Τεύχος 161

Στις 16 Φεβρουαρίου συμπληρώ[θηκε] ένας χρόνος από το θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι, μάρτυρα της ελευθερίας, στις ρωσικές φυλακές. Ο Ναβάλνι ήταν ο γνωστότερος και χαρισματικότερος πολιτικός τής αντιπολίτευσης στην πουτινική Ρωσία κατά τη δεκαετία του 2010 και μέχρι το θάνατό του. Είχε εκτοπιστεί δύο μόλις μήνες νωρίτερα σε μια σκληρή φυλακή στον Αρκτικό Βορρά, για ν’ απομακρυνθεί όσο το δυνατόν περισσότερο από τα μάτια της κοινής γνώμης. Εξέτιε πολυετή ποινή φυλάκισης με κατασκευασμένες κατηγορίες, στην πραγματικότητα για τον απλό λόγο ότι εναντιώθηκε στον τύραννο. Όπως φαίνεται, η φυλάκισή του δεν αρκούσε στον αποχαλινωμένο πια δικτάτορα. Όλα δείχνουν ότι ο Ναβάλνι δολοφονήθηκε είτε έμμεσα, λόγω των σκληρών συνθηκών και της παραμέλησης, είτε και άμεσα, κατ’ εντολήν του Πούτιν.

Malcolm Lowry, Κάτω από το ηφαίστειο, μετάφραση από τα αγγλικά: Κατερίνα Σχινά, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 642 σελ.

Το Κάτω από το ηφαίστειο, έργο πυκνό, περίπλοκο, δυσμετάφραστο, συμπυκνώνει τα θέματα από τα οποία ο συγγραφέας δεν απομακρύνθηκε ποτέ: την αδυναμία του ανθρώπου να τα βγάλει πέρα με τις δυνάμεις του παραλόγου, την τάση του για αυτοκαταστροφή και την ανάγκη του για αγάπη, την καταφυγή στο αλκοόλ έστω και με τίμημα την παραφροσύνη, την ηθική χρεοκοπία της ανθρωπότητας. Η Κατερίνα Σχινά, μεταφράστρια στα ελληνικά του έργου, περιγράφει τον Μάλκολμ Λόουρι που κατάλαβε: έναν κολασμένο της λογοτεχνίας που μετέγραψε την κόλασή του στο χαρτί. [ΤΒJ]

Malcolm Lowry, Κάτω από το ηφαίστειο, μετάφραση από τα αγγλικά: Κατερίνα Σχινά, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 642 σελ.

Malcolm Lowry, Ουλτραμαρίν, μετάφραση από τα αγγλικά: Κατερίνα Σχινά, Μεταίχμιο, Αθήνα 2025, 321 σελ.

No puede vivir sin amar θα λέγαμε πως είναι το ρεφραίν, η ρήση-μάντρα που είναι γραμμένη στον τοίχο, το κυριολεκτικό και μεταφορικό writing on the wall που καθορίζει τη μοίρα του Τζέφρι Φέρμιν, του Προξένου, κεντρικού και τραγικού ήρωα στο Κάτω από το ηφαίστειο, το opus magnum του Μάλκολμ Λόουρι. Δίχως αγάπη για τον εαυτό του, για την ίδια τη ζωή, πασχίζοντας να συγχωρέσει την προδοσία των πιο κοντινών κι αγαπημένων του ανθρώπων, ο Πρόξενος οδηγείται σαν μαριονέτα στα χέρια της Μοίρας στην εκπλήρωση της προφητείας: δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς αγάπη.

Ένα πρωινό Δευτέρας, πριν από καμιά δεκαπενταριά χρόνια, βρισκόμουν στο γραφείο των καθηγητών του 1ου Λυκείου Ταύρου, είχα κενό και άνοιξα το ένθετο της Ελευθεροτυπίας, που είχα πάρει μαζί μου, για να διαβάσω το «Πεντάλ» της Μαρίας Λαϊνά. Τότε κεραυνοβολήθηκα για πρώτη φορά από την ποίηση της Νίκης-Ρεβέκκας Παπαγεωργίου. Η αντίδρασή μου ήταν καθαρά σωματική, οπότε άνοιξα το τετράδιό μου και αντέγραψα πάραυτα τα ποιήματα.

Πωλ Βερλαίν, Οι φυλακές μου, μετάφραση από τα γαλλικά: Ελένη Σαραμάσκου, Οροπέδιο, Αθήνα 2024, 148 σελ.

Το πολύ φροντισμένο μικρού σχήματος βιβλίο από τις εκδόσεις Οροπέδιο, καλά επιμελημένο  και με ρέουσα μετάφραση στην γλώσσα μας δεν είναι κάτι συνηθισμένο, παρ’ όλο που πρέπει να σημειώσουμε ότι οι ελληνικές εκδόσεις είναι όλο και καλύτερες. Συνδυαζόμενο μ’ ένα αυτοβιογραφικό πεζογράφημα του Βερλαίν έχει αποτέλεσμα  ένα πολύτιμο βιβλίο για το ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Ο Βερλαίν, στο βιβλίο Οι φυλακές μου, μας ταξιδεύει στη Γαλλία του 19ου αιώνα, και στους διάφορους εγκλεισμούς που υπέστη ο ίδιος, κυρίως τα πρώτα χρόνια της ζωής του.

Τζέραλντ Μαρνέιν, Μεθόριος, μετάφραση από τα αγγλικά: Αλέξης Καλοφωλιάς, Καστανιώτη, Αθήνα 2024, 194 σελ.

Τζέραλντ Μαρνέιν, Πεδιάδες, μετάφραση από τα αγγλικά: Αλέξης Καλοφωλιάς, Καστανιώτη, Αθήνα 2023, 146 σελ.  

Γιατί διαβάζουμε; Και γιατί να διαβάσουμε τα βιβλία ενός 85χρονου αυστραλού ερημίτη, που αποσύρθηκε σ’ ένα χωριό 299 κατοίκων, στην ενδοχώρα της Βικτόρια στη Νότια Αυστραλία; Ενός τύπου που δεν ταξίδεψε ποτέ στη ζωή του με αεροπλάνο, που δεν πήγε μακρύτερα από τη Μελβούρνη, που δεν πήρε κάποιο σημαντικό βραβείο ούτε στην ίδια του τη χώρα; Ενός που δεν χρησιμοποιεί τηλεόραση, που δεν πήρε μαζί του στην ενδοχώρα όταν χήρεψε ούτε τα βιβλία του; Ενός που ζει σ’ ένα δωμάτιο γεμάτο με ερμάρια γεμάτα φακέλους και σημειώσεις σε ένα χώρο όπου με το ζόρι χωράει ένα πτυσσόμενο ράντσο για ύπνο; Ενός συγγραφέα που δεν εμπίπτει σε κάποιο προκαθορισμένο ύφος γραφής;

Τα περισσότερα ποιήματα της Μαρίας Λαϊνά εμφανίζονται ως παρουσίες άρτιες και πλήρεις που αίφνης στέκουν μπρος μας. Και επιβάλλονται με τα μουσικά σφυράκια των λέξεών τους – ακόμα και όταν μοιάζουν να μην επιθυμούν να επιβληθούν ακριβώς: μάλλον να θωπεύσουν, με γοργά ακροδάχτυλα· ή να κυλήσουν: υποδορίως. Στις 11 Δεκεμβρίου 2024, έναν χρόνο παρά κάτι μέρες μετά το θάνατό της (στις 27 Δεκεμβρίου 2023), το «Με τα λόγια (γίνεται)» τίμησε (στο θέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης) καί τη σπουδαία ποίησή της, αλλά και την παρομοίως σημαντική καθοδήγησή της στο ποιητικώς αξιόλογο· καθοδήγηση που εκείνη καλλιέργησε επίμονα αν και σχεδόν αθόρυβα, μέσα από ραδιοφωνικές εκπομπές, μιαν ανθολογία ξένης ποίησης και μια σειρά λαμπρών δοκιμίων εν είδει επιφυλλίδων. Γι’ αυτό το λογοτεχνικό μνημόσυνο (που δημοσιεύτηκε στην έντυπη μορφή του Books' Journal), το «Με τα λόγια (γίνεται)» είχε προσκαλέσει έντεκα ποιητ/ρι/ες να αναδείξουν το ποιητικό της έργο σε διάλογο με ποιήματα άλλων που εκείνη είχε ξεχωρίσει. Θα δημοσιευτούν και ηλεκτρονικά οι παρεμβάσεις όλων

Η κριτική της Μαριλένας Κασιμάτη για τη «Σαγήνη του αλλόκοτου», την έκθεση που βανδάλισε ο χούλιγκαν βουλευτής της Νίκης, Παπαδόπουλος. [Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην έντυπη έκδοση του Books' Journal, τχ. 161, που κυκλοφόρησε στις 15 Φεβρουαρίου 2025, πολύ πριν τον βανδαλισμό έργων του  Χριστόφορου Κατσαδιώτη] 

Francisco Goya, Los Caprichos. Εθνική Πινακοθήκη. 22/1/2025 – 30/9/2025

Θέλει μεγάλη προσπάθεια να καταστρέψεις, ή καλύτερα να ισοπεδώσεις μια έκθεση Γκόγια. Κι όμως, τα κατάφερε η καλλιτεχνική διευθύντρια Συραγώ Τσιάρα που είχε τη γενική επιμέλεια της έκθεσης Goya, Los Caprichos, συνεπικουρούμενη από την επιμελήτρια Κατερίνα Ταβαντζή. Η έκθεση εγκαινιάστηκε στο υπόγειο της Εθνικής Πινακοθήκης, στις 22/1/2025. [Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην έντυπη έκδοση του Books' Journal, τχ. 161, που κυκλοφόρησε στις 15 Φεβρουαρίου 2025, πολύ πριν την εισβολή στην Εθνική Πινακοθήκη του ακροδεξιού χούλιγκαν βουλευτή και το βανδαλισμό των "αλλόκοτων" ελληνικών πινάκων που συνόδευαν την έκθεση Γκόγια.] 

Κι όμως, η υπόθεση είναι απλή. Ένα τρένο, εξαιτίας παραβίασης μιας σειράς κωδίκων ασφαλείας, μπήκε σε λάθος γραμμή και συγκρούστηκε. Για αυτή την παραβίαση υπάρχουν αντικειμενικές ευθύνες. Πρωτίστως ατομικές, πιθανόν όχι μόνο ατομικές. Η υπόθεση αφορά τη δικαιοσύνη και, όντως, η δικαιοσύνη έχει επιληφθεί, σε πλαίσιο μυστικότητας, όπως αρμόζει σε αυτού του τύπου τις περιπτώσεις. Εδώ, σε κανονικές συνθήκες, θα τελείωνε το δικαστικό μέρος της υπόθεσης των Τεμπών. Η ανεξάρτητη δικαιοσύνη, όπως συμβαίνει σε κάθε ευνομούμενη δημοκρατική χώρα, θα ανελάμβανε να ερευνήσει το δυστύχημα και να αποδώσει ευθύνες – αν υπάρχουν ποινικές ευθύνες πολιτικών, και στους πολιτικούς που ενέχονται.