Λογοτεχνία

Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κίχλη το βιβλίο της Κατερίνας Σχινά, Καλή κι ανάποδη. Το βιβλίο βασίστηκε σε σημειώματα της συγγραφέα που δημοσιεύθηκαν για περίπου δυο χρόνια στο Books’ Journal. Ένα απ’ αυτά τα ενδεικτικά σημειώματα, δημοσιεύουμε σήμερα εδώ. Τα υπόλοιπα, προφανώς, στο βιβλίο.

Στα 1980, όταν έπλεκα μανιωδώς, η δημοτικότητα του πλέκειν είχε σημειώσει απότομη πτώση. Περί τα τέλη της δεκαετίας, άρχισαν να φθίνουν τα καταστήματα που πουλούσαν μάλλινα και βαμβακερά νήματα, βελόνες στρογγυλές και ίσιες, ξύλινες, μεταλλικές και κοκάλινες, βελονάκια, τσιγκέλια, καλτσοβελόνες. Ζαχαριάδης, Μολοκότος, Πρατικάκης εγκατέλειπαν την Ερμού, κατέφευγαν στα στενάκια γύρω από την Αγίου Μάρκου, περιόριζαν τις συλλογές τους, και στο τέλος έκλειναν.

FernandoPessoa, Υπόθεση Βάργκας, μετάφραση από τα πορτογαλικά-εισαγωγή: Μαρία Παπαδήμα, Νεφέλη, Αθήνα 2011, 210 σελ.

FernandoPessoa, Η κλεμμένη περγαμηνή, μετάφραση από τα πορτογαλικά: Μαρία Παπαδήμα, Νεφέλη, Αθήνα 2012, 190 σελ.,

Φερνάντο Πεσσόα, Αστυνομικές ιστορίες, μετάφραση-εισαγωγή από τα πορτογαλικά: Γιάννης Σουλιώτης, Σοκόλη, Αθήνα 2012, 192 σελ.

«Μια από τις ελάχιστες πνευματικές τέρψεις που απομένουν σε ότι πνευματικό απομένει ακόμα στην ανθρωπότητα είναι η ανάγνωση αστυνομικών μυθιστορημάτων. Ένα από  τα βιβλία αυτών των συγγραφέων (σ.σ Κόναν Ντόυλ, Άρθουρ Μόρρισον), ένα τσιγάρο των 45 σεντάβος το πακέτο, η ιδέα ενός φλιτζανιού καφέ –τριάδα αδιαίρετη που κλίνει για μένα την ευτυχία σε όλες τις πτώσεις– σε αυτό συνίσταται η ευτυχία μου».Αυτά υποστήριζε ο Φερνάντο Πεσσόα ο οποίος δεν είχε τη συνήθεια μόνο να διαβάζει αστυνομικά αλλά και να γράφει.

Στο έργο της Ρέας Γαλανάκη έχει διαπιστωθεί η σταθερή αναφορά της σε ζητήματα που άπτονται της ιστορίας. Πρόσωπα και γεγονότα ιστορικά αναπλάθονται μυθιστορηματικά και οι ήρωές της, αν και υπόκεινται σε ιστορικό υπόβαθρο, διαμορφώνονται μέσα από τη μυθοπλαστική τους δράση σε υποκείμενα με έντονη την αυτοσυνειδησία, τον προβληματισμό και τις ψυχολογικές επιπτώσεις των γεγονότων τα οποία βιώνουν. Οδηγοί τρεις μυθιστορηματικοί χαρακτήρες, ένας ήρωας και δυο ηρωίδες, από τρία μυθιστορήματά της. [ΤΒJ]

Ρέα Γαλανάκη, Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά, Καστανιώτη, Αθήνα 1989, τελευτ. έκδ. 2008, 231 σελ.

Ρέα Γαλανάκη, Ελένη ή ο Κανένας, Άγρα, Αθήνα 1998, τελευτ. έκδ. Καστανιώτη 2004, 282 σελ.

Ρέα Γαλανάκη, Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα, Καστανιώτη, Αθήνα 2009, 270 σελ.

«Έτσι κι εγώ εξηγώ τα ανεξήγητα εκείνης της νύχτας, ότι κλείνοντας τους κύκλους της η μοίρα εκδικείται όποια γυναίκα προσπαθεί να δραπετεύσει από την προκαθορισμένη επανάληψή της».

 Ρέα Γαλανάκη, Ελένη ή ο Κανένας.

David Sedaris, Ας συζητήσουμε για το Διαβήτη με Κουκουβάγιες, μετάφραση από τα αγγλικά: Μυρσίνη Γκανά, Μελάνι, Αθήνα 2014, 304 σελ.

Ένας συγγραφέας-performer που δρασκελίζει το χάσμα ανάμεσα στην αρθρογραφία και τη λογοτεχνία, αλλά σκαλίζει το χάσμα ανάμεσα στις οικογένειες των ονείρων και τις άλλες, τις πραγματικές.

Όταν ρωτήθηκε ο Χέμινγουεϊ ποια είναι η καλύτερη εκπαίδευση για έναν συγγραφέα, απάντησε: «μια δυστυχισμένη παιδική ηλικία». Ο Σεντάρις μπορεί, ή μπορεί και όχι, να είχε μια πραγματικά δυστυχισμένη παιδική ηλικία, αλλά είναι σίγουρο ότι στην οικογένειά του βασίζει το συγγραφικό του έργο. Το συγγραφικό του σύμπαν, για την ακρίβεια. Και στο τελευταίο του βιβλίο Ας συζητήσουμε για το Διαβήτη με Κουκουβάγιες, με την εξαίρεση έξι σύντομων μονολόγων σε πρώτο πρόσωπο όπου ο αφηγητής δεν είναι ο Σεντάρις (είναι τρεις γυναίκες, δυο άντρες κι ένα δεκαεξάχρονο κορίτσι με ψεύτικη βρετανική προφορά), η οικογένειά του είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο κεντάει, και πάλι, τις ιστορίες του. Οι πιστοί αναγνώστες του γνωρίζουν πια αυτή την οικογένεια τόσο καλά, ώστε κάθε καινούργιο βιβλίο του είναι λίγο σαν συνέχεια της ίδιας ιστορίας.

Η Στασινοπούλου έχει μάθει να βλέπει και να ακούει. Όχι ως δασκάλα, ως συγγραφέας. Οι περιγραφές των μικρών ηρώων της είναι ολιγόλογες και καίριες κι οι ατάκες τους αφοπλιστικές. Επίσης, ξέρει να γράφει. Η τρίτη έκδοση του βιβλίου της με 28, κατ’ αρχάς αυτοβιογραφικά, αφηγήματα από τα χρόνια που δίδασκε, ως φιλόλογος, στο σχολείο, επαναβεβαιώνει τη σχέση της συγγραφέα με την καθαρόαιμη αφήγηση. [ΤΒJ]

Μαρία Στασινοπούλου, Κυρία, με θυμάστε;, Κίχλη, γ’ έκδ. Αθήνα 2013, 100 σελ.

Με τη Μαρία Στασινοπούλου, φιλόλογο και κριτικό της νεοελληνικής λογοτεχνίας, συναντήθηκα για πρώτη φορά σε μια εκδήλωση για τη φίλη της Άλκη Ζέη, στην ταράτσα του Μεταίχμιου στην οδό Ιπποκράτους, το καλοκαίρι του 2011. Μιλήσαμε, διαπιστώσαμε ότι είμαστε σχεδόν γείτονες, αφού εκείνη και ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος μένουν στο Θησείο κι εγώ στα Πετράλωνα, ανταλλάξαμε τις επόμενες ημέρες τηλεφωνήματα, επισκέψεις και βιβλία και, πριν καν εκπνεύσει εκείνο το πρώτο καλοκαίρι, είχαμε γίνει φίλοι.

Ο Τάσος Γουδέλης στη νέα συλλογή διηγημάτων του με είκοσι δύο ιστορίες, ανασυνθέτει προσωπογραφίες ξεφεύγοντας από τους κλασικούς αφηγηματικούς τρόπους ενός διηγήματος. Ηοργάνωση και ύφανση του αφηγηματικού χώρου, όπως και η χάραξη της δράσης των προσώπων, τείνουν σ’ έναν καθαρά ανθρωπολογικό στόχο. Το «δύστροπο» ύφος του Γουδέλη δεν κάνει το κείμενο λιγότερο ελκυστικό και ιδιότυπο, μια λογοτεχνία με ιδιαίτερο βάρος και ύφος.

Άλκη Ζέη, Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο, Μεταίχμιο, Αθήνα 2013, 386 σελ.

Η Άλκη Ζέη, αγαπημένη συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας, που ποτέ δεν διεκδίκησε να μεταφραστούν οι επιτυχίες της σε μετοχές στην αγορά της δημοσιότητας, καταθέτει ένα καινούργιο βιβλίο, αυτοβιογραφικό, για μια ζωή που αρδεύτηκε από τις σχέσεις σημαντικών ανθρώπων και σημαδεύτηκε από δραματικά ιστορικά γεγονότα. Η συγγραφέας κινήθηκε με δικαιοσύνη και σεβασμό ανάμεσα στις σκοτεινές και τις φωτεινές περιοχές της μνήμης και μας έδωσε ένα όμορφο αφήγημα που δεν μας τέρπει απλά, αλλά μας εμψυχώνει.[ΤΒJ]

Reiner Stach, Kafka. The years of insight, μετάφραση στα αγγλικά από τα γερμανικά: Shelley Frisch, PrincetonUniversity Press, 2013, 682 σελ.

Το δεύτερο μέρος της βιογραφίας του Ράινερ Σταχ ακολουθεί έναν «κατά λάθος μοντερνιστή» από την περίοδο της ωριμότητας ως το θάνατό του. Ο στόχος στη διαδρομή είναι να φέρει στην επιφάνεια τα πολλά πρόσωπα του συγγραφέα που «δεν ήταν τίποτε άλλο εκτός από λογοτεχνία»

Joseph Roth, Ιώβ. Η ιστορία ενός απλού ανθρώπου, μετάφραση από τα γερμανικά: Μαρία  Αγγελίδου, σύνταξη εργογραφίας: Τόνια Χ. Παπαϊωάννου - Παναγιώτης Τσούκας, Άγρα, Αθήνα 2013, 230 σελ.

Η έκδοση του Ιώβ στα 1930 αποτέλεσε σημείο καμπής για τη μετέπειτα συγγραφική πορεία του αυστριακού συγγραφέα, αφού προηγήθηκε του κορυφαίου (ελεγειακού) ιστορικού μυθιστορήματός του, Το εμβατήριο του Ραντέτσκυ (1932), έργου που συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα πεζογραφήματα της γερμανικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα - και βέβαια στον γερμανικό λογοτεχνικό Κανόνα. Ο μεταφραστής του βιβλίου στα αγγλικά, Ρος Μπέντζαμιν, το θεωρεί κείμενο κομβικό, μέσα από το οποίο ο συγγραφέας επιστρέφει στην παιδική του ηλικία –διά της οδού αυτού που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αφήγημα νόστου– και  στη μητρική γη με όλη την οικειότητα, αλλά και την ετερότητα που την περιβάλλει. Και τι μπορεί να πει, σήμερα, το συγκεκριμένο κείμενο στον έλληνα αναγνώστη; [ΤΒJ]

Μισέλ Φάις, Aegypius monachus. Νουβέλα, Πατάκη, Α΄έκδοση Καστανιώτης 2001, αναθεωρημένη επανέκδοση Αθήνα 2013, 133 σελ.

Πέρα από κάποιο σημείο δεν υπάρχει πλέον επιστροφή.Σε αυτό το σημείο πρέπει να φθάσουμε. [ΑΦ, αρ. 5]

Στο Aegypius monachus που επανεκδόθηκε φέτος, ο Μισέλ Φάις αφηγηματοποιεί κομμάτια της παιδικής του μνήμης που δεν είχε ανασύρει στην επιφάνεια για πολλά χρόνια. Σπαράγματα της εβραϊκής του ταυτότητας  και της παιδικής του ηλικίας, στον τραχύ δρόμο προς την ενηλικίωση, που ψηλαφίζει με έναν αυτοβιογραφικό τρόπο, όπως άλλωστε κάνει και στη συνέχεια σε άλλα έργα του.  

Κάρολος Τσίζεκ, Η λιμνοθάλασσα της Γεωργικής Σχολής και άλλες αφηγήσεις, επίμετρο: Αλέξης Ζήρας, Κίχλη, Αθήνα 2013, 221 σελ.

Μεταφραστής, ποιητής και γραφίστας, συνεργάτης του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη και του Ντίνου Χριστιανόπουλου, ο τσεχικής καταγωγής Κάρολος Τσίζεκ είναι ένας από τους τελευταίους εκφραστές της πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης. Στα κομψά και αφηγηματικά ώριμα αυτοβιογραφικά κείμενα που περιλαμβάνει το βιβλίο του καταγράφεται η ζωή μιας πόλης που ήταν πλούσια με ελάχιστα, πριν παραδοθεί στον νεοπλουτισμό, τη μονογλωσσία και τη μονολιθική νεοελληνική ταυτότητα. [TBJ]

Διονύσιος Σολωμός, «Ο Κρητικός», επίμετρο-σημειώσεις: Στυλιανός Αλεξίου, Κίχλη, Αθήνα 2013, 25 σελ.

Ως αυτόνομο βιβλίο κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 2013 από τις εκδόσεις Κίχλη, μέρες μόλις πριν πεθάνει ο επιμελητής του Στυλιανός Αλεξίου, το μείζον ποιητικό σύνθεμα του Σολωμού «Ο Κρητικός» [1833-34], σε μερικώς νέα εκδοτική επεξεργασία, μετά τη θεμελιακή έκδοσή του: Διονυσίου Σολωμού, Ποιήματα και Πεζά, επιμέλεια-εισαγωγές Στ. Αλεξίου, στιγμή, Αθήνα 1994 [²2007], με εμπλουτισμένες ερμηνευτικές σημειώσεις, και γλωσσάρι του διακεκριμένου εκλιπόντος. Έργο της ώριμης, κερκυραϊκής περιόδου του ποιητή, και από τα πιο ολοκληρωμένα του ως προς το στάδιο επεξεργασίας στο οποίο μας παραδόθηκε, «Ο Κρητικός» θέτει ποιητολογικά ζητήματα αιχμής γύρω από το σολωμικό έργο, που η επεξεργασμένη πρόσφατη έκδοσή του από τον Αλεξίου επιβάλλει να ξανασκεφτούμε.