Λίζυ Τσιριμώκου

Το ποιητικό, αλλά και το σύνολο έργο του Νίκου Φωκά (1927-2021), το διακρίνει μια ήρεμη δύναμη. Ποίηση στοχαστική, απαιτητική, δοκιμιακός λόγος ευκρινής κι επιχειρηματολογημένος – η κραυγαλέα έκφραση και το υπερτονισμένο συναίσθημα, οι ατμοί του θυμικού, δεν έχουν θέση εδώ. Για «συγκινησιακά λιτοδίαιτη ποιητική» κάνει λόγο η κριτική. Το δοκίμιο της Λίζυς Τσιριμώκου από το αφιέρωμα του τχ. 158 στον Νίκο Φωκά.

Μισέλ Φάις, Αμήν. Προσευχές στο Κενό. Διηγήματα, Πατάκη, Aθήνα 2024, 168 σελ.

Το ότι ο Φάις γυροφέρνει σε όλα του σχεδόν τα γραπτά την έννοια του θανάτου είναι κοινός τόπος για τον προσεκτικό αναγνώστη του. Ο θάνατος κυκλώνει κι εδώ, στο σημερινό βιβλίο του, τους 87 μικρούς ή μεγαλύτερους αφηγηματικούς σπασμούς που συναπαρτίζουν αυτή τη λιτανεία, μια μονότονη ακολουθία ιστοριών με στερεότυπη έναρξη (Κάποιες στιγμές νιώθεις ότι πεθαίνεις στη θέση ενός άλλου) και ομοιόμορφη αυλαία (Αμήν).  Αυτό το τελικό είθε, μακάρι, γένοιτο –όπως μπορεί κανείς να μεταφράσει το ικετευτικό εβραϊκό αμέν– σφαλίζει μονότροπα και υπνωτιστικά την καθεμία μυθοπλαστική προσευχή που έπεται μιας προηγούμενης και δίνει τη θέση της σε μια επόμενη, σκηνοθετώντας μια ατελεύτητη σκυταλοδρομία. Τόσο η αρχή λοιπόν όσο και το τέλος σε τούτο το ξεκούκισμα των αφηγηματικών ψηφίδων λειτουργεί κατευναστικά, επιχειρεί να παραλάβει πατερναλιστικά τον αναγνώστη από το χέρι και να τον οδηγήσει με ασφάλεια στο μονοπάτι μιας μηχανικής συνήθειας, μιας καθημερινής προσευχής.

Αν σήμερα ζούσε η ποιήτρια, καθηγήτρια φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αλλά και υπεύθυνη για τις σελίδες βιβλίου του περιοδικού Αντί, Άντεια Φραντζή, θα έμπαινε στα 80. Πέθανε στις 31 Μαΐου 2024. Αλλά οι φίλοι και οι συνάδελφοί της δεν την ξεχνούν ποτέ. Εις μνήμην της, αναδημοσιεύουμε το κείμενο αποχαιρετισμού στην Άντεια της Λίζυς Τσιριμώκου, που πρωτοδημοσιεύτηκε στο τεύχος 154 του Βοοks' Journal (τχ. Ιουνίου 2024).

Άντεια Φραντζή, Το έσω χάραγμα 1975-2015, Sestina, Αθήνα 2021, 272 σελ.

Η Άντεια Φραντζή είναι ο ήρωας του ποιητικού της έργου. Δεν εννοώ με αυτό ότι η ποίησή της είναι ευθέως αυτοβιογραφική· δεν ανεκδοτολογεί στιγμιότυπα του βίου, αλλά στηριζόμενη σε μύχιες, αυθεντικές εμπειρίες δημιουργεί και εκθέτει τον μύθο της βιογραφίας της. Στο κέντρο του σύμπαντός της ενοικεί ένα ποιητικό πρόσωπο, ένα αφηγηματικό εγώ που επαναλαμβάνει άοκνα από ποίημα σε ποίημα: «αυτή είμαι, δείτε με, σας μιλώ».

Μιχάλης Χρυσανθόπουλος, Το αμφίσημο γέλιο στη συλλογή Ο μπιντές και άλλες ιστορίες του Μάριου Χάκκα. Μελαγχολία και ανατροπή, Άγρα, Αθήνα 2023, 224 σελ.

Το βιβλίο του Μιχάλη Χρυσανθόπουλου για τον Μάριο Χάκκα, και ιδίως για το μεσαίο βιβλίο του, τη συλλογή Ο μπιντές και άλλες ιστορίες, πριν απ’ όλα είναι μια γενναία εκκαθαριστική επιχείρηση, που αφαιρεί όσες προσχώσεις και φερτά υλικά θόλωναν τη γραφή ενός ιδιαίτερου συγγραφέα o οποίος κινήθηκε στον χώρο της Αριστεράς ως αντιδογματικός, με γραφή που αναδείκνυε την υπαρξιακή αυθεντικότητά του. [TBJ]

 Χάρης Βλαβιανός, Πλατωνικοί διάλογοι ή γιατί στο σπήλαιο κάνουν όλοι πάρτι, Πατάκη, Αθήνα 2022, 235 σελ.

Ο Χάρης Βλαβιανός επιδεικνύει τη σατιρική, σαρκαστική και, ευρύτερα, φιλοπαίγμονα, χιουμοριστική φλέβα του.

Σαρλ Μπωντλαίρ, Τα άνθη του κακού. Παρισινοί πίνακες. Τα απαγορευμένα ποιήματα, μετάφραση από τα γαλλικά - σχόλια - επίμετρο: Ερρίκος Σοφράς, Μεταίχμιο, Αθήνα 2021, 183 σελ.

Τα άνθη του κακού είναι μια ποιητική ισορροπία τρόμου, θα έλεγες, ανάμεσα στο γκρέμισμα και το στήσιμο. Μία και μοναδική ποιητική συλλογή, ποιητική βολίδα που άλλαξε δυναμικά το λογοτεχνικό τοπίο, ποντίζοντάς το στη νεωτερική τοξικότητα κι ευαισθησία. Κι ο Ερρίκος Σοφράς, που καταπιάνεται εκ νέου με αυτή την ποίηση, υπογραμμίζει για άλλη μια φορά την εγρήγορη κριτική του συνείδηση και τη σταθερή γλωσσική του ευαισθησία.

Στο άκουσμα του θανάτου του, σημείωνα μουδιασμένη (εφ. Τα Νέα, 13 Ιουλίου 2016) ότι «δυσκολεύομαι να χρησιμοποιήσω χρόνο παρατατικό για κάποιον που ήταν η προσωποποίηση της δράσης και της μαχητικότητας». Το πράγμα δεν έχει αλλάξει, βέβαια, καμιά εικοσαριά μέρες αργότερα. Ο Μαρωνίτης «θα μας λείπει εξακολουθητικά» για πολλούς λόγους, που πολλοί (φίλοι εγκάρδιοι, αλλά και άσπονδοι, μαθητές, συνάδελφοι και συνοδοιπόροι) κατέγραψαν και σχολίασαν, ο καθένας με τον ιδιοσυγκρασιακό του τρόπο.

W.H. Auden, Πένθιμο μπλουζ, μετάφραση από τα αγγλικά: Ερρίκος Σοφράς, Κίχλη, Αθήνα 2015, 72 σελ.

Η μεταφραστική περιπέτεια του Ερρίκου Σοφρά στη χώρα του Ώντεν είναι υποδειγματική. Η δεξιότητά του συμβάλλει ώστε να λιγοστέψει το πηχτό, «ψηλαφητό σκοτάδι» που περιβάλλει ακόμη στη χώρα μας έναν από τους μείζονες ποιητές του 20ού αιώνα.