Λογοτεχνία

Δημοσθένης Κούρτοβικ, Ο ήχος της σιωπής της. Μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2024, 304 σελ.
Η μητέρα του αφηγητή πεθαίνει αρχές καλοκαιριού του 2015. Στην κηδεία της, απρόσμενα, τη συνοδεύει ένα ετερόκλητο πλήθος κόσμου, προκαλώντας την έκπληξή του. Την παραμονή του θανάτου της, έχει καλέσει αυτόν και την αδελφή του στο κρεβάτι της και τους ψιθυρίζει ελλειπτικές προτάσεις με ευδιάκριτες τις λέξεις σπηλιά, τανκς, πύργος. Την προτροπή να βρουν κάποια. Και επειδή η μητέρα του ώς το τέλος της ζωής της δεν παραληρούσε, ο αφηγητής, άνθρωπος με εγγενή κλίση να αναζητά αινίγματα ακόμα και εκεί όπου δεν υπήρχαν, αρχίζει να αναρωτιέται με ανατατική ένταση πάνω στο νόημα των τελευταίων της λέξεων.

Κονσταντίν Λεόντιεφ, Οδυσσέας Πολυχρονιάδης. Αναμνήσεις ενός Έλληνα από το Ζαγόρι, μετάφραση από τα ρωσικά: Γιώργος Σ. Δημητρακόπουλος, Αρμός, Αθήνα 2024, 2 τόμοι, 759 σελ.
Για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα, κυκλοφορεί το ιστορικό μυθιστόρημα του ρώσου στοχαστή και συγγραφέα Κονσταντίν Λεόντιεφ (1831-1891) για το κουβάρι της νεοελληνικής ψυχής. Ένα πολύτιμο εργαλείο για τις ελληνικές σπουδές με θέμα την ταυτότητα.

Νικολάι Σουλτς, Ναυτία της γης, μετάφραση από τα αγγλικά: Κώστας Σπαθαράκης, επίμετρο: Ντίπες Τσακραμπάρτι, Αντίποδες, Αθήνα 2024, 120 σελ.
Έχουμε πάψει να γνωρίζουμε πλήρως από τι εξαρτάται η επιβίωσή μας, ποιο ακραίο καιρικό φαινόμενο ή ποιο εξωτικό παθογόνο ή ποιος απρόβλεπτος ρύπος θα μας απειλήσει σήμερα, αύριο. Η εποχή μας δεν είναι, απλώς, εποχή κατάρρευσης του κλίματος. Η ύπαρξή μας η ίδια επιβαρύνει τον πλανήτη. Τι ποιότητα ζωής όμως, τι ελευθερία και τι δικαιώματα να διεκδικήσεις σε αυτή τη συνθήκη; Ο Μπρούνο Σουλτς θέτει τις προκλήσεις. [ΤΒJ]

Len Deighton, Αποστολή στο Βερολίνο, μετάφραση από τα αγγλικά: Αντώνης Καλοκύρης, Κλειδάριθμος, Αθήνα 2024, 374 σελ.
Τον Αύγουστο του 1961, η Ανατολική Γερμανία αποφάσισε να κατασκευάσει «αντιφασιστικό τείχος προστασίας», για να αποτρέπει τη φυγή πολιτών προς τον δυτικό τομέα του Βερολίνου. Ήταν σύνθετη στρατιωτική κατασκευή, με δύο τείχη ύψους 3,6 μέτρων, με διάδρομο περιπολίας, 302 παρατηρητήρια, συρματοπλέγματα και συστήματα συναγερμού, την οποία επιτηρούσαν 14.000 φύλακες και 600 σκυλιά. Εκείνη την εποχή, ο πράκτορας στις κατασκοπικές ιστορίες του Λεν Ντέιτον, πήγε στο Δυτικό Βερολίνο…

Ευγένιος Ιονέσκο, Ψηφίδες ημερολογίου, μετάφραση από τα γαλλικά: Αντώνης Καραβασίλης, στιγμή, Αθήνα 2018, 224 σελ.
Το βιβλίο εκδόθηκε στα γαλλικά, το 1967∙ φυσικά ως ημερολόγιο γράφτηκε σταδιακά σε προηγούμενο χρονικό διάστημα. Δεν αφορά καθημερινά γεγονότα αλλά κυρίως σκέψεις σχετικά με τον κόσμο, την ύπαρξη, τον εαυτό και τον αλληλοσχετισμό τους. Χρησιμοποιούνται όνειρα, ως οπτικές εικόνες στους στοχασμούς. Η περιγραφή ονείρων είναι ένα λογοτεχνικό κατόρθωμα καθώς δεν υπακούουν στην στέρεη λογική της γλώσσας. Προκύπτει μια εξαιρετική αφήγηση, που δείχνει ότι πέρα από το θέατρο ο Ιονέσκο είναι και μεγάλος αφηγητής.

Lauren Groff, Matrix, μετάφραση από τα αγγλικά: Χρήστος Οικονόμου, Πόλις, Αθήνα 2024, 282 σελ.
Ένα από τα βιβλία που διαβάστηκαν και επαινέθηκαν πολύ το διάστημα αμέσως μετά την έξαρση τoυ Covid-19, όταν η ανάγνωση βιβλίων σημείωσε σημαντική άνοδο (καθώς θεωρήθηκε, δικαίως, ασφαλές χόμπι), ήταν το Matrix (Σεπτέμβριος 2021). Είναι το τέταρτο μυθιστόρημα της αμερικανίδας συγγραφέα Λορίν Γκροφ.[i] Ιστορικό μυθιστόρημα για τη Μαρία της Γαλλίας, που θεωρείται η διασημότερη ποιήτρια του Μεσαίωνα – και στο βιβλίο παρουσιάζεται ως υποδειγματική μορφή στο δρόμο της γυναικείας χειραφέτησης.

Στέφανος Κακλαμάνης (επιμ.), Η «φύση των πραμάτω». Από τη γένεση στη διάχυση και την πρόσληψη του Ερωτόκριτου, Στέγη Βιτσέντζος Κορνάρος, Σητεία 2023, 384 σελ.
Στον συλλογικό τόμο, με τίτλο: Η «φύση των πραμάτω». Από τη γένεση στη διάχυση και την πρόσληψη του Ερωτόκριτου, καρπό συνεδρίου που έλαβε χώρα στη Στέγη Βιτσέντζος Κορνάρος της Σητείας τον Ιούλιο του 2022, παραδειγματικά αναδεικνύεται το ανεξάντλητο φιλολογικό - ερμηνευτικό κοίτασμα του έμμετρου ερωτικού έπους του Κορνάρου, Ερωτόκριτος, συντεθειμένου στην Κρήτη, στις αρχές του 17ου αιώνα, στην καλλιεργημένη δημώδη γλώσσα της εποχής.

Νάντια Φραγκούλη, Ο διάλογος της ελληνικής πεζογραφίας με τον κινηματογράφο 1949-2009, Γκόνη, Αθήνα 2023, 800 σελ.
Ο κινηματογράφος, ως μαζική τέχνη, επηρέασε από τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα τους έλληνες συγγραφείς, όπως άλλωστε παραδέχονται και οι ίδιοι στις αναφορές τους. Πώς εξελίχθηκε ο παγκόσμιος κινηματογράφος αλλά και η πρόσληψή του στην Ελλάδα, στο πέρασμα του χρόνου; Κυρίως, πώς αποτυπώνεται «το λειτουργικό σύνολο των κινηματογραφικών αναφορών ενός λογοτεχνικού έργου»;

Jenny Erpenbeck, Η συντέλεια του κόσμου, μετάφραση από τα γερμανικά Αλέξανδρος Κυπριώτης, Καστανιώτη, Αθήνα, 2017, 304 σελ.
Η λογοτεχνία της Τζένι Έρπενμπεκ δεν είναι μονότονη. Έχει βεβαίως ορισμένα μόνιμα θεματικά χαρακτηριστικά. Την ενδιαφέρουν η ιστορία, η απώλεια και το πέρασμα του χρόνου, η μεταμόρφωση και η αέναη εξέλιξη, το τυχαίο και το αναπόφευκτο. Επίσης, η λογοτεχνία της μιλάει συχνά για την αλληλεπίδραση μεταξύ της προσωπικής μνήμης και της συλλογικής ιστορίας, δείχνοντας πώς οι ατομικές ζωές καθορίζονται από τις ευρύτερες ιστορικές δυνάμεις. Στο κείμενο που ακολουθεί, μαθαίνουμε τι έχει γράψει πέραν του πολυσυζητημένου Καιρού. [ΤΒJ]

Paul Auster, Μπαουμγκάρτνερ. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα αγγλικά: Ιωάννα Ηλιάδη, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 246 σελ.
Η ζωή του Σάι Μπαουμγκάρτνερ έχει καθοριστεί από τη βαθιά, διαρκή αγάπη του για τη γυναίκα του, την Άννα, που σκοτώθηκε σε ένα δυστύχημα στη θάλασσα πριν από εννιά χρόνια. Το τελευταίο μυθιστόρημα του Πολ Όστερ, πριν πεθάνει, κινείται στον γνώριμο κόσμο του συγγραφέα του. Αλλά θέτει ερωτήματα για το θάνατο και τη μνήμη. Μπορεί η μνήμη ενός αγαπημένου προσώπου να είναι αντίδοτο στο θάνατο; Αρκεί να θυμόμαστε κάποιους για να τους διατηρούμε ζωντανούς εκεί στο Απέραντο Πουθενά; Το τελευταίο έργο του Πολ Όστερ είναι συμπύκνωση των θεμάτων του και της στοχαστικότητάς του, που θα λείψει από πολλούς. [ΤΒJ]

Ζορζ Περέκ, W ή Η παιδική ανάμνηση, μετάφραση από τα γαλλικά: Αχιλλέας Κυριακίδης, ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 2024
Το βιβλίο W ή Η παιδική ανάμνηση θεωρείται ένα από τα μείζονα έργα της αυτοβιογραφικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Η αρθρογραφία που αφορά το εν λόγω βιβλίο είναι τεράστια. Στο κείμενο αυτό, με αφορμή την πρόσφατη ελληνική έκδοση στην εξαιρετική μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη, καταθέτω την προσωπική μου ματιά για κάποιες πτυχές του έργου που με ενδιαφέρουν περισσότερο.

Επτά σκέψεις για τις προσευχές του Μισέλ Φάις
Μισέλ Φάις, Αμήν. Προσευχές στο Κενό. Διηγήματα, Πατάκη, Aθήνα 2024, 168 σελ.
Αποφθέγματα, αυτοαναφορικές ιστορίες, σπαράγματα σοφίας, εσωτερικοί μονόλογοι, συνταγές ζωής, το βιβλίο του Mισέλ Φάις έχει όλα τα δομικά στοιχεία για να μη μας αρέσει. Με αυτά τα υλικά χτίζεις μια κερδοφόρα αλλά ευτελή σχέση με το κοινό, εμπορεύεσαι ψευτοεργαλεία αυτοβοήθειας και αναστυλώνεις φθαρμένους νάρκισσους, δεν κάνεις λογοτεχνία. Αυτός μας λέει η ειδολογική εμπειρία και η αναγνωστική μας ενημέρωση. Έτσι δεν είναι; Έτσι είναι. Έτσι είναι εκτός αν είσαι ο Μισέλ Φάις, 67 χρονών στην Ελλάδα μετά τη χρεοκοπία και την ανάκαμψη, με ένα παιδί, ένα μικρό αγόρι, τον Μάρκο ή αλλιώς μικρό Ραβί στη μυθοπλαστική του περσόνα.