Το αφηγηματικό αυτό ποίημα αφιερώνεται στην Καγκελάριό μας, που ετοιμάζεται να μας εγκαταλείψει
Φάε όλες σου τις πατάτες,
φάε
γιατί μετά θα πεινάς,
πρέπει να τρως καλά
τώρα το χειμώνα,
μην αρρωστήσεις.
Έτσι μπράβο, φάε,
θες κι άλλο;
Θυμάμαι που κι εμένα δε μου αρέσανε οι πατάτες
ούτε το ξινολάχανο,
και ο πατέρας μου –
ο παππούς σου ο Πολωνός
που πολέμησε με την Κυανή Στρατιά του Χάλερ,
τη Μπλιέκιτνα Άρμια
που ελευθερώσανε την Πολωνία μας–
μου έλεγε ο παππούς σου ο κυανοχίτωνας
ότι χωρίς τις πατάτες
δεν θα είχε γίνει ποτέ Μεταρρύθμιση
ούτε θα είχε χτιστεί το Λούτερχάους
και το Αουγκούστεουμ
και η βιβλιοθήκη
και το σεμινάριο στο Βίτενμπεργκ,[2]
θυμάσαι που πήγαμε όταν ήσουνα μικρή
και με ρώτησες γιατί εδώ οι μαθητές φοράνε μαύρα ρούχα,
μήπως είναι στενοχωρημένοι;
όμως αυτοί γελούσανε,
γελούσαν ίσως υπερβολικά,
κι εγώ σου είπα ότι τα παιδιά αυτά δεν είναι απλοί μαθητές,
είναι μαθητές του Θεού
κι εσύ με ξαναρώτησες
γιατί αρέσουνε στο Θεό τα μαύρα; –
ναι, όλα αυτά,
ακόμα και τα μαύρα ρούχα του Θεού
δεν θα είχανε γίνει αν δεν έτρωγαν οι μαθητές του
με ενθουσιασμό κι αισιοδοξία
και πίστη
όλες τις πατάτες τους.
Κι εγώ δυσανασχετούσα
αλλά τελικά έτρωγα όλο το φαΐ μου,
και μάλιστα με τον καιρό έμαθα
και μου άρεσε, –
μετά εγκατασταθήκαμε στο Βερολίνο,
που ήτανε η πόλη της μάνας μου, της γιαγιάς σου της Μαργκαρέτε,
είχε χρέος να γυρίσει,
έτσι μου ’λεγε,
«οι γυναίκες έχουμε μεγαλύτερο χρέος να ξεπληρώσουμε
γιατί μας βαραίνει το παλιό αμάρτημα,
έχουμε χρέος αρχέγονο
γι’ αυτό κι αντέχουμε περισσότερο στα βάσανα» –
πάντως δεν έβλεπα πού ακριβώς και σε ποιον
χρώσταγε η μάνα μου, αν εξαιρέσεις το μπακάλη
(και μια θεια της κουτσή που της πηγαίναμε φαΐ κάθε μεσημέρι)
τελικά ο πατέρας μου, ο παππούς σου, έγινε αστυνόμος
και τότε αλλάξανε κι επώνυμο,
ανέβαινε ο εθνικοσοσιαλισμός,
ποιος ξέρει τι θα ξημέρωνε,
έπρεπε να φυλάνε τα ρούχα τους,
μην τους περάσει κανείς και για Πολωνοεβραίους,
το κάνανε πιο γερμανικό,
Κάζνερ αντί Κάζμιερτσακ,
τότε, γύρω στο ’30,[3]
πρέπει να ασπάστηκαν και τον προτεσταντισμό,
δεν ξέρω ακριβώς γιατί,
όμως μικρός αισθανόμουνα,
σαν αφελής διαίσθηση ενός παιδιού,
ότι η μεταστροφή τους είχε να κάνει με αυτά που τρώγανε –
όσο πιο πολλές πατάτες βάζανε στο τραπέζι,
τόσο πιο μακριά φεύγανε από τη Ρώμη,
μέχρι που φτάσανε στο λουθηρανισμό
(χορτάτοι πια από πατάτα).
Μπράβο πείνα,
το ’φαγες όλο,
είδες που πείναγες;
Θες κι άλλο;
έξω έχει πολύ κρύο,
φάε γιατί στην ΕΓΕΝ[4]
δεν έχουνε ποτέ φαΐ,
μόνο τσάι,
μπύρα μην πίνεις, θολώνει το μυαλό,
εσύ τώρα στα νιάτα σου πρέπει
πάντα να σκέφτεσαι καθαρά –
την άλλη βδομάδα θα σου προτείνουνε από τη Νεολαία τις ημερομηνίες
για την Γιούγκεντβάιχε –
άκου «χειροτονία των νέων»,
τα ζώα! (Θου κύριε!) –
εσύ άμα σου προτείνουνε θα πεις ότι θα λείψουμε οικογενειακώς
για μια βδομάδα
γιατί πρέπει να πάω να λειτουργήσω την εκκλησία
στο Γκρούνεβαλντ
και μετά έχω μια θεολογική ομιλία στο σεμινάριο του Πρέντσλαου,
ναι, θα λείψουμε
κι όταν με το καλό γυρίσουμε
θα έχει ξεχαστεί, φαντάζομαι, το θέμα
και θα κάνουμε την Κονφιρματιόν σου.[5]
Πήγαινε
μην αργήσεις,
αφορμές ψάχνουνε,
πήγαινε κι άμα γυρίσεις
θα σου ’χει κάνει η μανούλα και τα μπράτβουρστ
όπως σ’ αρέσουνε –
κοίτα μην μπλέξεις με τους τύπους της Αγκιτπρόπ,
εσύ θα μοιράζεις τα εισιτήριά σου για το θέατρο,
θα κανονίζεις συναντήσεις με συγγραφείς –
σαν γραμματέας επί της κουλτούρας
δεν έχεις,
ούτε μπορούν να σε
υποχρεώσουνε
να έχεις
καμιά δουλειά με το τμήμα Κινητοποίησης και Προπαγάνδας,
άντε, φεύγα –
φιλί για το μπαμπά;
Κατόπιν παραβρέθηκε σε μια ειδική, επετειακή προβολή της ανατολικογερμανικής ταινίας που, όπως η ίδια έχει παλαιότερα αποκαλύψει, είναι η αγαπημένη της.
(Πρόκειται για την ταινία «Die Legende von Paul und Paula»[6],
μια φαινομενικά ‘αθώα’ ιστορία απιστίας και αγάπης,
η οποία όταν προβλήθηκε για πρώτη φορά
το 1973 στο Ανατολικό Βερολίνο
θεωρήθηκε ότι υπονομεύει το καθεστώς
και σήκωσε μεγάλες αντιδράσεις).
Απαντώντας, μετά το πέρας της ταινίας, στις επίμονες ερωτήσεις των δημοσιογράφων σχετικά με την προδημοσίευση στο περιοδικό Focus αποσπασμάτων από τη νέα βιογραφία της, που θα κυκλοφορήσει αυτή την εβδομάδα[7], σημείωσε ότι:
«Δεν μπορώ να βασιστώ παρά μόνο σε όσα θυμάμαι, όπως τα θυμάμαι.
Αν αποδειχθεί ότι κάτι δεν ήταν ακριβώς έτσι, μπορώ να ζήσω και με αυτό».
(Το ποίημα αυτό του Ορφέα Απέργη περιέχεται στη συλλογή Σαν χρέος, που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2020 από τις εκδόσεις Νεφέλη)
[1] Kasi: Vom Mädchen zur Mutti: Σημαίνει στα γερμανικά: «Η ιστορία της Κάζι: Το Κορίτσι που έγινε Μητερούλα».
[2] Το Lutherhaus (Λούτερχάους) στο Wittenberg είχε αρχικώς κτισθεί, το 1504, ως μέρος του Πανεπιστημίου της πόλης, όμως αργότερα φιλοξένησε τον Μαρτίνο Λούθηρο, που έζησε εδώ (εκεί) για το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής του, εξ ου και το τωρινό όνομα του κτηρίου, που σημαίνει «Σπίτι του Λουθήρου». Εδώ (εκεί) ζούσε όταν συνέγραψε τις 95 Θέσεις του (1517), θέσεις που αποτέλεσαν το θεμέλιο κείμενο του Προτεσταντισμού, στη λουθηρανική εκδοχή του. Το λεγόμενο Augusteum (Αουγκούστεουμ) κτίσθηκε ως επέκταση του αρχικού κτηρίου, μετά το θάνατο του Λουθήρου, για να στεγάσει ένα προτεσταντικό «σεμινάριο» (δηλαδή ιερατική σχολή, ιεροδιδασκαλείον) και τη βιβλιοθήκη του, τα οποία λειτουργούν μέχρι και σήμερα.
[3] Γι’ αυτό, πολλά χρόνια αργότερα, οι φίλοι της τη φωνάζανε χαϊδευτικά «Kasi», από το Kasner (πρώην Kazmierczak). Ο υπόλοιπος λαός, αρκετά ακόμα χρόνια αργότερα, την αποκαλούσε και «Mädchen», δηλαδή «Κορίτσι» (αφού έτσι, λίγο υποτιμητικά, την έλεγε ο μέντοράς της, ο περίφημος Καγκελάριος Kohl), όμως τελικώς συνήθισαν να τη λένε «Mutti», δηλαδή «Μητερούλα». Το επώνυμο που τελικώς χρησιμοποίησε η ίδια ήταν το επίθετο του πρώτου άντρα της, παρ’ ότι χώρισαν το 1982.
[4] ΕΓΕΝ: Ελεύθερη Γερμανική Νεολαία (FDJ, Freie Deutsche Jugend), η επίσημη νεολαία του Σοσιαλιστικού Ενωτικού Κόμματος της Γερμανίας (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands), δηλαδή του Κομμουνιστικού Κόμματος που κυβερνούσε τότε (τώρα) τη Δημοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας (Deutsche Demokratische Republik), τη λεγόμενη Ανατολική Γερμανία.
[5] Το Μυστήριο του Χρίσματος δεν τελείται στη λουθηρανική εκκλησία αμέσως μετά το βάπτισμα (όπως στην ορθόδοξη εκκλησία) αλλά αργότερα, συχνά στην εφηβεία. Μάλιστα, οι Λουθηρανοί δεν θεωρούν το Χρίσμα ιερό μυστήριο, αλλά μια τελετή δημόσιας ομολογίας πίστεως, γι’ αυτό και το ονομάζουν στα Γερμανικά Konfirmation, σε αντιδιαστολή προς το Firmung, δηλαδή το Μυστήριο του Χρίσματος των Καθολικών.
[6] «Ο θρύλος του Πάουλ και της Πάουλα» (ο όρος «θρύλος» δεν αποδίδει επακριβώς το γερμανικό Legende, που σημαίνει απλούστερα και την «ιστορία»).
[7] 15 Μαΐου 2013. Το βιβλίο, που υπογράφουν οι Λάκμαν και Ρόιτ, ισχυρίζεται ότι επί Χόνεκερ, εκείνη ήταν γραμματέας της Αγκιτπρόπ (δηλαδή της Γραμματείας Κινητοποίησης και Προπαγάνδας της Νεολαίας του Σοσιαλιστικού Κόμματος), αντίθετα από όσα έχει η ίδια κατά το παρελθόν δηλώσει.
