Λογοτεχνία

Κώστας Ταχτσής, Το Τρίτο Στεφάνι. Μυθιστόρημα, πρόλογος: Μικέλα Χαρτουλάρη, Ψυχογιός, Αθήνα 2020, 352 σελ.
Το Τρίτο Στεφάνι είναι μυθιστόρημα που πρέπει να διαβάσει κάποιος δύο ή τρεις φορές στη ζωή του. Οι περισσότεροι διαβάζουν τέτοια μυθιστορήματα όταν είναι έφηβοι, όταν ακόμα είναι ευσυγκίνητοι και εντυπωσιάζονται εύκολα. Μολοντούτο, το ίδιο βιβλίο μιλάει διαφορετικά σε όσους έχουν πιάσει τα σαράντα και αρχίζουν να πλήττουν από την ίδια τους τη ζωή, ενώ είναι μοιραίο όταν διαβαστεί από όσους έχουν περάσει τα εξήντα. Μόνο όταν κάποιος νιώσει τον χρόνο να επιβραδύνεται στο σώμα του μπορεί να κατανοήσει τη μοναδική ποιότητα της αφηγηματικής φωνής στο μυθιστόρημα αυτό, που αγωνίζεται, κάτω από τις περιπέτειες της ιστορίας, να απομνημειώσει την ασήμαντη λεπτομέρεια, να διασώσει τα φαινόμενα από τη λήθη και να τα κατονομάσει με κάθε τρόπο, εφόσον οι λέξεις είναι οι μόνες γέφυρες που μπορούν να χτιστούν πάνω από την ακατάπαυστη ροή του χρόνου.

Μαρία Στεφανοπούλου, Άθος, ο Δασονόμος. Μυθιστόρημα, Το Ροδακιό, Αθήνα 2014, 279 σελ.
Στις 13 Δεκεμβρίου 1943, γερμανικά στρατεύματα εισβάλλουν στα Καλάβρυτα, συλλαμβάνουν όλους τους άντρες και, αφού λεηλατήσουν τις περιουσίες και καταστρέψουν το χωριό, το απόγευμα εκτελούν όσους έχουν συλλάβει. Η θηριωδία των δυνάμεων κατοχής αλλά, κυρίως, τα πάθη των επιζησάντων είναι το θέμα ενός πολλαπλά συζητημένου μυθιστορήματος, που πάντα κινεί το ενδιαφέρον όσων μελετούν τη λογοτεχνία που εμπνέεται από την ιστορία. [ΤΒJ]

John Le Carré, Ένας προδότης στα μέτρα μας, μετάφραση από τα αγγλικά: Νάσος Κυριαζόπουλος, Bell, Αθήνα 2011, 342 σελ.
«Ένας καλός συγγραφέας δεν είναι ειδικός παρά μονάχα στον εαυτό του. Και αν είναι συνετός, φυλάει τα λόγια του πάνω σ’ αυτό το θέμα. Μερικοί από σας ίσως αναρωτιούνται γιατί διστάζω να ενδώσω σε συνεντεύξεις στο ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τον Τύπο. Η απάντηση είναι ότι τίποτε απ’ όσα γράφω δεν είναι αληθινό. Είναι η ύλη των ονείρων, όχι η πραγματικότητα. Κι όμως, τα ΜΜΕ με αντιμετωπίζουν σαν να έχω γράψει εγχειρίδια για κατασκόπους. Σ’ ένα βαθμό κολακεύομαι που τα παραμύθια μου τα παίρνουν τόσο σοβαρά. Ωστόσο, ταυτόχρονα, σιχαίνομαι τον ρόλο του γκουρού, μια και δεν έχει καμία σχέση με το ποιος είμαι και το τι κάνω. Οι καλλιτέχνες, από την εμπειρία μου το λέω, έχουν πολύ φτενό πυρήνα. Υποκρίνονται. Δεν είναι το γνήσιο πράγμα. Είναι κατάσκοποι. Κι εγώ δεν αποτελώ εξαίρεση». Μερικά λόγια με τα οποία ο Τζον Λε Καρρέ αυτοπαρουσιαζόταν, μια περιήγηση στο έργο του συγγραφέα που μετέτρεψε την κατασκοπεία σε υπαρξιακό στοίχημα. Αναδημοσίευση από το Books’ Journal, τχ. 16, Φεβρουάριος 2012.

John Le Carré, A Legacy of Spies, Viking - Penguin, 2017, 264 σελ.
John Le Carré, Η κληρονομιά των κατασκόπων, μετάφραση από τα αγγλικά: Βεατρίκη Κάντζολα – Σαμπατάκου, Bell, Αθήνα 2018, 341 σελ.
Ο Τζον Λε Καρρέ, ο θάνατος του οποίου σε ηλικία 89 χρόνων ανακοινώθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2020, ήταν ένας σπουδαίος βρετανός συγγραφέας. Ήταν πολλά περισσότερα από έναν συγγραφέα κατασκοπευτικών μπεστ σέλερ. Στο βιβλίο του Η κληρονομιά των κατασκόπων, που κυκλοφόρησε το 2017 (και στα ελληνικά μεταφράστηκε την επόμενη χρονιά) αναβίωσε τον θρυλικό ήρωά του, Τζορτζ Σμάιλι, και την ψυχροπολεμική περίοδο, σε ένα συναρπαστικό θρίλερ-μανιφέστο. Η Σοβιετική Ένωση έχει αντικατασταθεί από τη Ρωσία του Πούτιν, η Βρετανία στα μάτια του έχει μετατραπεί σε μια «χώρα του πουθενά» και η Ευρώπη της ελευθερίας, της συνύπαρξης και της λογικής συνεχίζει να είναι ένα όνειρο που αξίζει να διεκδικούμε. Όσο για τον κλασικό ήρωά του, είναι ακόμα ζωντανός – και πάντα δρώσα προσωπικότητα, που νικά όχι μόνο τους εχθρούς αλλά και το χρόνο. Ιt was fiction after all... Αναδημοσίευση (με μικρές προσθήκες της σύνταξης) από το Books' Journal, τχ. 83, Δεκέμβριος 2017.

Αντρέα Καμιλλέρι, Γράμμα στη Ματίλντα, μετάφραση από τα ιταλικά: Φωτεινή Ζερβού, Πατάκη, Αθήνα 2020, 132 σελ.
Λίγο πριν πεθάνει, ο Αντρέα Καμιλλέρι, ο ιταλός συγγραφέας που έγινε διάσημος για τα αστυνομικά του μυθιστορήματα στα οποία κεντρικός ήρωας ήταν ο αστυνόμος Σάλβο Μονταλμπάνο, έγραψε ένα μεγάλο γράμμα στην αγαπημένη δισεγγονή του Ματίλντα – ή ένα μικρό βιβλίο. Εξομολογείται τη διαδρομή του στη ζωή και τα πιστεύω του – πώς μεγάλωσε, πώς έγινε κομμουνιστής (χωρίς να συμμερίζεται τον αυταρχισμό και τη φονική εκτροπή της ιδεολογίας του), πώς έκανε επιτυχία στη λογοτεχνία. Οι κάπως μονοδιάστατες απόψεις του λειαίνονται από το πάθος του για έναν δικαιότερο κόσμο, που τον προσδοκούσε από την Ενωμένη Ευρώπη. [ΤΒJ]

Alexandre Dumas, Ο κόμης Μοντεχρίστος, δυο τόμοι, μετάφραση από τα γαλλικά - πρόλογος - εισαγωγή - σημειώσεις: Ωρίων Αρκομάνης, Gutenberg, Αθήνα 2020, 1122 + 1062 σελ.
Αλέξανδρος Δουμάς, Ο κόμης του Μόντε-Χρίστο, δυο τόμοι, μετάφραση από τα γαλλικά: Σοφία Αυγερινού, εισαγωγή, σημειώσεις, επίμετρο: Θόδωρος Κατσικάρος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2018, 1180 σελ.
Να περιμένεις και να ελπίζεις. Καρτερείτε και ελπίζετε! Η ακροτελεύτια φράση, αποδοσμένη στα ελληνικά από δυο διαφορετικά μεταφραστικά ύφη, σηματοδοτεί δυο νέες, υποδειγματικές μεταφράσεις του Κόμη Μοντεχρίστου (ή του Κόμη του Μόντε-Χρίστο), περιπετειώδους μυθιστορήματος αναφοράς. Και δυο υποδειγματικές εκδόσεις – από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας και από τη σειρά Orbis Literae του Gutenberg. [ΤΒJ]

Πριν από κάποιο καιρό, ο ιστορικός και βιογράφος του Αλμπέρ Καμύ, Βενσάν Ντυκλέρ, ανακάλυψε μια άγνωστη επιστολή στο αρχείο του Στρατηγού Ντε Γκωλ, με έτος αποστολής το 1943. Ο «αντιστασιακός διανοούμενος», όπως υπογράφει ο συγγραφέας, αγωνιά όχι μόνο για τις φυσικές απώλειες του πολέμου αλλά και για το ενδεχόμενο να καταστραφούν εκείνες οι «ζωντανές ιδέες» που θα χρειαστούν στην αυριανή ανοικοδόμηση.

Ως συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας, η Ζωρζ Σαρή υπερασπίστηκε, με την παρορμητικότητα, τον ενθουσιασμό, τη μαχητικότητα και το απίστευτο θάρρος που τη χαρακτήριζαν, την οπτική του παιδιού και του νέου. Τι σημαίνει αυτό για την ίδια αλλά, κυρίως, για τη λογοτεχνία που απευθύνεται σε παιδιά και νέους; Αναδημοσίευση από το τεύχος 22 του Books’ Journal, Αύγουστος 2012, με αφορμή την επέτειο θανάτου της συγγραφέα – πέθανε στις 9 Ιουνίου 2012 [TBJ]

Isaac Bashevis Singer, Σώσα. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα αγγλικά, γλωσσάρι, σημειώσεις: Μιχάλης Πάγκαλος, επίμετρα: Σταύρος Ζουμπουλάκης - Μιχάλης Πάγκαλος, επιμέλεια κειμένου: Δέσποινα Γιανναρούδη, Κίχλη, Αθήνα 2019, 468 σελ.
Από τα ελάχιστα μεγάλα μυθιστορήματα που γράφτηκαν στα γίντις, η Σώσα του βραβευμένου με Νόμπελ λογοτεχνίας Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ, μεταφράζεται στα ελληνικά. Βιβλίο πολυεπίπεδο, θέτει και επιχειρεί να απαντήσει με το αποφθεγματικό ύφος του συγγραφέα σε πολλά ερωτήματα. Η θυσία πάει μαζί με την αγάπη; Ποια είναι τα όρια της ατομικής ευθύνης; Γιατί ο θεός επιτρέπει στο Κακό να επικρατήσει; Αναδημοσίευση από το Books' Journal 107, Mάρτιος 2020. [ΤΒJ]

Albert Cohen, Σολάλ, μετάφραση από τα γαλλικά: Οντέτ Βαρών-Βασάρ, Εξάντας, Αθήνα 2019, 602 σελ.
Γραμμένο με επική ορμή, λυρική λεπτότητα, βέβηλο χιούμορ, το πρώτο βιβλίο του Αλμπέρ Κοέν (γράφτηκε το 1930) είναι μια καινοτόμος σύνθεση που εισάγει το μοντερνισμό στη μυθιστορία, ιδίως μέσα από την πυκνή χρήση των εσωτερικών μονολόγων που εισβάλλουν στο κείμενο χωρίς ωστόσο, όπως στον Τζόυς, να καταργήσουν τη ρομαντική περιπέτεια. Η περιπέτεια εδώ μεταφράζεται στα διαδοχικά βήματα της κοινωνικής ανόδου του Σολάλ, ο οποίος θα ξεκινήσει από χαμηλά και θα εκτοξευτεί στα ανώτατα αξιώματα, φτάνοντας από γραμματέας γερουσιαστή να γίνει σοσιαλιστής βουλευτής και πολύ σύντομα υπουργός. Αλλά γιατί η κοινωνική άνοδος δεν είναι αρκετή να γεμίσει με περιεχόμενο τη ζωή του; Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 107, Μάρτιος 2020.

Η γνωριμία μου με την Άλκη Ζέη χρονολογείται από το τέλος της δεκαετίας του 1950 – τότε που βρισκόμουν στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Το 1957 γνώρισα την οικογένεια της αδελφής της, τη Λενούλα και τον Δημήτρη –στενούς φίλους των γονιών μου–, καθώς και το γιο τους, τον Αλέξη, τον παιδικό μου φίλο. Έμεναν στην οδό Λευκωσίας, στην πλατεία Αμερικής. Τότε πρωτοσυνάντησα την Άλκη όχι ως κοσμαγάπητη συγγραφέα (αυτό ήρθε αργότερα), τότε ήταν απλώς «η αδελφή της Λενούλας». Από τότε, που ήσαν ακόμα μικρά κοριτσάκια, φαίνονταν σαν δίδυμες και όλοι τις αποκαλούσαν «τα Ζεάκια».

Catherine Clément, Κοιμήσου και ίσως ονειρευτείς. Μάρτιν και Χάνα, μετάφραση από τα γαλλικά: Ρένα Χατχούτ, Ψυχογιός, Αθήνα 2000, 325 σελ.
Το 1924, η Χάννα ήταν 18 ετών. Φοιτήτρια φιλοσοφίας αποφασίζει να φύγει από την Πρωσία και να έρθει στο Μάρμπουργκ, για να παρακολουθήσει τις παραδόσεις του καθηγητή Χάιντεγκερ. Φοβισμένη μπαίνει στο γραφείο του. Αυτός, άνετος στο θρόνο του, σχολιάζει το μικρό τσόχινο εφαρμοστό καπέλο της. Διαβολικά μοντέρνο. «Τι είναι αυτή η ανατολή στα μάτια σας;», της λέει. Έτσι ξεκίνησε μια σχέση που σημάδεψε τη ζωή και των δύο. Ενός φιλοσόφου που στήριξε το ναζισμό και μιας Εβραίας που ανέλυσε τα πράγματα με διαβολική οξυδέρκεια... Η σχέση αυτή υπάρχει σε ένα πολύ ενδιαφέρον μυθιστόρημα. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 107, Μάρτιος 2020.