Υπάρχουν άνθρωποι του βιβλίου και γενικά των εντύπων, που συλλέγουν διαρκώς τον τυπωμένο λόγο και διαβάζουν μέρα - νύχτα. Το γράψιμο όμως δεν είναι στις προτεραιότητές τους∙ προτιμούν να ανακοινώνουν προφορικά τις νέες πληροφορίες που αποκομίζουν από τα διαβάσματά τους. Χρησιμοποιούν ένα μικροσκοπικό μολυβάκι κι ένα μπλοκάκι παλάμης για να σημειώνουν αριθμούς τόμων και τευχών που τους λείπουν. Σ’ αυτούς ανήκει ο Θεοχάρης Κυδωνάκης, στους τύπους του προφορικού λόγου. Τον γνώρισα πριν από τη δικτατορία, συνοδοιπορούμε πολλές δεκαετίες στα ποικιλώνυμα γιουσουρούμ αλλά δεν έχουμε ανταλλάξει ούτε ένα δικό μας χειρόγραφο. Οι συναντήσεις μας γίνονται συνήθως σε δρόμους και σε πλατείες, συχνά μπροστά στα απλωμένα κατάχαμα κάθε λογής έντυπα. Συζητήσεις στο όρθιο, δεν θυμάμαι ποτέ να καθίσαμε μαζί σε καφενείο. Το περιβάλλον εν μέρει άλλαξε όταν παρεμβλήθηκε κάποτε η Ευώνυμος Bιβλιοθήκη με τον φιλόξενο Σάκη Κουρουζίδη και του παραχωρήθηκε γραφείο και μια γωνιά για την τοποθέτηση των βιβλίων του.
Ο Θεοχάρης Κυδωνάκης αποφεύγει να μιλάει για τη ζωή του, απαντάει απρόθυμα στις σχετικές ερωτήσεις και σιωπά για τις ταλαιπωρίες του στο στρατό. Θεωρώ λοιπόν απαραίτητο να παραθέσω λίγα βιογραφικά του για να προσδιοριστεί καλύτερα η πορεία του.
Το πάθος του συλλέκτη
Γεννήθηκε στον ιστορικό Άστρικα των Χανίων το 1933. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές ήρθε στην Αθήνα, φοίτησε και πήρε πτυχίο από την ΑΣΟΕΕ. Δούλεψε δέκα χρόνια λογιστής σε μεγάλη εταιρεία του Πειραιά και, από τη δεκαετία του 1980, κρατούσε τα βιβλία της Σινετίκ ενώ συγχρόνως ήταν διευθυντής παραγωγής πολλών εκπομπών του Παρασκηνίου. Από νωρίς αξιοποίησε τη λατρεία του για τη φύση και τις ικανότητές στην ορειβασία συμμετέχοντας σε εταιρεία τοπογραφικών μελετών. Ο ίδιος έλεγε ότι γύρισε όλη την Ελλάδα και ήξερε σπιθαμή προς σπιθαμή ορισμένες περιοχές – και ιδιαίτερα τα νησιά. Το ενδιαφέρον για τη χαρτογράφηση και την αποτύπωση του εδάφους συνεχίστηκε με τις σπουδές και το πτυχίο του τοπογράφου στα ΚΑΤΕΕ Αιγάλεω, στα 55 του χρόνια.
Στο πλάι της επαγγελματικής του διαδρομής υπήρχε από την αρχή το πάθος του συλλέκτη. Δεν ήταν χόμπι που θα μπορούσε να κάνει και χωρίς αυτό. Ήταν στο κέντρο της ζωής του∙ η συλλογή των βιβλίων έδινε νόημα στην ύπαρξή του: συλλέγω άρα υπάρχω. Ανατρέχω στον καιρό της γνωριμίας μας, στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Μάζευε μετά μανίας τις πρώτες εκδόσεις ανεξαρτήτως συγγραφέα. Αργότερα άλλαξε προτίμηση και πρόσεχε τη φήμη του βιβλίου, παρέμεινε όμως στην επιλογή της πρώτης έκδοσης. Εκτός από βιβλία αγόραζε παλιές καρτ-ποστάλ σταλμένες σε ελληνίδες mademoiselles. Πολλές φορές επισκεπτόταν τα σπίτια με τις διευθύνσεις των παραληπτών για να δει τι έχει μείνει στο τοπίο από τη μακρινή εποχή της αλληλογραφίας. Συνέλεγε και φωτογραφίες σε χαρτόνι, αλλά ήθελε τα εικονιζόμενα πρόσωπα να είναι άψογα. Μου έδινε τις φωτογραφίες με όσους αλληθώριζαν και με κοπέλες που του φαίνονταν άσχημες.
Αυτοθυσιαστικός
Δεν θέλω να επεκταθώ σε άλλες λεπτομέρειες αλλά θα σταθώ σε μια συμπεριφορά, δείγμα της αυτοθυσιαστικής του διάθεσης: ώς τώρα, ξέραμε μόνο κάποιους αθλητές που δέχονταν να παίξουν σε κρίσιμα ματς κάνοντας ένεση για να ανακουφιστούν από τους πόνους. Τους μιμήθηκε ο Θεοχάρης Κυδωνάκης και περιηγήθηκε, λίγους μήνες πριν, το παζάρι του Ελαιώνα αμέσως μετά από ένεση για να αντέξει τους αφόρητους πόνους στη μέση. Γύρισε στην Ευώνυμο και συνέχισε την τακτοποίηση σε χαρτόκουτες γάλακτος των είκοσι χιλιάδων βιβλίων της συλλογής του που πρόσφερε στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ρεθύμνου.
Αναρωτιέμαι αν ο Θεοχάρης, εγκλωβισμένος στα περασμένα, παραμένει ένας νοσταλγός, μακριά από τη σημερινή πραγματικότητα. Η προσφορά του τον καθιστά πολύτιμο αρωγό του σύγχρονου πολιτισμού. Και, όπως έχει ειπωθεί, η ιδιότητα του «πολύτιμου» προσδίδει νεωτερικότητα και μοντερνισμό.
