Μια τέτοια προσέγγιση –παρά τις πιθανές ενστάσεις όσων θα έσπευδαν να επισημάνουν ότι ο «δημοκρατικός διάλογος» είναι άτοπος για την άλλη πλευρά– δεν θα μπορεί και δεν πρέπει να αποκλείει την κλασική κινεζική σκέψη, θεμελιώδης αρχή της οποίας είναι η «διόρθωση των ονομάτων» (Τζaνγκ μiνγκ / 正名), που επιτάσσει τη διαρκή δοκιμή και επανατοποθέτηση των όρων ώστε αυτοί να αντανακλούν ορθά σημασίες, ρόλους και σχέσεις. Με αυτή την έννοια, το φόρουμ γίνεται ο κατεξοχήν τόπος όπου οι δύο παραδόσεις, δυτική και κινεζική, συναντώνται δημιουργικά, και οι ιδέες ελέγχονται και μετασχηματίζονται σε κοινές πρακτικές κατανόησης, δημιουργώντας, πλέον, ένα νέο πεδίο συνύπαρξης.
Στη σημερινή πολιτική συγκυρία, η Δύση μοιάζει να δυσκολεύεται να αναγνωρίσει την κινεζική σκέψη ως ισότιμη με τη δική της. Χαρακτηριστική είναι η θέση που της επιφυλάσσουν τα προγράμματα σπουδών των δυτικών πανεπιστημίων, συχνά αποφεύγοντας να την αντιμετωπίσουν ως αυτόνομο φιλοσοφικό πεδίο, εντάσσοντάς την σε κύκλους γλωσσών και πολιτισμών ή, ακόμη συχνότερα, θρησκειολογίας. Από την άλλη, ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου επί δεκαετίες η έρευνα αιχμής υπήρξε εθνικό πλεονέκτημα, η μελέτη της κινεζικής σκέψης καλλιεργήθηκε με αξιώσεις αριστείας (χαρακτηριστική περίπτωση είναι ο κύκλος του Νέου Κομφουκιανισμού της Βοστώνης, που αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ). Όμως ο αντίκτυπος που έχει η κρίση στις σχέσεις με την Κίνα γίνεται πια αισθητός: αμερικανικά προγράμματα που υπήρξαν μέχρι τώρα ανοικτά στη μελέτη του κινεζικού πολιτισμού υφίστανται οικονομικές και πολιτικές πιέσεις, ενώ άριστοι κινέζοι φοιτητές και ερευνητές αποφεύγουν ολοένα συχνότερα τις ΗΠΑ ως ακαδημαϊκό προορισμό.
Η Ευρώπη θα μπορούσε ευλόγως να αποτελέσει μια ανοιχτή, δημοκρατική και ακαδημαϊκά γόνιμη εναλλακτική για έναν αυθεντικό και παραγωγικό διάλογο. Εντούτοις, τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια που προσφέρουν προγράμματα κινεζικής φιλοσοφίας και συγκριτικών σπουδών παραμένουν ολιγάριθμα και φθίνοντα, με ορισμένες αξιόλογες εξαιρέσεις μεμονωμένων ερευνητικών ομάδων στην Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ολλανδία, τη Σλοβενία, την Αυστρία και τη Γερμανία. Παρατηρείται μάλιστα μια απομάκρυνση από τον ουσιαστικό διάλογο με τα αντίστοιχα κινεζικά ιδρύματα, καθώς διαφαίνεται να υπερισχύει ένα πολιτικό δόγμα που αντιμετωπίζει οτιδήποτε «κινεζικό» ως εγγενώς επισφαλές και πολιτικά ύποπτο. Μέσα σε αυτό το δυσμενές ακαδημαϊκό κλίμα, η Ελλάδα διαθέτει μια μοναδική ευκαιρία: να λειτουργήσει ως ένας δημοκρατικός τόπος συνάντησης, όπου ο διάλογος με την Κίνα θα παραμείνει ζωντανός και παραγωγικός, ακριβώς την περίοδο που τούτο είναι πιο αναγκαίο από ποτέ.
Αυτό το σκεπτικό φαίνεται πως οδήγησε τέσσερα μεγάλα δημόσια ΑΕΙ, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Πανεπιστήμιο Πατρών, να ιδρύσουν το Κέντρο Αρχαίου Ελληνικού και Κινεζικού Πολιτισμού (ΚΕΛΚΙΠ: www.kelkip.gr): τον μοναδικό, αυτή τη στιγμή, θεσμό στη χώρα μας που καλλιεργεί συστηματικά τον δίαυλο ανάμεσα στις δύο πολιτισμικές παραδόσεις, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην εξωστρέφεια και τη διεθνοποίηση του Ελληνικού Πανεπιστημίου. Σκοπός του κέντρου είναι η καλλιέργεια ουσιαστικού διαλόγου ανάμεσα στις ελληνικές και τις κινεζικές φιλοσοφικές και πολιτισμικές παραδόσεις, κυρίως της αρχαιότητας, με ισότιμη ανάδειξη τόσο των συγκλίσεων όσο και των διαφορών τους. Στα τέσσερα χρόνια της λειτουργίας του, το ΚΕΛΚΙΠ έχει να επιδείξει πλούσια ερευνητικά δράση, που περιλαμβάνει διεθνή συνέδρια, σεμινάρια και θερινά σχολεία που ενισχύουν την παρουσία της αρχαιογνωσίας, με έμφαση μέχρι στιγμής στη φιλοσοφία στον δημόσιο λόγο.
Η πλέον πρόσφατη πρωτοβουλία του ΚΕΛΚΙΠ ήταν το Διεθνές Συμπόσιο με τίτλο «Απώλεια και πένθος στην εποχή της παγκοσμιοποίησης: διαπολιτισμικές προσεγγίσεις», το οποίο οργανώθηκε από τη Χλόη Μπάλλα, Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του ΚΕΛΚΙΠ και Καθηγήτρια Αρχαίας Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, και τη Μίτσυ Ακογιούνογλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Μουσικοθεραπείας και Συμπεριληπτικών Μουσικών Πρακτικών στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Με την ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Ι. Σ. Φαφαλιού, το συμπόσιο πραγματοποιήθηκε στις 29 και 30 Αυγούστου 2025, στο κτήμα Σπύρου Στεφάνου, στον Κάμπο της Χίου, και εστίασε σε μια εμπειρία καθολικά ανθρώπινη αλλά βαθιά διαφοροποιημένη πολιτισμικά: την απώλεια, το πένθος και τη θλίψη. Καταξιωμένοι ερευνητές από την Ελλάδα, την Κίνα, την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες συναντήθηκαν για να διερευνήσουν πώς διαφορετικές παραδόσεις, από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη έως τον πρώιμο Κομφουκιανισμό αλλά και τις νεότερες παραδοσιακές και σύγχρονες ψηφιακές πρακτικές, αντιλαμβάνονται, διαχειρίζονται και ερμηνεύουν την απώλεια.
Για τους γνώστες, η μελέτη της Κίνας στην Ελλάδα δεν είναι κάτι καινοφανές, παρότι η κινεζική σκέψη δεν έχει ακόμη καταλάβει τη θέση που της αρμόζει στο ελληνικό πανεπιστήμιο και, ευρύτερα, την ελληνική δημόσια σφαίρα. Ο Σωτήρης Χαλικιάς, ο οποίος σπούδασε αρχιτεκτονική στην Αθήνα και πολεοδομία στο Παρίσι και σήμερα ζει στις Βρυξέλλες, συγκαταλέγεται στους ελάχιστους Έλληνες με συστηματική παιδεία στα Κλασικά Κινεζικά, από τα οποία έχει μεταφράσει στα ελληνικά πολλά εμβληματικά κείμενα, όπως τα «Ανάλεκτα», τη «Μεγάλη Μάθηση» (Ντά Σουέ, 大學), το έργο του Μέγγιου (Μένγκζϊ, 孟子) και το «Μέσον ως Οικεία Αρμονία» (Τζόνγκ Γιόνγκ, 中庸), καθώς και το «Ταο Τε Τσιγκ» (Ντάο Ντε Τζινγκ, 道德經), που πρόσφατα επανεκδόθηκε από τις Εκδόσεις Ίνδικτος. Με την ευκαιρία αυτής της επανέκδοσης, ο Σωτήρης Χαλικιάς παρουσίασε στις 19 Ιουνίου, στον Πύργο Βιβλίων της ΕΒΕ, φιλοξενούμενος του κύκλου εκδηλώσεων «Λόγος 15», που επιμελείται ο Σταύρος Ζουμπουλάκης στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος, και με την υποστήριξη του ΚΕΛΚΙΠ, την πολυετή και κοπιώδη εργασία του, καθώς και τις προκλήσεις της πρωτότυπης μετάφρασης αρχαίων κινεζικών κειμένων στα ελληνικά.
Η νέα σειρά των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, «Κίνα – Ιστορία και πολιτισμός» αποτελεί μια ακόμη σημαντική –αυτή τη φορά εκδοτική– πρωτοβουλία, αποκλειστικά αφιερωμένη στην Κίνα, την ιστορία και τον πολιτισμό της. Η σειρά είναι η πρώτη στην Ελλάδα που επιχειρεί να συστηματοποιήσει αυτή τη θεμελιώδη διαπολιτισμική διαμεσολάβηση τόσο αυτόνομα όσο και συγκριτικά, φωτίζοντας διαφοροποιήσεις από τον δυτικό τρόπο σκέψης και πράξης σε όλα τα συναφή πεδία. Τα πρώτα βιβλία της σειράς, Το Μονοπάτι των Μάικλ Πιούετ και Κριστίν Γκρος-Λο και Η Αιώνια Αυτοκρατορία του Γιούρι Πάινς, έχουν ήδη συναντήσει μεγάλη ανταπόκριση από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό, ενώ επίκεινται σημαντικές μεταφράσεις με συγκριτική έμφαση στην πολιτική, την ιστορία, τη γλώσσα, την αισθητική και το δίκαιο.
Παρόμοιους στόχους υπηρετεί και το «Φόρουμ Κινεζικής και Ελληνικής Φιλοσοφίας» (www.chinesegreekforum.com), μια νέα πλατφόρμα, που φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως τόπος διαπολιτισμικού διαλόγου, τόσο εικονικού όσο και φυσικού. Το Φόρουμ δημιουργήθηκε για να εμβαθύνει τις συνεργασίες ανάμεσα σε διδάσκοντες και διδασκομένους της ελληνικής και της κινεζικής φιλοσοφίας, ανοίγοντας τον δρόμο και προσφέροντας πεδίο για έναν μακροπρόθεσμο διαπολιτισμικό διάλογο που ενσωματώνει και σύγχρονες θεωρήσεις των δύο παραδόσεων, με σκοπό την πρακτική εφαρμογή τους σε τρέχουσες κοινωνικοπολιτικές και νομικές προκλήσεις. Οι θεματικές του Φόρουμ εστιάζουν σε ζητήματα που βρίσκονται στον πυρήνα και των δύο φιλοσοφικών παραδόσεων—δικαιοσύνη, πολιτική οργάνωση, ανθρώπινη καλλιέργεια, σχέσεις ατόμου και κοινότητας. Η εναρκτήρια διάλεξη, ανοικτή σε όλους, έλαβε χώρα διαδικτυακά στις 17 Σεπτεμβρίου 2025 (στην αγγλική γλώσσα) από τη Ρόμπιν Γουάνγκ 王蓉蓉καθηγήτρια φιλοσοφίας και πρόεδρο του Τμήματος Ασιατικών και Ασιατοαμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Loyola Marymount, με τίτλο «Περί της λεπταίσθητης εγγύτητας: το ελληνικό παράδοξο του σωρείτη και το κινεζικό γνωμικό του qiqi 欹器».
Μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον ολοένα εντεινόμενων κρίσεων και διχασμών, οι παραπάνω πρωτοβουλίες ενισχύουν την πίστη στον διάλογο ως το κατεξοχήν θεμέλιο της ανθρώπινης συνύπαρξης. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα, με το ιστορικό της βάθος και τη γεωπολιτισμική της θέση, μπορεί να αναδειχθεί σε εργαστήριο διαλόγου και διαπολιτισμικής αναστοχαστικότητας· σε τόπο όπου Ανατολή και Δύση συναντώνται ουσιαστικά, με αμοιβαιότητα, καλοπιστία και δημιουργικό πνεύμα.
