Τεύχος 168

Πριν από χρόνια έστειλα στο Books’ Journal ένα σημείωμα με τίτλο «Η ιλαρά ξανάρχεται» (https://booksjournal.gr/kritikes/thetikes-epistimes/3296-i-ilara-ksanarxetai), στο οποίο εξέταζα το κοντράστ ανάμεσα στην εξάλειψη της ιλαράς στην Αμερική το 2000 και στην επανεμφάνισή της στα 2010s σε κλειστές κοινότητες (διπλωματική έκφραση για ανθρωπολογικά γκέτο) που, για διάφορους λόγους (θρησκευτικούς, ιδεολογικούς, ιδεοληπτικούς, πρακτικούς ή άλλους άγνωστους), δεν εμβολιάζουν τα παιδιά τους. Παρότι δημοσιεύθηκε εν τω μέσω αντιμαχιών για τα εμβόλια του κορωνοϊού, είχε γραφτεί πριν από την πανδημία του 2020 και πραγματευόταν εμβολιοαρνητισμό και εμβολιοσκεπτικισμό, δύο διαφορετικά φαινόμενα που δεν πρέπει να συγχέονται.

Arthur Machen, Οι τρεις απατεώνες ή οι μεταμορφώσεις, μετάφραση από τα αγγλικά και εισαγωγή: Χριστόφορος Τσαπραΐλης, Μεταίχμιο, Αθήνα 2025, 316 σελ.

Οι φιλοσοφικές αναζητήσεις, η αρχαιολατρία, η φυσιολατρία, καθώς και η επιφυλακτική του στάση απέναντι στον αστικό χώρο και στον μητροπολιτικό χαρακτήρα του Λονδίνου αποτελούν σταθερά χαρακτηριστικά της γραφής ενός μυθιστοριογράφου ο οποίος έζησε βυθισμένος στη φτώχεια και τη βιοπάλη με μια έντονη τάση προς το αποξενωμένο, αδιάγνωστο περιβάλλον και προς την απόκοσμη ατμόσφαιρα.

Πάολο Τζορντάνο, Τασμανία. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα ιταλικά: Σταύρος Παπασταύρου, Πατάκη, Αθήνα 2025, 328 σελ.

«Σε περίπτωση συντέλειας, θα διάλεγα την Τασμανία. Έχει μεγάλα αποθέματα γλυκού νερού, βρίσκεται σ’ ένα κράτος δημοκρατικό και δε φιλοξενεί ζώα επικίνδυνα για τον άνθρωπο. Δεν είναι και τόσο μικρή, ωστόσο δεν παύει να είναι νησί, άρα θα μπορέσει πιο εύκολα να αμυνθεί. Γιατί θα μας χρειαστεί η άμυνα, πιστέψτε με». Ο Πάολο Τζορντάνο γράφει ένα βιβλίο για το ιδεατό καταφύγιο κάθε ανθρώπου που φοβάται ότι, κάποια στιγμή, θα πρέπει να αποφύγει μια μεγάλη καταστροφή – ιδέα την οποία όλοι απωθούμε αλλά στον κόσμο που ζούμε δεν είναι απίθανη η προοπτική της. [ΤΒJ]

Anthony Kaldellis, The New Roman Empire. A History of Byzantium, Oxford University Press, 2024, 1104 σελ.

Η Ιστορία αυτού που αποκαλούμε Βυζάντιο από τον καθηγητή Αντώνη Καλδέλλη χαιρετίστηκε από την, κατά κύριο λόγο, ακαδημαϊκή κριτική ως η πρώτη πλήρης μονογραφία της «ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας για πάνω από μια γενιά». Ο συγγραφέας της, αμερικανός καθηγητής πανεπιστημίου, από τους πιο εξέχοντες διεθνώς βυζαντινολόγους, Έλληνας όμως στην καταγωγή και στη συνείδηση, προσφέρει, συνειδητά ή ασυνείδητα, ίσως για πρώτη φορά σε έργο τέτοιας  εμβέλειας και εποπτείας, την «ελληνική πλευρά» για το θέμα: μια θέαση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της ιστορίας της εκ των έσω, την οπτική αυτών που θεωρούν –ή θα έπρεπε να θεωρούν– ότι τους αφορά άμεσα, καθώς υπήρξαν, κάποια στιγμή, μέρος της, και μάλιστα το κεντρικό.

Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης, Δέκα ομόφυλα ζευγάρια από τον κόσμο των μύθων, εκδόσεις Οξύ, Αθήνα 2025, 128 σελ. 

Η ελληνική μυθολογία, με την πλούσια ερωτική της ποικιλομορφία, δεν οριοθετεί τη σεξουαλική επιθυμία. Δεν αποφαίνεται, δεν καταδικάζει, δεν εξοβελίζει. Αντίθετα, μας προσφέρει μια εικόνα του έρωτα ως δύναμης μεταμορφωτικής, επικίνδυνης, δημιουργικής, αρχαίας και συνεχώς παρούσας.

Δημήτρης Κ. Ψυχογιός, Η πολιτική στη ζωή και το έργο του Ανδρέα Καρκαβίτσα, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2024, 182 σελ.

Γιατί αξίζει να ξαναδιαβάσουμε τον Ανδρέα Καρκαβίτσα (1865-1922); Ο Δημήτρης Ψυχογιός αναμετριέται σήμερα με τα κείμενα και τη ζωή του συγγραφέα από τα Λεχαινά, επιδιώκοντας κυρίως να σκιαγραφήσει το πολιτικό του στίγμα, που ορίζει και τη λογοτεχνία του. Ήταν ιδεολόγος και, όπως θα λέγαμε σήμερα, μεταρρυθμιστής, αφού υπερασπίστηκε την ιδέα μιας ριζικής αναμόρφωσης (κοινωνικής, πολιτικής, γλωσσικής, εκπαιδευτικής) που θα οδηγούσε το ελληνικό έθνος στο μεγαλείο του. Παθιασμένος ουτοπιστής, «αναρχικός», παρενέβαινε μόνο με τα κείμενά του, ως δημοκράτης, γράφοντας δηλαδή «για τον λαό» – και διώχθηκε γι’ αυτό. Σήμερα, η λογοτεχνία του, ως ο αποκρυσταλλωμένος λόγος της βιωμένης εμπειρίας του, διαβάζεται και ως φορέας της εμπειρίας του αλλά και ως καταλύτης πολιτικής σκέψης. [TBJ]

Victor Sebestyen, Lenin. The Man, the Dictator and the Master of Terror (Λένιν: ο Άνθρωπος, ο Δικτάτορας και ο Άρχοντας του Τρόμου), Vintage Books, New York, 2018, 608 σελ.

Τι ήταν ο Λένιν; Ο ούγγρος δημοσιογράφος Βίκτορ Σεμπέστιεν φιλοτεχνεί ένα από τα πιο επιδέξια πορτρέτα ενός εγκληματία στο όνομα του λαού και της επανάστασης, ενός «Άρχοντα του Τρόμου», που είχε στόχο την πάση θυσία επιβολή. Ενός φανατικού τραμπούκου που χρησιμοποιούσε τη σκαιά βία ως εργαλείο επικράτησης και ισχύος.