποίο κρύβεται η κυρίαρχη σήμερα στη χώρα ρηχή, ρηχότατη ένθεν και ένθεν, αντίληψη γι’ αυτόν και τον φιλελευθερισμό. Η Ναυσικά Παπανικολάτου αναλύει το συνολικό έργο του Τοκβίλ χωρίς να κάνει αγιογραφία. Η συγγραφέας δημιουργεί το κατάλληλο επιστημονικό και πνευματικό  κλίμα για την ανάδειξη του πραγματικού και όχι του επιθυμητού Τοκβίλ.

Στο ξεκίνημα της δεκαετίας του 1990, ο τότε φίλος μου μου χάρισε μία κασέτα με τραγούδια του Λέοναρντ Κοέν*, όχι επειδή δεν τον ήξερα, αλλά ακριβώς επειδή συμβόλιζε όσα θέλαμε να πιστεύουμε ότι είχαμε κοινά. Νιώθαμε ευαίσθητοι, διαβασμένοι, ψαγμένοι, λίγο εκτός κατεστημένου, λίγο πιο πέρα από τους άλλους. Η σχέση δεν κράτησε, η φιλία επιβίωσε. Το ίδιο και η κασέτα. Την έχω ακούσει αμέτρητες φορές και έχει ταξιδέψει μαζί μου από την Αθήνα σε νησιά, στις Βρυξέλλες, στο Λουξεμβούργο, όπου πλέον αδρανεί επειδή δεν έχω πια κασετόφωνο, αλλά συχνά-πυκνά παίζω τα τραγούδια, με εκείνη τη σειρά, στο YouTube. Φυσικά υπήρχαν κι άλλα τραγούδια του, που δεν βρίσκονταν στην κασέτα αλλά άκουγα και εξακολουθώ να ακούω. Ο Κοέν είχε γίνει ένας από τους δικούς μου ανθρώπους. Από αυτούς που ήρεμα και σταθερά, σε βάθος χρόνου, παραμένουν στο πλάι σου και σκάβουν σιγά-σιγά μέσα σου ένα λαγούμι και βρίσκουν, κάπου στα βάθη, τη θέση τους, από την οποία δεν θα μετακινηθούν ποτέ.

Πέτρος Μακρής Στάικος, Ο Δεκέμβρης του 1944. Τέσσερα άγνωστα κείμενα,  Ίκαρος, Αθήνα 2014, 176 σελ.

Με το πέρασμα του χρόνου, όλα τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα μυθοποιούνται, συνήθως με την μεγιστοποίηση πλευρών ή την ηρωοποίηση προσώπων. Οι εμφύλιοι όμως μάλλον αποσιωπούνται. Στην εμφυλιακή σύγκρουση του Δεκέμβρη έχουμε σήμερα και τα δύο φαινόμενα, αποσιώπηση από την πλευρά των νικητών και μύθους από την πλευρά των ηττημένων. Ένας από αυτούς είναι ότι η αντίσταση του ΕΑΜ στον Άξονα και  η σύγκρουση του Δεκέμβρη είναι ένα και το αυτό, δύο επεισόδια στην προσπάθεια για εθνική ανεξαρτησία και ελευθερία. Ένας δεύτερος ότι το ΕΑΜ επιθυμούσε ομαλό και δημοκρατικό πέρασμα της χώρας στην μετακατοχική εποχή και ότι οι Βρετανοί το υποχρέωσαν να αναμετρηθεί μαζί τους στρατιωτικά.

Τα επεισόδια στο κέντρο της Αθήνας και σε άλλες πόλεις τον Δεκέμβριο του 2008, το κίνημα των Αγανακτισμένων το 2011 (που ήταν η σημαντικότερη κινητοποίηση στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης)  και η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία ήταν γεγονότα που αναγνωρίστηκαν από πολλούς σαν σταθμοί μιας ανατρεπτικής διαδικασίας η οποία συντελέστηκε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα.

Από τον Μορρίς ώς τον Ασντέ και από τον Ρενέ Γκοσινύ ώς τον Ζυλ, οι περιπέτειες του Λούκυ Λουκ είναι ένα από τα πιο σημαντικά και τα πιο πολυσέλιδα κεφάλαια στην ιστορία της ευρωπαϊκής Ένατης Τέχνης, που άρχισε σε μια από τις πιο καθοριστικές καμπές στην ιστορία του γαλλόφωνου κόμικς. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, η Αμερική συναρπάζει περισσότερο από ποτέ. Και όχι άδικα: ο αμερικανός φαντάρος είναι ο ελευθερωτής και φέρνει στις αποσκευές του θεάματα, ακούσματα κι αναγνώσματα που ήταν απαγορευμένα για πέντε χρόνια, από τον χολυγουντιανό κινηματογράφο και την τζαζ ώς τα κόμικς.

Κώστας Σημίτης, Υπάρχει λύση; Συζήτηση με τον Γιάννη Πρετεντέρη, Πόλις, Αθήνα 2016, 288 σελ.

«Ο εθνικολαϊκιστικός λόγος δεν ενδιαφέρεται για τη χώρα. Εκείνο που επιδιώκει είναι η προστασία του συντηρητικού κατεστημένου, που παρουσιάζεται υπό διάφορες σημαίες και μορφές –ακροδεξιές, δεξιές, αριστερές ή επαναστατικές… Επιδιώκει η Ελλάδα να παραμείνει στην ευρωζώνη, αλλά διατηρώντας –με ελάχιστες αλλαγές– τις καθυστερημένες δομές της». Αυτή είναι η κατάσταση της χώρας, κατά τον πρώην πρωθυπουργό, Κώστα Σημίτη. Μπορεί να σωθεί λοιπόν αυτή η χώρα; Υπό προϋποθέσεις. Αλλά μπορούν αυτές οι προϋποθέσεις να γεννηθούν; 

Ένα χριστουγεννιάτικο διήγημα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη, που γράφτηκε ειδικά για το Books' Journal. Δημοσιεύθηκε στο τεύχος 72, που για μερικές ημέρες ακόμα κυκλοφορεί.