Ελλάδα

Στις 8 Δεκεμβρίου 2021, απονεμήθηκε στον Χρήστο Χωμενίδη το Ευρωπαϊκό Βραβείο Βιβλίου, για τη Νίκη – το μυθιστόρημά του του 2014, οικογενειακή σάγκα και χρονικό της πολιτικοκοινωνικής κατάστασης στην Ελλάδα του εικοστού αιώνα. Παραλαμβάνοντας το βραβείο του, ο συγγραφέας διάβασε το κείμενο που ακολουθεί:

Στις 8 Δεκεμβρίου 2021, η γερμανική καγκελαρία απέκτησε νέο ένοικο. Μετά 16 έτη, η Άνγκελα Μέρκελ παρέδωσε το γραφείο της στον Όλαφ Σολτς, ευχόμενη «καλή επιτυχία και καλούς χειρισμούς για τη χώρα». Ποια ήταν η ηγέτις της γερμανικής Χριστιανοδημοκρατίας τα τελευταία 18 χρόνια που, μεταξύ άλλων, χειρίστηκε την ελληνική κρίση καταφέρνοντας να διατηρηθεί η ευρωπαϊκή συνοχή. Οι απαντήσεις στην κριτική της βιογραφίας τής Μέρκελ από την Kati Marton, όπως δημοσιεύτηκε στο τεύχος 124 του Books' Journal, Νοεμβρίου 2021.

Αυτό που ενδεχομένως να έχει ανάγκη ο τόπος να είναι ένας νέος «βενιζελισμός» -αναγκαστικά, δυστυχώς, χωρίς Ελευθέριο Βενιζέλο-, δηλαδή μια νέα παράταξη που, στο οικονομικό πεδίο, θα είναι πραγματικά φιλελεύθερη, ενώ, στο κοινωνικό πεδίο, θα ’ναι αποτελεσματική υποστηρίκτρια της ποιοτικής εμβάθυνσης της δημοκρατίας, του κοινωνικού κράτους και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. 

Gonda Van Steen, Adoption, Memory and Cold War Greece: Kid pro quo?, University of Michigan Press, 2019, 350 σελ.

Gonda Van Steen, Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα. Υιοθεσίες στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, μετάφραση από τα αγγλικά: Αριάδνη Λουκάκου, Ποταμός, Αθήνα 2021, 536 σελ. 

Το τελευταίο βιβλίο της καθηγήτριας ελληνικών σπουδών Gonda Van Steen έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό στη ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία: τις υιοθεσίες περισσότερων από 3.000 παιδιών από την Ελλάδα στην Αμερική κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου (κυρίως την περίοδο 1950 - 1962). Συνδυάζοντας την ακαδημαϊκή εμβρίθεια με την αφοπλιστική ευαισθησία, η Van Steen ανατέμνει κριτικά ένα συναισθηματικά και ηθικά φορτισμένο θέμα, απευθυνόμενη στο πλατύ κοινό. (τεύχος 108)

Μαξίμ Γκόρκι, Οι Αρταμάνοφ, μετάφραση από τα ρωσικά: Άρης Αλεξάνδρου, Πατάκη, Αθήνα 2018, 525 σελ. 

Ο Γκόρκι άρχισε σαν φωνή της βαθιάς Ρωσίας, των απλών ανθρώπων και των κολασμένων, των παραβατικών, των θυμάτων της βίας. Αλλά από το 1927 αρχίζει η υποταγή του στον Στάλιν, μεταστροφή που δεν έχει άλλη εξήγηση από την κυνική ιδιοτέλεια. Ως πνευματική προσωπικότητα, ο Αλεξάνδρου υπήρξε το ακριβώς αντίθετο του Γκόρκι. Εντάχθηκε στην κομμουνιστική Αριστερά, όπως οι περισσότεροι της γενιάς του, με τις ιδέες της ισότητας, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας. Και αρνήθηκε αυτή την ένταξη όταν διαπίστωσε την εξέλιξη του κομμουνισμού σε ιδεολογία και πρακτική ολοκληρωτισμού. Μεταξύ άλλων, ο Αλεξάνδρου μετέφρασε και Γκόρκι.

ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ BOOKS' JOURNAL - τχ. 99

Στο λυκόφως του 18ου αιώνα, σε συνθήκες διαμόρφωσης της ελληνικής εθνικής ταυτότητας, οι Σουλιώτες αποτελούν ήδη σημείο αναφοράς του επαναστατικού λόγου. Στον Θούριό του, ο Ρήγας θα απευθυνθεί, το 1797 από τη Βιέννη, μεταξύ άλλων και στους πολεμικούς Σουλιώτες. Θα τους αποκαλέσει, «λιοντάρια ξακουστά». Είναι η χρονιά που ο Ρήγας συλλαμβάνεται στην Τεργέστη μαζί με τον Χριστόφορο Περραιβό. Ο τελευταίος, μετά την απελευθέρωσή του, θα γνωρίσει από κοντά τον ορεινό σουλιωτικό πληθυσμό του οποίου και θα συγγράψει την ιστορία. Στην πρώτη έκδοση του έργου του, Ιστορία του Σουλίου και Πάργας (1803), θα αναγορεύσει τους Σουλιώτες σε ισάξιους μαχητές των  Λακεδαιμονίων. Δεν θα υστερήσει σε θαυμασμό ο Κοραής, συμβάλλοντας στη δημοσιοποίηση των πολεμικών αγώνων τους, ενώ τρία χρόνια αργότερα, το 1806, ο Ανώνυμος της Ελληνικής Νομαρχίας θα θεωρήσει αυτούς τους αγώνες υπόδειγμα στάσης, την οποία οφείλουν να ενστερνιστούν, έναντι του τυράννου, άπαντες οι Έλληνες.  

Διακόσια χρόνια από την έναρξη του αγώνα της Ανεξαρτησίας και 40 χρόνια από την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα/Ένωση (ΕΕ), ευλόγως συζητούμε απολογιστικά για τα οφέλη και τις απώλειες του ελληνικού κράτους. Από κάθε άποψη, δικαίως, η Μεταπολίτευση (1974 έως σήμερα) κρίνεται ως η καλύτερη περίοδος των 200 χρόνων. Η Ελλάδα, παρά τα προβλήματα, τις δυσκολίες και τις κρίσεις της, πέρασε από την κατάσταση της Ψωροκώσταινας στις 35 περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη – πολιτικά, δημοκρατικά, οικονομικά, κοινωνικά. Με σοβαρές δομικές παθογένειες και ελλείμματα βεβαίως  σε πολλούς τομείς.

Η επέτειος του Πολυτεχνείου και οι συζητήσεις για το νόημά του και τους αγωνιστές κατά της χούντας φέρνει στη μνήμη έναν αξέχαστο ανάμεσά τους, τον Βαγγέλη Καργούδη^[1]. Και μας υποχρεώνει να ανακαλέσουμε μια παλιά του συνέντευξη, που παραχώρησε στον Κωστή Κορνέτη, τα χρόνια που ο Κορνέτης συγκέντρωνε μαρτυρίες για το διδακτορικό του, που είχε θέμα τα παιδιά της δικτατορίας. Πόκειται για απομυθοποιητική μαρτυρία, που καταγράφει τους συσχετισμούς της εποχής, το κλίμα της δικτατορίας, τους εναλλακτικούς τρόπους πολιτικής στράτευσης και τη σημασία του πολιτικού ρεαλισμού σε δύσκολες εποχές. 

ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ BOOKS' JOURNAL - τχ. 1967, Ιούνιος 2016

Κωστής Κορνέτης, Τα παιδιά της δικτατορίας. Φοιτητική αντίσταση, πολιτισμικές πολιτικές και η μακρά δεκαετία του εξήντα στην Ελλάδα, μετάφραση από τα αγγλικά: Πελαγία Μαρκέτου, Πόλις, Αθήνα 2015, 720 σελ.

Kostis Kornetis, Children of the Dictatorship. Student Resistance, Cultural Politics, and the “Long 1960s” in Greece, Berghahn Books, New York/Oxford 2013, 376  σελ. 

Δεν ήταν εύκολο πράγμα η πολιτικοποίηση της νεολαίας την περίοδο της δικτατορίας. Σε μια εποχή κατά την οποία η χώρα ήταν αποκομμένη από τον δυτικό κόσμο, οι νέοι προσπαθούσαν να μιμηθούν τον τρόπο ζωής, τις μουσικές προτιμήσεις, τα ενδυματολογικά πρότυπα των συνομιλήκων τους στην Ευρώπη. Μια γενιά πολιτικοποιημένη στους Λαμπράκηδες, και μια νεότερη γενιά που προσπαθούσε να βγάλει το κεφάλι έξω από τα στεγανά της χούντας, συναντήθηκαν στην εξέγερση του Πολυτεχνείου...

 ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ BOOKS’ JOURNAL – τχ. 54

Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου - Σωτήρης Ριζάς, 1821. Από την Επανάσταση στο Κράτος, Παπαδόπουλος, Αθήνα 2021, 434 σελ.

Πόσο σχετικές ήταν οι εξελίξεις και οι αλλαγές στο νέο ελληνικό κράτος με τις επιδιώξεις των επαναστατημένων του 1821; Πόσο συνδεδεμένη υπήρξε η λαϊκή ευημερία ως ζητούμενο με την ανάγκη αποκοπής από τον αναχρονιστικό τρόπο λειτουργίας του οθωμανικού κράτους και τους παρηκμασμένους θεσμούς του; Τελικά, άξιζε τον κόπο η δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους;