Σύνδεση συνδρομητών

Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος: Κομψά παιγνιώδης

Σάββατο, 30 Νοεμβρίου 2024 00:02
Στρατιωτικός ιατρός.
Αρχείο Δημήτρη Κανελλόπουλου
Στρατιωτικός ιατρός.

Οι [συνομήλικοι συγγραφείς] Μένης Κουμανταρέας, Γιώργος Ιωάννου και Χριστόφορος Μηλιώνης αντίκρισαν την εποχή τους με ένα βλέμμα μελαγχολικά πικρό· ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος (γ. 1930) όχι. Στα 88 διηγήματά του γραμμένα στο μακρύ διάστημα μιας εξηνταετίας (Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη 1973, Θερμά θαλάσσια λουτρά 1980, Ο γενικός αρχειοθέτης 1989, Ροζαμούνδη 1995, Τόποι τέσσερις συν τρεις 2001, Ο οβολός 2004, Ο θησαυρός των αηδονιών 2009, Αποκοπή πλατάνου 2010 και Μπάνιο με τον Γιάννη 2019), ο συγγραφέας συνέθεσε ένα σύμπαν λιτής δομικής διευθέτησης, απλών καθαρών γραμμών, ανεξάντλητης δροσιάς και λεπταίσθητου χιούμορ. Οι περισσότερες θεματικές του ανήκουν άλλωστε στον ιδιωτικό, και όχι στον δημόσιο χώρο. Στο κέντρο κάθε κειμένου βρίσκεται πάντοτε το αφηγηματικό εγώ, μια διακριτική παρουσία που με πνευματώδη οξυδέρκεια και παγίως αγαθή προαίρεση παρατηρεί, σχολιάζει και ανακαλεί, δημιουργώντας το μείγμα παλαιικής λεπτότητας και σύγχρονης λιτότητας, που χαρακτηρίζει σταθερά τον μοντέρνο Η.Χ.Π. 

Κοινό χαρακτηριστικό των κειμένων του αποτελεί όχι ο ευθυμογραφικός ή παρωδιακός, αλλά ο κομψά παιγνιώδης τόνος. Μια ανάμνηση που αναδύεται απ’ το παρελθόν, μια διαπίστωση που αφορά τον περίγυρο, μια παρατήρηση που σχολιάζει το παρόν, αλλά και ένας συνειρμός, ένα όνειρο ή μια σκέψη παράγουν ευρύτατο φάσμα συγκινήσεων. Μαζί λοιπόν με το φιλοπαίγμον βλέμμα υπάρχει και η βαθιά νοσταλγία, μαζί με το ειρωνικό σκώμμα υπάρχει και η ενοχή, μαζί με τις ξεκαρδιστικές σκηνές υπάρχει και η υφέρπουσα λύπη. Πρόκειται για έναν τεράστιο συναισθηματικό πλούτο που, δοσμένος υπαινικτικά, συχνά οδηγεί σε μια συγκινησιακή αποκάλυψη, σε μια έλλαμψη, σε μιαν επιφάνεια. Η διαύγεια στην έκφραση και η σαφήνεια στην πλοκή, μαζί με την προσήλωση του πεζογράφου στη φαινομενική λεπτομέρεια, τον τοποθετούν στο μινιμαλιστικό ρεύμα. Μέσα στο περιβάλλον βουλιμικής πλησμονής και έντονης ψυχικής δυσφορίας, το έργο προσκαλεί τον αναγνώστη να επικεντρωθεί στο μικρό, στο σεμνό και στο απέριττο· και η ξεχωριστή του τεχνική κάνει τα καλοζυγισμένα του διηγήματα να απογειώνονται ανάλαφρα, και με την πτητική τους τάση να εξαφανίζουν την καταθλιπτική διάθεση της ύπαρξης και το καθημερινό άχθος.

Απόσπασμα από την μελέτη της Ελισάβετ Κοτζιά, Ελληνική πεζογραφία 1974-2010. Το μέτρο και τα σταθμά (Πόλις, 2020), σ. 428-429.

Ελισάβετ Κοτζιά

Κριτικός βιβλίου της εφημερίδας Καθημερινή. Κυκλοφορούν τα βιβλία της: Ιδέες και αισθητική. Μεσοπολεμικοί και μεταπολεμικοί πεζογράφοι 1930-1974 (2006),  Ελληνική πεζογραφία 1974-2010. Το μέτρο και τα σταθμά (2020).

Προσθήκη σχολίου

Όλα τα πεδία είναι υποχρεωτικά. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.