Παρεμβάσεις

Σκέψεις με αφορμή το βραβείο Νόμπελ Οικονομίας 2024 

Με το βραβείο Νόμπελ Οικονομίας του 2024 τιμήθηκαν οι Ντάρον Ατζέμογλου, Σάιμον Τζόνσον και Τζέιμς Α. Ρόμπινσον (Daron Acemoglu, Simon Johnson, James A. Robinson). Στο έργο τους εξέτασαν γιατί ορισμένες χώρες κατέληξαν να είναι σήμερα πολύ πλουσιότερες από άλλες. Γιατί δηλαδή ορισμένες χώρες «πέτυχαν» ενώ άλλες «απέτυχαν» (failed). Υποστηρίζουν ότι «η οικονομική επιτυχία των χωρών διαφέρει λόγω των διαφορετικών θεσμών τους».^[i]  Όσα ακολουθούν βασίζονται κυρίως στο έργο των Ντάρον Ατζέμογλου και Τζέιμς Α. Ρόμπινσον (σε συντόμευση: Α/Ρ). Στο τέλος θα δούμε αν και τι μας λέγει για την Ελλάδα.

Στις 6 Οκτωβρίου 2024, όσοι αγαπήσαμε το «μπαλέτο» που αποτελούσε ο Άγιαξ των ετών 1971-1973 μέσα στο γήπεδο, όταν οι παίκτες του εκτελούσαν, με μοναδική χάρη, χορογραφίες που «μεγάλωναν» ή «μίκραιναν» το χώρο ανάλογα με το αν αυτοί επετίθεντο ή αμύνονταν, αισθανθήκαμε ένα «τσίμπημα» στην καρδιά όταν πληροφορηθήκαμε τον αιφνίδιο θάνατο του Γιόχαν Νέεσκενς. Κατέρρευσε ενώ συμμετείχε σε αθλητική εκδήλωση στην Αλγερία, μεταφέρθηκε αμέσως σε νοσοκομείο αλλά, δυστυχώς, εξέπνευσε. Στην ηλικία των 73 ετών. Οκτώ χρόνια πιο πριν είχε φύγει από τη ζωή ο κορυφαίος παίκτης στην ιστορία του ολλανδικού ποδοσφαίρου, ο Γιόχαν Κρόιφ.

Έντουαρντ Άλμπι, Τρεις γυναίκες. Σκηνοθεσία, σκηνικά, σχεδιασμός φωτισμού: Robert Wilson, διασκευή: Charles Chemin. Παίζουν: Ρένη Πιττακή, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Λουκία Μιχαλοπούλου, Αλέξης Φουσέκης. Διάρκεια: 100 λεπτά. Δεύτερη χρονιά στο Δημοτικό Θέατρο Ολύμπια (οδός Ακαδημίας, Αθήνα)

Οι Τρεις Γυναίκες του Άλμπι επαναλαμβάνουν την επιτυχημένη παράσταση που σκηνοθετεί ο Ρόμπερτ Γουίλσον (μέσω Πετσότι) στο θέατρο Ολύμπια για εφέτος. Διαβάζω πως το έργο ανεβαίνει σε διασκευή του Τσαρλς Σέμιν. Άλλο ένα θεατρικό έργο που, εκτός από τις καθιερωμένες πλέον μυλόπετρες της σκηνοθεσίας, πέρασε και από τα χέρια κάποιου διασκευαστή (που προφανώς αναλαμβάνει να διορθώσει τον συγγραφέα). Το όλο πράγμα άλλωστε διασκευή είναι τελικά.

Ο κορυφαίος θεολόγος διανοητής στον Ορθόδοξο κόσμο

Πριν από δύο χρόνια, στις 4 Φεβρουαρίου 2023,  στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, κηδεύτηκε ο Μητροπολίτης Περγάμου και Ακαδημαϊκός Ιωάννης Δ. Ζηζιούλας, ο μέγιστος των Ορθοδόξων θεολόγων του καιρού μας. Με αυτή την ευκαιρία, αναδημοσιεύουμε το κείμενο γι' αυτόν του Πέτρου Παπασαραντόπουλου, όπως δημοσιεύτηκε στο τχ. 159 (Δεκέμβριος 2024). 

Μια ανάγνωση του Πιανίστα, του Ρομάν Πολάνσκι

Σε έναν κόσμο τραχύ και ερεβώδη, η πρόσληψη της ομορφιάς ισοδυναμεί με μια ονειροπόληση. Μια ταραχή που αγγίζει, έστω και για λίγο, τη μελαγχολική επιφάνεια της πραγματικότητας, εναποθέτοντας εκεί την άπειρη φαντασιακή της δύναμη. Μέσα σε αυτή την απεραντοσύνη, μέσα στο βάθος αυτής της επαφής, σταθμίζεται υπόκωφα ο απόηχος της μελαγχολίας μας, αποβάλλοντας ανάλαφρα την καθοριστικότητά του.

Η ένοπλη αντίσταση εναντίον της τριπλής κατοχής του 1941-44, γενεσιουργός αιτία όλων των δεινών που ακολούθησαν, δεν ήταν μια «ένδοξη» και «ηρωική» σελίδα της ιστορίας του Ελληνισμού, αλλά μια καταστροφική παρέκκλιση από κάθε ορθολογική έννοια πατριωτισμού, λογικής και ανθρωπισμού.

Γιατί η Κάμαλα δεν προηγήθηκε 20 μονάδες

Στις 26 Μαρτίου 2024, η ελληνική ομάδα ανδρών απέτυχε να προκριθεί στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου (Euro), ηττημένη από τη Γεωργία, σε αγώνα που έλαβε χώρα στην Τυφλίδα. Ανατρέχοντας, κατήφεια και προβληματισμός παρουσιάστηκε μεταξύ των eλλήνων φιλάθλων, παικτών και ιθυνόντων. Η αναμενόμενη χαρά, στις τάξεις της οικοδέσποινας, ήταν αναμεμειγμένη με συγκίνηση για την επερχόμενη παρθενική συμμετοχή σε οποιοδήποτε μεγάλο διεθνές τουρνουά. Από τον σπόρο που φυτεύτηκε στην κοινωνία, στα προκριματικά, ξεπήδησε ένα βλαστάρι, το οποίο θέριευε με κάθε επιτυχία, κατά τη μείζονα φάση. Παρότι οι Γεωργιανοί εντέλει αποκλείστηκαν, το κλίμα ευφορίας στους δρόμους θύμιζε τον αντίκτυπο της πορείας της Ελλάδας στο Euro, 20 χρόνια νωρίτερα.

Στις 18 Δεκεμβρίου 1949, μερικές εβδομάδες μετά τη συντριβή του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) στον Γράμμο και τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, ένας από τους πιο «φωτισμένους» ηγέτες του ΚΚΕ, ο Νίκος Μπελογιάννης, ο «άνθρωπος με το γαρύφαλλο», που αγιοποιήθηκε στα χρόνια της Μεταπολίτευσης όσο λίγοι άλλοι, απηύθυνε ομιλία προς τα μέλη του ΚΚΕ με την ευκαιρία των γενεθλίων του Στάλιν (18 Δεκεμβρίου 1878, Γκόρι, Γεωργία).

Τo έτος που φεύγει συμπληρώνονται 20 χρόνια από το θάνατο και 100 από τη γέννηση του Ρένου Αποστολίδη. Με αυτή την αφορμή, διερευνούμε συνοπτικά τον τρόπο με τον οποίο ο λόγος και η δημόσια παρουσία του κερδίζουν τη μάχη με τον χρόνο.

Ο πρόσφατος θάνατος του Χρήστου Γιανναρά προκάλεσε πολλές συζητήσεις γύρω από τις ιδέες του και την απήχησή τους στην κοινή γνώμη. Λίγοι θα αμφισβητήσουν ότι υπήρξε συνεπής στις ιδέες αυτές τις οποίες διατύπωσε σε πολυάριθμα βιβλία και άρθρα, σε ομιλίες, καθώς και σε συνεντεύξεις που έχει δώσει κατά καιρούς. Πέρα από το ίδιο του το έργο με το οποίο πολλοί έχουν ασχοληθεί, είτε εκθειάζοντάς το είτε ασκώντας αυστηρή κριτική, ο Γιανναράς δημιούργησε ένα πρότυπο διανοητή που επικράτησε στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης. Το πρότυπο αυτό είναι εκείνο του θεωρού, του υπέρτατου γνώστη, που συλλαμβάνει τα μηνύματα των καιρών και δίνει κατευθύνσεις. Είναι ο στοχαστής ως νοητάρχης –για να χρησιμοποιήσω μια αρχαία λέξη–, ως υπέρτατος διανοητής, ο οποίος κατέχει κάποιο ανεπίγνωστο προνόμιο να διαβάζει «σωστά» τα σημεία των καιρών, να είναι θεωρός της Ιστορίας.

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τo έργο και η σκέψη του Hans J. Morgenthau θέτουν τη βάση από την οποία διαμορφώθηκαν οι διεθνείς σχέσεις ως επιστήμη. Το magnum opus του, Η Πολιτική μεταξύ των Εθνών, αποτέλεσε ένα κλασικό έργο αναφοράς για γενιές φοιτητών, στοχαστών και καθηγητών, ένα εγχειρίδιο που ακόμα και σήμερα ανατρέχουμε για να μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε τις προκλήσεις της δικής μας εποχής. Η παρουσία των 6 αρχών του πολιτικού ρεαλισμού θεωρείται ότι εδραίωσαν τον ρεαλισμό ως κυρίαρχη παράδοση στη διεθνή πολιτική, ως το κυρίαρχο μοντέλο ερμηνείας και ανάλυσης των αλλαγών στο παγκόσμιο στερέωμα, όπως επίσης και ότι σ’ αυτές συνοψίζονται τα αξιώματα που καθιστούν μια θεωρία ρεαλιστική.