Ευρωπαϊκή Ένωση

Η Ευρώπη δεν υστερεί έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών στον τομέα της επιστημονικής έρευνας και της παραγωγής επιστήμης υψηλού επιπέδου. Η ιδέα ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο οφείλεται στη λανθασμένη θεώρηση που συνεχίζουν να έχουν τα Μαζικά Μέσα Ενημέρωσης:  από τη μια οι ΗΠΑ και από την άλλη οι ευρωπαϊκές χώρες, η καθεμιά ξεχωριστά. Με τη ματιά αυτή, η Βρετανία, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ολλανδία υστερούν έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών σε βραβεία Νόμπελ και Μετάλλια Fields και έτσι διαιωνίζεται η αντίληψη της αμερικανικής κυριαρχίας στην επιστήμη.

Η 24η Ιουλίου είναι, βέβαια, η ημέρα εορτασμού της δημοκρατίας μας. Όμως, είναι και ημέρα μνήμης του χρέους της πατρίδας μας προς τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.  Και επιπλέον, ημέρα υπενθύμισης προς όλους ότι η ευρωπαϊκή χώρα στην οποία ζούμε είναι το αποτέλεσμα της πολιτικής επικράτησης της Κεντροδεξιάς μετά τον Εμφύλιο – όχι με τανκς και όπλα, αλλά στις κάλπες.

Διευρύνοντας κριτικά την οπτική της Ανν Απλμπάουμ

Anne Applebaum, Απολυταρχία ΑΕ. Οι δικτατορίες που θέλουν να κυριαρχήσουν στον κόσμο,  μετάφραση από τα αγγλικά: Χριστίνα Θεοχάρη, Παπαδόπουλος, Αθήνα 2024, 240 σελ.

Σύμφωνα με συγκλίνουσες διεθνοπολιτικές προσεγγίσεις, η μεταπολεμική παγκόσμια τάξη κλυδωνίζεται (στη διατύπωση του Robert Kegan: American led world liberal order).  Νέα κέντρα ισχύος  αμφισβητούν την αμερικανική ηγεμονία ενώ κρίσεις και συγκρούσεις  σωρεύονται. Σε αυτό το κλίμα δημοσιεύθηκε  το  βιβλίο της Ανν Απλμπάουμ, Απολυταρχία ΑΕ. Οι δικτάτορες που θέλουν να κυριαρχήσουν στον κόσμο^[i].

Ο λεγόμενος δυτικός κόσμος, ο οποίος grosso modo αποτελείται από την Ευρώπη (χωρίς τη Ρωσία, η οποία δυστυχώς, παρότι ευρωπαϊκή χώρα και λαός, από πάντα ακολουθούσε δικό της ξεχωριστό δρόμο) και τις πρώην αποικίες της, ΗΠΑ και Αυστραλία, αποτελούσε και εξακολουθεί να αποτελεί, τελευταία όμως όχι χωρίς προβλήματα, την πρωτοπορία της ανθρωπότητας τόσο από άποψη (αντιπροσωπευτικής κοινοβουλευτικής) δημοκρατίας και ελευθεριών, όσο και οικονομικού πλούτου και παραγωγής (και εμπορίας) κάθε είδους πολιτισμού ως ξεχωριστού και διακεκριμένου αγαθού.

H όχι και τόσο ανέφελη σχέση μεταξύ Ουάσιγκτον και Κιέβου, που βύθισε σε ανασφάλεια όχι μόνο την ηγεσία της Ουκρανίας αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη,  είναι απλώς μία από τις πολλές ενδείξεις ότι η τρέχουσα αλλαγή του διεθνούς συστήματος, που συντελείται μετά την ανάληψη της αμερικανικής ηγεσίας από τον Ντόναλντ Τραμπ, έχει συνέπειες. Όπως εξηγεί στη διαδικτυακή έκδοσή μας (booksjournal.gr) ο συνεργάτης μας, καθηγητής Andreas Umland, «οι αμερικανο-ουκρανικές εντάσεις μπορεί να συνεχιστούν, να υποχωρήσουν ή να αυξηθούν ακόμη περισσότερο. Είναι ήδη σαφές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, υπό την κυριαρχία του κινήματος MAGA, δεν θα υποστηρίζουν πλέον την παγκόσμια τάξη που προέκυψε ως αποτέλεσμα της κατάρρευσης του φασιστικού άξονα το 1943-1945, των υπερπόντιων αυτοκρατοριών τη δεκαετία 1940-1960 και της σοβιετορωσικής χερσαίας αυτοκρατορίας το 1989-1991».

Πώς θα διατηρηθεί η διεθνής σταθερότητα καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες υποχωρούν από την παγκόσμια δικαιική τάξη που βασίζεται σε κανόνες;

«Η Ελλάδα δεν είναι καταδικασμένη στην υστέρηση» λέει ο Κώστας Σημίτης στο τελευταίο βιβλίο του Υπάρχει λύση; (Πόλις, 2016). «Η συμμετοχή της στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, η παγκοσμιοποίηση, οι τεχνολογικές αλλαγές, οι βαθιά ριζωμένες σχέσεις των Ελλήνων με τις οικονομίες και τους πολιτισμούς άλλων χωρών προσφέρουν κοινωνικές, οικονομικές αλλά και πολιτικές ευκαιρίες για μια άλλη πορεία. Ένας δρόμος διαφορετικός από την εσωστρέφεια και την απομόνωση του εθνικολαϊκισμού είναι εφικτός. Αυταρχικά καθεστώτα, ακραίοι εθνικισμοί, προσπάθειες για οικονομική αυτάρκεια, επιτηρήσεις και έλεγχοι της πολιτικής και κοινωνικής ζωής δεν μπορούν να επιβιώσουν στον ευρωπαϊκό χώρο στον οποίο ανήκει η Ελλάδα. Υπάρχουν γι’ αυτό, παρά τον ζόφο που επικρατεί, δυνάμεις που επιδιώκουν να ακολουθήσει η χώρα μια κατεύθυνση προόδου, να επιτύχει την καλύτερη λειτουργία του κράτους, μια πιο δίκαιη κοινωνία, ένα περιβάλλον ανοιχτό στα σύγχρονα ρεύματα σκέψης, και την ενεργό συμμετοχή της στη συνεχή αναδιαμόρφωση της ευρωπαϊκής συνεργασίας. Όπως έδειξε η περίοδος μετά τη Δικτατορία, οι δυνάμεις αυτές είναι δυνατό να συνεργασθούν και, με συνειδητή και επίμονη δουλειά, να επιτύχουν την ανάπτυξη, να χαράξουν νέους δρόμους για τη χώρα». Ποιος ήταν ο σπουδαίος αυτός πολιτικός που πέθανε στις 5 Ιανουαρίου 2025, έχοντας προλάβει να αφήσει τη θετική σφραγίδα του στην ιστορία της χώρας – στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ταυτότητα μιας κοινωνίας προόδου;

Στις 26 Μαρτίου 2024, η ελληνική ομάδα ανδρών απέτυχε να προκριθεί στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου (Euro), ηττημένη από τη Γεωργία, σε αγώνα που έλαβε χώρα στην Τυφλίδα. Ανατρέχοντας, κατήφεια και προβληματισμός παρουσιάστηκε μεταξύ των eλλήνων φιλάθλων, παικτών και ιθυνόντων. Η αναμενόμενη χαρά, στις τάξεις της οικοδέσποινας, ήταν αναμεμειγμένη με συγκίνηση για την επερχόμενη παρθενική συμμετοχή σε οποιοδήποτε μεγάλο διεθνές τουρνουά. Από τον σπόρο που φυτεύτηκε στην κοινωνία, στα προκριματικά, ξεπήδησε ένα βλαστάρι, το οποίο θέριευε με κάθε επιτυχία, κατά τη μείζονα φάση. Παρότι οι Γεωργιανοί εντέλει αποκλείστηκαν, το κλίμα ευφορίας στους δρόμους θύμιζε τον αντίκτυπο της πορείας της Ελλάδας στο Euro, 20 χρόνια νωρίτερα.

Ο μόνιμος και διαρκής περιορισμός των επεκτατικών και ηγεμονικών φιλοδοξιών της Μόσχας είναι εφικτός μόνο μέσω μιας περισσότερο ή λιγότερο δίκαιης ρωσο-ουκρανικής ειρήνης.

Μόνο μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022 –οκτώ χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας τον Φεβρουάριο του 2014– η Δύση άρχισε να αφυπνίζεται και να αντιλαμβάνεται ότι στην πραγματικότητα η Ρωσία είναι ένα αναθεωρητικό κράτος που επιδιώκει να επιβάλει το δικό του όραμα για μια ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας. Μέχρι τότε, ο πόλεμος των ετών 2014-22 στο Ντονμπάς ερμηνεύτηκε συχνά ως μια ενδοουκρανική σύγκρουση που θα μπορούσε να επιλυθεί απομονωμένη από το ευρύτερο πλαίσιο της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής. Οι προσπάθειες αυτές όχι μόνο απέτυχαν, αλλά και οδήγησαν σε ολοένα αυξανόμενο τυχοδιωκτισμό της Μόσχας. Γιατί η Δύση απέτυχε να διαγνώσει σωστά το πρόβλημα για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα; Με ποιους τρόπους τα διδάγματα από αυτή την αποτυχία είναι σημαντικά σήμερα;