Σύνδεση συνδρομητών

Βιβλία: οι προτάσεις του Books' Journal

Σάββατο, 11 Ιανουαρίου 2025 10:23
Honoré Daumier, Γυναίκα που διαβάζει μαγειρεύοντας, 1844. Από την έκδοση Les Bas Bleus, που περιέχει 40 επιχρωματισμένες λιθογραφίες.
Honoré Daumier
Honoré Daumier, Γυναίκα που διαβάζει μαγειρεύοντας, 1844. Από την έκδοση Les Bas Bleus, που περιέχει 40 επιχρωματισμένες λιθογραφίες.

Κάθε χρόνο, την εποχή των εορτών, η σύνταξη του Books' Journal επιλέγει και προτείνει βιβλία της πρόσφατης παραγωγής. Αναδημοσιεύουμε τις επιλογές μας, όπως δημοσιεύτηκαν στο τχ. 159. Επιλέγουν: ΜΑΡΙΑ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, ΜΑΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΥ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, ΗΛΙΑΣ ΚΑΝΕΛΛΗΣ, ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΟΥΜΠΟΥΛΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΑΘΑΝΑΗΛ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Γιάννης Παλαβός, Το παιδί (επανέκδ.), Ίκαρος, 80 σελ.

Ξάφνου νιώθεις στον λαιμό σου την ανάσα του ελαφιού. Ορθώς έσπευσαν οι εκδόσεις Ίκαρος να επανεκδώσουν αυτό, το δεύτερο βιβλίο διηγημάτων του Γιάννη Παλαβού, εννιά μήνες μετά την επανέκδοση του πρώτου: του Αστείου. Τα αρώματα των λουλουδιών υποχωρούσαν μαζί με τον ήλιο. Γιατί πρόκειται ακριβώς για «αδελφό» βιβλίο –καίτοι μάλλον σκοτεινότερο, κάποτε δε και άγριο– εκδοθέν αρχικώς το 2019. Κάθε μέρα η ίδια σκέψη: πρώτα δεν ήθελε κανέναν, μετά δεν έβρισκε κανέναν. Δώδεκα ιστορίες, κυριολεκτικώς η μια καλύτερη απ’ την άλλη. Δυο ερωδιοί ατένιζαν την νωχελική κίνηση του απογεύματος. Πολύπλοκοι οικογενειακοί δεσμοί· δύσκολες φιλίες· η φύση, τρυφερή, άλλοτε ανυπεράσπιστη, και μαζί αδυσώπητη. Χθες είδα χελιδόνια. Καιρός, είπα, να βγαίνω. Με το λιτό, ζυγισμένο, στιβαρό ύφος του συγγραφέα, στην ευτυχή ωριμότητά του. Π.Ι. 

Βασίλης Τσιαμπούσης, Χυμευτή αγάπη μου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 195 σελ.

1972, Θεσσαλονίκη. Δυο χρόνια πριν την πτώση της δικτατορίας των Απριλιανών, ο Κώστας, φοιτητής στο Πολυτεχνείο, ερωτεύεται τη Γιάννα – με ένα πάθος που σύντομα θα οδηγήσει τη σχέση τους σε κρίση. Ο συγγραφέας από τη Δράμα, με εσωτερικότητα και ευαισθησία, στήνει ένα ερωτικό δράμα με φόντο μια ταραγμένη εποχή, την οποία περιγράφει μέσα από τα πολιτιστικά τεκμήρια της, τα τραγούδια, τη ζωγραφική και, ιδίως, τις πολιτικές αναφορές. Η.Κ.

Τατιάνα Κίρχοφ, Στο πανηγύρι την έχασα, Διόπτρα, 200 σελ.

Αξιοποιώντας για ακόμη μια φορά τις γνώσεις της στην ψυχολογία και με ιδιαίτερα ευαίσθητη ματιά, η Τατιάνα Κίρχοφ, στο δεύτερο βιβλίο της μετά τη συλλογή διηγημάτων Ιστορίες που (δεν) είπα στον ψυχολόγο μου (Πόλις, 2020), θέτει στο κέντρο του πρώτου μυθιστορήματός της τον ανθρώπινο ψυχισμό και προσεγγίζει το φλέγον ζήτημα της εξάρτησης από τις ηλεκτρονικές συσκευές, τα βιντεοπαιχνίδια και το διαδίκτυο. Ήρωας του έργου ένας φοιτητής που θα προτιμούσε να είναι το ψηφιακό alter-ego του στο βιντεοπαιχνίδι στο οποίο αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας του. Μια αποπροσανατολισμένη γενιά που ψάχνει και νομίζει ότι τελικά βρίσκει το νόημα της ζωής της στο κινητό, μια γενιά απογοητευμένη από τις κοινωνικές και τις οικογενειακές επιταγές και βρίσκεται εξαρτημένη από την καταιγιστική ροή πληροφοριών που της παρέχει άκριτα και αφιλτράριστα το διαδίκτυο είναι οι βασικές θεματικές αυτού του καλοσκηνοθετημένου μυθιστορήματος που περιλαμβάνει πυρετώδεις (εσωτερικούς και εξωτερικούς) μονολόγους, δεν πλατειάζει, δεν κουράζει και σίγουρα προκαλεί τη σκέψη του αναγνώστη. Μ-Ι.Κ.

Ιωάννα Καρυστιάνη, Κορνιζωμένοι, Καστανιώτη, 288 σελ.

Η Ιωάννα Καρυστιάνη τοποθετεί τη δράση του νέου της μυθιστορήματος στην Κρανιά, μια επινοημένη μικρή πόλη της Θεσσαλίας. Εκεί ζει ένας ήρεμος, ταπεινός και έντιμος άνθρωπος, ο κορνιζάς Στέλιος Σπούγιας,  ο οποίος μετά την εγκατάλειψή του από τη σύζυγό του, αντί να εγκαταλείψει την πόλη επέλεξε να μείνει και να αναθρέψει το γιο τους Χρόνη. Σε αυτή την πόλη που το έγκλημα έχει για δεκαετίες σχεδόν εξαλειφθεί, μια ιδιαίτερη σχέση πατέρα-γιου εξελίσσεται σε τραγωδία, σε ένα φονικό, «το φρικωδέστερον των εγκλημάτων», έγκλημα που τελέστηκε δίχως ξεκάθαρο και ισχυρό κίνητρο. Πού οφείλεται τότε το Κακό; Εύστροφο, συγκινητικό και βαθιά στοχαστικό σχόλιο για τις επιπτώσεις της ταπείνωσης και τη βία, «αιτιολογημένη» και αναίτια, για αυτά που τολμούμε, για αυτά που δεν τολμούμε και για αυτά που μετανιώνουμε. Μ-Ι.Κ.

Τηλέμαχος Αλαβέρας, Τ’ αγρίμια του άλλου δάσους – Άρτα Κορ – Οι πεσσοί, Τόπος, 157 σελ.
Σαν να πήραν την σκυτάλη απ’ την «Γκρίζα Σειρά» («Από την πεζογραφική μας παράδοση») των εκδόσεων Νεφέλη (την οποία επιμελούνταν ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης), οι εκδόσεις Τόπος έχουν εγκαινιάσει την σειρά «Τα Αειθαλή» (επιμ.: Άρτεμις Λόη), εκτείνοντάς την και στην παγκόσμια πεζογραφία, εστιάζοντας σε κείμενα «μικρά σε έκταση αλλά μεγάλα ως προς το λογοτεχνικό τους εκτόπισμα» που «περιέπεσαν σε κατάσταση λήθης» αλλά που η «αξία τους επιτάσσει το ξαναδιάβασμά τους υπό το φως της εποχής μας». Έτσι, εδώ γνωρίζουμε –κατά τη σειρά αναφοράς στον τίτλο– την πρώτη συλλογή διηγημάτων (1952) του Τηλέμαχου Αλαβέρα, μια εντυπωσιακή νουβέλα του (1976) κι ένα απόσπασμα μυθιστορήματος (2006). Σκηνές από τον Εμφύλιο και ποικίλοι αποσυνάγωγοι, από μια ιδιαίτερη πένα: Ό,τι τον έδενε με το παρελθόν ήτανε άγνωστο στη μιλιά του. Π.Ι.

Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης, Το καλοκαίρι του μεγάλου καύσωνα, Καστανιώτη, 290 σελ.

Το νέο βιβλίο του Ξενοφώντα Μπρουντζάκη κυλά μέσα σε γνώριμο σκηνικό: παρέα τεσσάρων ανδρών που ασκείται στα τσιγάρα, τα ποτά και τα ξενύχτια, εμπλουτισμένη τα καλοκαίρια με πέμπτο μέλος, έλληνα καθηγητή εκ Γερμανίας, ζει την ανεμελιά της χρυσής, επαναστατημένης μποεμίας, που ονειρεύεται μια βελούδινη ανατροπή, στους τόπους όπου ευνοούνται τέτοιες ονειροπολήσεις: στα Εξάρχεια, στους δρόμους, στα καφενεία και στα μπαρ. Ώσπου, το 1987, το καλοκαίρι του μεγάλου πολύνεκρου καύσωνα άλλαξαν οι βεβαιότητες. Αυτή τη φορά, ο Μπρουντζάκης είναι αναθεωρητικός μιας εποχής με βεβαιότητες που όλες κατέρρευσαν αναμετρώμενες με τη ζωή – ανάμεσά τους η τσάμπα επανάσταση, η λατρεία της ήσσονος προσπάθειας, η εξύμνηση της βίας και της τρομοκρατίας στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης, το ξόδεμα που θεωρήθηκε δημιουργικότητα… Η.Κ.

Ντόρα Ρωζέττη, Η ερωμένη της, επιμέλεια-επίμετρο: Χριστίνα Ντουνιά, Μεταίχμιο, 248 σελ.

Τη δεκαετία του 1920 στην Αθήνα, η φοιτήτρια Ιατρικής Ελένη Καλογλοπούλου ζει μια παθιασμένη σχέση με μια νεαρή, ήδη αρραβωνιασμένη, φίλη της. Καταγράφει την ιστορία στο ημερολόγιό της και  δυο φίλοι της, ο Τσουκαλάς με τον Σημηριώτη, το εκδίδουν με τις απαραίτητες προσαρμογές, για τις ανάγκες της μυθοπλασίας. Η ηρωίδα λέγεται Ντόρα, σπουδάζει χημεία και είναι από τη Σύρο. Η Καλογλοπούλου πάντως, μετά το πτυχίο της, απομακρύνεται από τις νεανικές της παρέες και, τη δεκαετία του 1930, παντρεύεται ένα εύπορο ξυλέμπορο και ζει μαζί του ευτυχισμένη. Δ.Κ.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ο Αμερικάνος, πρόλογος: Ν. Δ.Τριανταφυλλόπουλος, Επίμετρο: Ν. Δ. Δημητριάδου, Manifesto, 56 σελ.

Ο Γιάννης, ο ήρωας του διηγήματος, αποφασίζει να σπάσει την επαναλαμβανόμενη κυκλικά ζωή του χωριού και γραμμικά αναζητά την τύχη του στην μακρινή γη της επαγγελίας. Με το μαρτύριο του νόστου επιστρέφει ως ξένος, πριν ο συνήθως απαισιόδοξος Παπαδιαμάντης τον ενσωματώσει αισιόδοξα ξανά στην κοινότητα. Την επανέκδοση κοσμεί ο σχολιασμός του σοφού παπαδιαμαντολόγου Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου που παραθέτει ανάλογες αφηγήσεις  επιστροφής του ξενιτεμένου. Δ.Κ.

 

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Malcom Lowry, Κάτω από το ηφαίστειο, μετάφραση: Κατερίνα Σχινά, Μεταίχμιο, 648 σελ.

Το κορυφαίο έργο του Λόουρι, ένα από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα που έγινε μια από τις σπουδαιότερες ταινίες του 20ού αιώνα από τον Τζον Χιούστον, κυκλοφορεί σε νέα, προσεγμένη, μετάφραση της Κατερίνας Σχινά. Ένα έργο βαθιά φιλοσοφικό που αγγίζει θεματικές όπως ο Ισπανικός Εμφύλιος, οι κοινωνικοί και πολιτικοί συμβιβασμοί και δεσμεύσεις, ο ρατσισμός κατά των εβραίων και ο επικείμενος, όταν γράφτηκε, παγκόσμιος πόλεμος, η κοινωνική κατάσταση στο Μεξικό, τα έθιμα και η καθημερινότητα στο Βορρά της Λατινικής Αμερικής. Η δράση του έργου εκτυλίσσεται σε μια μόνο μέρα, τη Μέρα των Νεκρών, το 1938, στο Κουανουαγουάκ. Τον αυτοκαταστροφικό, αλκοολικό, πρώην βρετανό πρόξενο Τζέφρι Φέρμιν επισκέπτονται η πρώην σύζυγός του Υβόν, συνοδευόμενη από τον θετό αδερφό του, Χιου, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να τον σώσουν από την αυτοκαταστροφική πορεία του. Βασικός ήρωας του έργου αναδεικνύεται το ηφαίστειο που κοχλάζει, σύμβολο της φωτιάς που κατακαίει την ψυχή του Φέρμιν.  Μ.-Ι.Κ.

William Golding, Ο άρχοντας των μυγών – The graphic novel, διασκευή και εικονογράφηση: Aimee de Jongh, Διόπτρα, 344 σελ.

Ο άρχοντας των μυγών είναι το πιο δημοφιλές μυθιστόρημα του βραβευμένου με Νόμπελ Γουίλιαμ Γκόλντινγκ, που διαβάζεται και ξαναδιαβάζεται με πολύ ενδιαφέρον, ενώ έχει μεταφερθεί τρεις φορές στο κινηματογράφο. Θέμα του, η προσπάθεια μιας ομάδας αγοριών να επιβιώσουν σε ένα ακατοίκητο νησί όπου παγιδεύτηκαν αλλά και να οργανώσουν τη ζωή τους, δημιουργώντας ιεραρχίες και κανόνες συμβίωσης – κάτι που θα φέρει τη βία και το φόβο στην κοινότητά τους. Βιβλίο για τη σύγκρουση ατομικότητας και συλλογικότητας, σπουδή στην ανάδυση του Κακού ακόμα και σε κοινωνίες που εκ πρώτης όψεως δεν έχουν λόγο να το επικαλεστούν, το βιβλίο διασκευάστηκε με υποδειγματικό τρόπο και σε κόμικς από την Aimee de Jongh, η οποία ξαναδιατυπώνει με ζωηρά χρώματα και με καρικατουρίστικο σχέδιο τα μοτίβα του πρωτότυπου κειμένου. Με βαθιά γνώση των αφηγηματικών της τρόπων και με σεβασμό στο πνεύμα του συγγραφέα, η έκδοση αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υπόδειγμα μιας σύγχρονης εκδοχής των Κλασσικών Εικονογραφημένων, που απευθύνονται σε ενήλικους αναγνώστες. Η.Κ.

Italo Calvino, Ο δρόμος του Σαν Τζοβάνι, μετάφραση: Δήμητρα Δότση, Καστανιώτη, 192 σελ.

Σε νέα, εξαιρετική μετάφραση της Δότση, κυκλοφορεί μετά από χρόνια ένα προσωπικό έργο του Ίταλο Καλβίνο. Περιλαμβάνει πέντε βινιέτες, πέντε ασκήσεις μνήμης, γραμμένες μεταξύ 1962 και 1977, που πέντε χρόνια μετά το θάνατό του επέλεξε η σύζυγός του να κυκλοφορήσουν μαζί. Εδώ ο Καλβίνο παίζει με την ιδέα των απομνημονευμάτων και της ίδιας της μνήμης. Με γραφή που συνδυάζει ακρίβεια, ελευθερία και ελαφρότητα, σχηματίζοντας έτσι μια εντελώς διακριτή λογοτεχνική φωνή, ο Καλβίνο περιδιαβάζει τις αναμνήσεις του και καταθέτει τους προβληματισμούς και τους στοχασμούς του, που συνθέτουν μια συγκινητική αυτοπροσωπογραφία και προσφέρουν έμμεσες πληροφορίες για το πώς ο συγγραφέας επινόησε τους φανταστικούς κόσμους του. Μ.-Ι.Κ.

Hiromi Kawakami, Ο Σενσέι και ο χαρτοφύλακας, μετάφραση.: Μαρία Αρώνη και Kyoko Shibayama, Άγρα, 282 σελ.

Η Τσούκικο συναντά, χρόνια μετά το σχολείο, έναν καθηγητή της. Ξεκινούν να κάνουν συντροφιά – μεταξύ γευμάτων και άλλων συναντήσεων. Μέσα από 17 κεφάλαια με τίτλους όπως «Φεγγάρι και μπαταρίες», «Είκοσι δύο αστέρια», «Το τριζόνι» ή «Χαρτοφύλακας», αναπτύσσεται η μεταξύ τους σχέση. Κανείς μας δεν είπε λέξη. Δεν είχαμε τίποτε να πούμε; Κάτι πρέπει να υπήρχε. Αλλά θα την ονομάζαμε, θα την ονόμαζαν οι δυο τους, ερωτική; Σύγχρονος ιαπωνικός «μινιμαλισμός», κουρντισμένος να αποδίδει τα μέγιστα, χωρίς αυτό να γίνεται, κατ’ αρχάς, αντιληπτό. Μια μητέρα πάντα θα έχει αντίρρηση για οποιαδήποτε πράγματα απ’ έξω φέρνει το παιδί στο σπίτι. Το βιβλίο περιέχει επίσης τη «συνοδό» ιστορία “Parade”: Υπήρχε κάτι πολύ ευγενικό στο «αντίο» της Γιούκο. Αναρωτήθηκα αν η δική μου φωνή θα ακουγόταν ποτέ τόσο ευγενική. Π.Ι.

Κλερ Κίγκαν Ανταρκτική, Μετάφραση: Μαρτίνα Ασκητοπούλου, Μεταίχμιο, 296 σελ

Μία γυναίκα σε έναν ευτυχισμένο γάμο αναρωτιέται, στο κλείσιμο του χρόνου,  πώς θα ένιωθε αν πλάγιαζε με έναν άλλο άντρα. Η Κορνήλια ταξιδεύει την τελευταία μέρα του Δεκέμβρη του 1999 για να βρει έναν αγαπημένο της, που τον περίμενε για εννιά χρόνια, πριν εκπνεύσει ο αιώνας. Δύο αδελφές ακολουθούν δυο εντελώς διαφορετικά μονοπάτια —η μία της θυσίας και η άλλη του εγωισμού. Το πρώτο βιβλίο της Ιρλανδής  Κλερ Κίγκαν, που εκδόθηκε το 1999, περιλαμβάνει 16 διηγήματα για τον έρωτα, τη συντριβή, την απιστία, την πατριαρχία. Τα περισσότερα διαδραματίζονται στη μουντή, συντηρητική Ιρλανδία, ενώ άλλα στον βαθύ Νότο των ΗΠΑ και στη Βρετανία. To ύφος της Κίγκαν διακρίνεται για τη διαύγεια και τη λιτότητά του, που ενισχύουν το συναισθηματικό βάρος των αφηγήσεων, κάνοντας τες σαγηνευτικές και παρασύροντας τον αναγνώστη σε μια εξερεύνηση της σκοτεινής πλευράς της ανθρώπινης φύσης. Η Κίγκαν δεν διστάζει να απεικονίσει τη βία, την προδοσία και τις καταστροφικές συνέπειες των επιλογών μας. Η  γραφή της, ωστόσο, δεν είναι ποτέ εντυπωσιοθηρική. Γ.Ν.

Olga Tokarczuk, Εμπούσιον, μετάφραση: Αναστασία Χατζηγιαννίδη, Καστανιώτη, 352 σελ.

«Εικονογραφημένο» με αυθεντικό ιστορικό υλικό και εμφανείς επιρροές στο στήσιμο της πλοκής από τον Τόμαν Μαν, το τελευταίο μυθιστόρημα της πολωνής νομπελίστριας αποδεικνύεται ένας θησαυρός ιδεών, μια πνευματώδης λογοτεχνική κατασκευή που θίγει σημαντικά ζητήματα με απρόβλεπτο, ξεκαρδιστικό τρόπο. Το 1913, ένας φοιτητής βρίσκεται στο σανατόριο Γκέρμπερσντορφ της Κάτω Σιλεσίας επειδή έχει διαγνωστεί με φυματίωση. Εκεί αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του σε συζητήσεις με τους άλλους ασθενείς και σε μηρυκαστικούς αναστοχασμούς για την κατάσταση και το μέλλον του κόσμου, αλλά και για τις γυναίκες. Η μεγάλη διαφοροποίηση από τον Μαν έγκειται στο ότι ο αφηγητής της ιστορίας είναι γένους θηλυκού, το «εμείς» του αφηγητή αναφέρεται σε μια χορωδία γυναικών που στοιχειώνουν τα κοντινά δάση. Γραμμένο με το χαρακτηριστικό στυλ γραφής της Τοκάρτσουκ, το Εμπούσιον (συνδυασμός που προκύπτει από το Συμπόσιο και την Έμπουσα, τον θηλυκό δαίμονα που συνδέονταν με τη χθόνια θεότητα Εκάτη)  συνδυάζει το μυστικιστικό και το γοτθικό με το γήινο, το κοινωνικό με το ονειρικό, το φιλοσοφικό με το ψυχολογικό. Μ.-Ι.Κ.

Τούβε Γιάνσον, Το βιβλίο του καλοκαιριού, μετάφραση: Αγγελική Νάτση, Αίολος, 176 σελ.
Είναι ακόμα καλοκαίρι, αλλά το καλοκαίρι δεν είναι πια ζωντανό. Γιαγιά κι εγγονή περνούν το καλοκαίρι τους σ’ ένα τοσοδά νησάκι του φινλανδικού αρχιπελάγους, σ’ αυτό το βιβλίο που θα κατακτήσει κάποτε τη θέση που του αξίζει: πλάι στον Μικρό Πρίγκηπα και στις Επιστολές σ’ έναν νέο ποιητή, φερ’ ειπείν. Ίσως να το έχει μέχρι τώρα εμποδίσει η «ασυνήθιστη» ταυτότητα της συγγραφέα του: γυναίκα, και δη Φινλανδή, και δη σουηδόφωνη – η οποία, επιπλέον, είναι παγκοσμίως γνωστότερη για τις «παιδικές» ιστορίες της με την Οικογένεια Μούμιν και τους φίλους της. Άλλο πιθανό «εμπόδιο»: η «σοφία» του βιβλίου αυτού είναι πολύ χαμηλόφωνη. Είναι παράξενο πράγμα, να συλλέγεις· γιατί δεν βλέπεις παρά αυτό για το οποίο ψάχνεις. Π.Ι.

Leonor de Recondo, Η μεγάλη πυρά, μετάφραση Χαρά Σκιαδέλλη, Ίκαρος, 192 σελ.

Η γαλλίδα συγγραφέας Λέονορ ντε Ρέκοντο είναι μια ιδιαίτερη σύγχρονη φωνή. Στο σύντομο αυτό μυθιστόρημα μάς μεταφέρει στη Βενετία της εποχής του Βιβάλντι και αφηγείται την ιστορία της Ιλάρια, μαθήτριάς του στο βιολί. Η κοφτή αλλά κομψή και εμπνευσμένη γραφή τής Ντε Ρέκοντο αρχικά μοιάζει ψυχρή και αποστασιοποιημένη. Σιγά σιγά όμως, το ποιητικό, σαγηνευτικό, σχεδόν ελλειπτικό ύφος του έργου επιτυγχάνει να δώσει το χαρακτήρα του άμεσου, πυρετώδους και επίκαιρου στο κείμενο και στην εξέλιξη της υπόθεσης, καθώς παρακολουθούμε την ανάδειξη του μουσικού ταλέντου της νεαρής κόρης των υφασματεμπόρων που μεγάλωσε εσώκλειστη σε ένα ίδρυμα, κάτι μεταξύ ωδείου και ορφανοτροφείου. Η ζωή της νεαρής κοπέλας σημαδεύεται από δυο μεγάλους έρωτες, τη μουσική και τον Πάολο. Ένας όμως είναι αυτός που θα τη ρίξει στην πυρά. Μ.-Ι.Κ.

Mieko Kawakami, Ο Παράδεισος, απόδ. από την αγγλ. μετάφραση: Κίκα Κραμβουσάνου, Gutenberg, 252 σελ.

Δυο παιδιά του Δημοτικού, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι, είναι στόχοι του εκφοβισμού στην τάξη τους: το ένα για την προβληματική όρασή του, το άλλο για τη φτώχεια του. Το κορίτσι ζητά απ’ το αγόρι (που είναι και ο αφηγητής) να γίνουνε φίλοι: Δεν καταλάβαινα τι εννοούσε, αλλά συμφώνησα. Ένιωσα να με ζώνουν αμφιβολίες. Τι σήμαινε να γίνουμε φίλοι; Τι υποτίθεται ότι κάνει ένας φίλος; Φυσικά, τα μαρτύριά τους στο σχολείο δεν μειώνονται – τουναντίον. Ωστόσο τα δυο «θύματα» καταφέρνουν να πλάσουν, να κατακτήσουν, έναν δικό τους Παράδεισο. Τα πάντα ήταν όμορφα. Όχι πως υπήρχε κάποιος για να το μοιραστώ μαζί του, κάποιος για να το πω. Μόνο η ομορφιά. Ένα μυθιστόρημα όπου συμβαίνουν πράγματα αφόρητης σκληρότητας – και που ωστόσο καταφέρνει να μην είναι αφόρητο. Π.Ι.

Μπορίς Πιλνιάκ, Η νουβέλα της άσβεστης σελήνης, μετάφραση-επίμετρο: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Άγρα, 102 σελ.

«Εντάξει λοιπόν, θα ξαναδιαβάσω Τολστόι. Γράφει πολύ ωραία για τα παλιά γάντια στο χορό». Το 2021, ο αείμνηστος Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης είχε κυκλοφορήσει, από τις εκδ. S@mizdat, τη δική του μετάφραση αυτής της νουβέλας (ως Το άσβηστο φεγγάρι) του ρώσου συγγραφέα (1894-1938). Με την έκδοσή της το 1926, άρχισαν τα προβλήματα του Πιλνιάκ με το σοβιετικό καθεστώς: μια και βασίστηκε (παρότι η εισαγωγή του συγγραφέα παριστάνει, όχι και πολύ πειστικά, ότι το αρνείται) στο συμβάν του ύποπτου θανάτου ενός πρωτεργάτη της Επανάστασης: Ήταν ο άνθρωπος που διέταζε στρατούς, χιλιάδες ανθρώπους, που διέταζε με τις νίκες και με το θάνατο. Και θα εγχειριστεί χωρίς να υπάρχει λόγος. Δώδεκα χρόνια αργότερα, οι Αρχές θα εκτελούσαν τον ίδιο τον συγγραφέα. Π.Ι.

Hugo von Hofmannsthal, Thomas Mann, Arthur Schnitzler, Αλλόκοτες συναντήσεις με φαντάσματα, μετάφραση: Αλέξανδρος Σινιόσογλου, Γιάννης Κοιλής, επίμετρο: Γ. Κοιλής, Κίχλη, 140 σελ.

Τρεις γερμανόγλωσσες ιστορίες με φαντάσματα, από το μεταίχμιο ύστερου ρομαντισμού και μοντερνισμού. Γνωστότεροί μας, ο Τόμας Μαν (στη σαγήνη τους μόνο με αναφιλητά μπορούσες να απαντήσεις) κι ο Άρτουρ Σνίτσλερ (είχε γεννηθεί μέσα της η μυστηριώδης δύναμη να ζει μαζί με εμένα όλα τα βιώματα της φαντασίας μου μέσα στη δική της) – κι ωστόσο ξεχωρίζει, εκπλήττοντάς μας, η «Πολεμική ιστορία» του Χούγκο φον Χόφμαννσταλ: Μ’ ένα κάπως βαρύ βλέμμα παρακολουθούσε μια μύγα που έτρεχε πάνω στο χτένι των μαλλιών της. Δεν φαινόταν να προσέχει τίποτε άλλο. Ήθελε μόνο να διώξει τη μύγα με το χέρι κι αμέσως να το ακουμπήσει στον άσπρο, ζεστό σβέρκο της. Και τις τρεις ιστορίες, και το είδος τους γενικότερα (χρυσάφι κι όχι αίμα, δηλαδή ποίηση αντί για πραγματικότητα), φωτίζει το επιμετρικό δοκίμιο του Γιάννη Κοιλή. Π.Ι.

Roberto Bolano, Ο ανυπόφορος Γκάουτσο, μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος, Άγρα, 316 σελ.

Το κύκνειο άσμα του μεγάλου χιλιανού συγγραφέα, καθώς κυκλοφόρησε το έτος του θανάτου του. Το βιβλίο αποτελείται από τέσσερα διηγήματα ένα εκ των οποίων θα δώσει και τον τίτλο του βιβλίου, ενώ περιέχει και δυο διαλέξεις. Στα διηγήματα κυριαρχούν η ειρωνεία, η αστυνομική πλοκή και η απομυθοποίηση του θανάτου και της πραγματικότητας. Η πρώτη από τις διαλέξεις μιλάει για την ασθένεια και το θάνατο και η δεύτερη για την ισπανόφωνη λογοτεχνία του καιρού μας. Δ.Κ.

Χουάνγκ ΣοκΓιόνγκ, Το χρονικό του κυρίου Χαν, μετάφραση: Αμαλία Τζιώτη, Καστανιώτη, 164 σελ.

Ένα από τα πιο σημαντικά έργα της σύγχρονης νοτιοκορεατικής και ουσιαστικά κορεατικής  λογοτεχνίας, καθώς η βορειοκορεατική αγνοείται. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, όταν ξεσπάει ο πόλεμος μεταξύ Βόρειας και  Νότιας Κορέας, ένας γυναικολόγος  γιατρός, ο κύριος  Χαν, εργάζεται στην Πιονγκγιάνγκ. Πέφτει σε δυσμένεια και, με κίνδυνο της ζωής του, δραπετεύει στη Νότια Κορέα όπου συλλαμβάνεται ως κατάσκοπος. Η τραγωδία ενός απλού ανθρώπου που αγωνίζεται για να διασώσει την ατομική του αξιοπρέπεια. Δ.Κ. 

Paul Auster, Μπαουμγκάρτνερ, μετάφραση: Ιωάννα Ηλιάδη, Μεταίχμιο, 246 σελ.

Το τελευταίο βιβλίο του Πολ Όστερ, που κυκλοφόρησε σχεδόν ταυτόχρονα με την κοινοποίηση της ασθένειας η οποία τον οδήγησε τελικά στο θάνατο, είναι μια αφήγηση αμήχανη στην αρχή, χειμαρρώδης στη συνέχεια, για το πένθος ως αφετηρία μιας εσωτερικής ενδοσκόπησης μνήμης. Η χαμένη σύζυγός του είναι η πρώτη αναφορά του αλλά, ταυτόχρονα, και η αφορμή για μια ιστορική διαδρομή, τη δική του διαδρομή, με πρωταγωνιστές  τους  αφανείς κατοίκους –συγγενείς οι περισσότεροι– της «γυάλινης πόλης» του. Άνθρωποι και σπίτια και ψυχές αθόρυβες σε μια ολιγοσέλιδη περιγραφή ενός αιώνα. Δ.Κ.    

Kim Hye-Jin, Η ακρόαση, μετάφραση: Αμαλία Τζιώτη, Ίκαρος, 232 σελ.

Τι ρόλο παίζει η καλοσύνη σε άβολες και δύσκολες καταστάσεις, σε μια κοινωνία όπου όλοι μοιάζουν έτοιμοι για στιγματισμό και «λιθοβολισμό» με την παραμικρή ευκαιρία; Στο δεύτερο μυθιστόρημά της που μεταφράζεται στα ελληνικά η Hye-Jin προσεγγίζει τα μείζονα θέματα της ψυχικής υγείας, της κοινωνικής κρίσης και κριτικής, της λογοκρισίας και της¨κουλτούρας της ακύρωσης» από πολλές οπτικές γωνίες. Εκτός από την κεντρική ιστορία της θεραπεύτριας που βλέπει την καριέρα και το γάμο της να καταρρέουν, όταν το αρνητικό της σχόλιο προς ένα δημόσιο πρόσωπο που στη συνέχεια αυτοκτονεί φέρνει την κατακραυγή, η συγγραφέας συμπεριλαμβάνει και την ιστορία και τη σχέση και τις περιπέτειες ενός μικρού κοριτσιού και μιας αδέσποτης γάτας για να δώσει ένα ξεκάθαρο παράδειγμα της ανάγκης του ανήκειν, της αναγκαιότητας του να συνεχίσεις τη ζωή σου παρά τις αρνητικές απόψεις των άλλων και, κυρίως, για την ανάγκη συμφιλίωσης με τον εαυτό μας και τα λάθη του. Μ.-Ι.Κ.

Herman Broch, Τα μάγια, μετάφραση: Σοφία Αυγερινού, Έρμα, 416 σελ.

Ένα από τα σημαντικότερα έργα του αυστριακού συγγραφέα κυκλοφορεί για πρώτη φορά στα ελληνικά. Γραμμένο το 1935, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της τριλογίας Οι Υπνοβάτες, απεικονίζει την κατάρρευση του παλιού κόσμου αλλά και τις δυσκολίες και τον παραλογισμό του κόσμου που αναδύεται χέρι χέρι με τον ναζισμό. Ένας νεαρός γιατρός τοποθετείται σε μια αγροτική περιοχή και αρχικά έρχεται αντιμέτωπος με τη δυσπιστία των χωρικών. Σύντομα καταφέρνει να κερδίσει τους περισσότερους απ’ αυτούς «μαγεύοντάς» τους με τα μυστικιστικά και ιδεοληπτικά του κηρύγματα. Η δράση και η επιρροή του όμως έχει αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός συγκρουσιακού κλίματος, με την καταστροφή να καραδοκεί. Μια σπουδαία, σχεδόν κινηματογραφική, πολύπλευρη και πλούσια νοηματικά και αφηγηματικά παραβολή για την άνοδο του Χίτλερ και τις οδυνηρές συνέπειες του ιδεολογικού φανατισμού. Μ.-Ι.Κ.

Don DeLillo, Ζυγός, μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς, Gutenberg, 717 σελ.

Νέα μετάφραση του αριστουργήματος του ΝτεΛίλο για μια από τις συναρπαστικότερες αμερικανικές θεωρίες συνωμοσίας, τη δολοφονία του προέδρου των ΗΠΑ Τζον Φ. Κένεντι. Ο ΝτεΛίλο υπογράφει μια πειστική θεωρία και μια εξαιρετικά αληθοφανή εκδοχή των γεγονότων που οδήγησαν στο τραγικό συμβάν. Ο Ζυγός είναι ίσως το μοναδικό μυθιστόρημα του συγγραφέα που έχει συναρπαστική πλοκή, ενώ, κατά μια έννοια, είναι ένα έργο που εστιάζει στην αξία της ύπαρξης πλοκής στη ζωή μας και στην ανάγκη μας να ελέγχουμε οι ίδιοι την πλοκή αυτή. Ο άνθρωπος που συνελήφθη ως ο δολοφόνος του προέδρου, ο Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ, ακροβατεί στα όρια της ανάγκης για αναγνώριση και της ψύχωσης· ο συγγραφέας πλάθει έναν χαρακτήρα πολύπλευρο, γεμάτο αντιφάσεις αλλά γοητευτικό, έναν δολοφόνο που κλέβει την παράσταση, ενώ παράλληλα, αναδεικνύει με αριστοτεχνικό τρόπο τον υποκειμενικό χαρακτήρα της ιστορικής αφήγησης. Μ.-Ι.Κ.

Pier Paolo Pasolini, Αλάνια, μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής, Gutenberg, 399 σελ.

Με πλοκή που φέρνει στον νου τον Ντίκενς, το έργο που προκάλεσε λόγω θεματικής και γλώσσας τον πολιτικό κόσμο της μεταπολεμικής Ιταλίας, τα Αλάνια, είναι ένα κλαστικό έργο του Παζολίνι που, παρά το μέγεθός του, διαβάζεται απνευστί. Ατμοσφαιρικό, με κινηματογραφική γραφή και έχοντας κεντρικό πρωταγωνιστή το άστυ, με εκπληκτικές εικόνες από τις άθλιες εργατογειτονιές, τις πολυκατοικίες και τη φτώχεια των ανθρώπων που κατοικούσαν σε αυτές, αυτό το μυθιστόρημα καταγράφει μια δύσκολη περίοδο για τους Ιταλούς. Αγόρια που ψάχνουν τροφή σε σωρούς σκουπιδιών, καβγαδίζουν και γελούν στις όχθες του ποταμού, που ζεσταίνονται, κρυώνουν και πεινάνε, φτωχά και παραμελημένα, που βλέπουν τους άντρες να συλλαμβάνονται και τις γυναίκες να θρηνούν, τα χρήματα να κερδίζονται από την πορνεία, τον τζόγο και την κλοπή, αγόρια που αναγκάζονται να γίνουν άντρες σκληροί, όπως ο κόσμος που τους ανέθρεψε. Μ.-Ι.Κ.

Nathan Thrall, Μια μέρα της ζωής του Άλμπερτ Σαλάμα. Ανατομία μιας τραγωδίας στην Ιερουσαλήμ, μετάφραση: Δέσποινα Κανελλοπούλου, Δώμα, 328 σελ.

Μια αληθινή ιστορία, βραβευμένη με Pulitzer, γραμμένη σαν μυθιστόρημα από έναν αμερικανοεβραίο δημοσιογράφο και δοκιμιογράφο, που έχει σκοπό να βοηθήσει τον αναγνώστη να κατανοήσει τι ακριβώς συμβαίνει στη Λωρίδα της Γάζας, πού έχουν δίκιο και πού άδικο τα δυο αντιμαχόμενα μέλη, Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι. Το πρωτογενές υλικό που χρησιμοποιεί ο Θρολ είναι αξιομνημόνευτο, ενώ αξίζει κάθε έπαινο για τον τρόπο με τον οποίο αξιοποιεί στην αφήγησή του τις προσωπικές ιστορίες και τα οδυνηρά βιώματα αληθινών ανθρώπων που ζουν στην περιοχή. Καθώς μιλά για τα μικρά, όπως οι τρόποι με τους οποίους διασταυρώνονται καθημερινά οι δυο λαοί, αγγίζει και τα μεγάλα, τα πολυδιάστατα προβλήματα και τις συγκρούσεις ενός τρομερού πολέμου. Μ.-Ι.Κ.

Niall Williams, Τέσσερα ερωτικά γράμματα, μετάφραση: Δέσποινα Κανελλοπούλου, Δώμα, 389 σελ.

Στο πρώτο βιβλίο του ιρλανδού συγγραφέα Νάιαλ Ουίλιαμς κάθε φράση, κάθε λυρική περιγραφή είναι διαποτισμένη από την ατμόσφαιρα του Σμαραγδένιου Νησιού. Ένα νεαρό δωδεκάχρονο αγόρι, ο Νίκολας, αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο πώς ο πατέρας του υποστήριξε πως ο Θεός του υπαγόρευσε να παραιτηθεί από τη δουλειά του και να αφιερωθεί στη ζωγραφική. Αποτέλεσμα αυτής της «υπαγόρευσης» είναι η εγκατάλειψη της οικογένειας για μεγάλα χρονικά διαστήματα λόγω των ταξιδιών του χάριν της τέχνης στη δυτική Ιρλανδία. Στη συνέχεια, ο άλλος κύριος χαρακτήρας του βιβλίου, η Ίζαμπελ, μια προικισμένη πνευματικά και εμφανισιακά νεαρή, η κοπέλα που αγαπά ο Νίκολας, προχωρά σε έναν καταστροφικό γάμο με έναν άλλο νεαρό χωρικό, παρότι οι γονείς της έχουν υψηλότερες φιλοδοξίες για το μέλλον της. Η λεπτότητα της γραφής του Ουίλιαμς συγκινεί και προκαλεί την πίστη μας στα «θαύματα». Μ.-Ι.Κ.

Francesca Giannone, Η ταχυδρόμος, μετάφραση: Δήμητρα Δότση, Ψυχογιός, 528 σελ.

Μυθιστόρημα που σημειώνει εκπληκτικές πωλήσεις στην πατρίδα της, το πρώτο βιβλίο της Τζανόνε, αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας που ήρθε αντιμέτωπη με τις προκαταλήψεις μιας πατριαρχικής κοινωνίας, καθώς στη Νότια Ιταλία του 1935 ήταν περίεργο οι γυναίκες όχι μόνο να μένουν άγαμες, αλλά και να ασκούν τα θεωρούμενα «ανδρικά» επαγγέλματα. Όταν η Άννα, πρώην δασκάλα, αποφασίζει να συμμετάσχει στο διαγωνισμό πρόσληψης ταχυδρόμου, στο χωριό της ξεσπά σκάνδαλο. Σε   εποχή που το τηλέφωνο δεν είχε μπει ακόμη στα σπίτια,  μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν αναλφάβητο και ο ταχυδρόμος όχι μόνο παρέδιδε αλλά διάβαζε και τα γράμματα στους παραλήπτες, η Άννα καταφέρνει να κάνει τη διαφορά και μέσα από τον νέο της ρόλο να μετατραπεί σε ένα αόρατο νήμα επικοινωνίας για τους κατοίκους του χωριού. Ένας γοητευτικός ύμνος στη γυναικεία θέληση για πρόοδο και χειραφέτηση. Μ.-Ι.Κ.

Delphine Minoui, Ελεύθερη, μετάφραση: Γιάννα Σκαρβέλη, Μίνωας, 152 σελ.

Η λυρική αλλά  μοντέρνα και άμεση γραφή της Μινουί που μοιάζει με εσωτερικό μονόλογο ή ημερολογιακή καταγραφή, παρασύρει τον αναγνώστη στο δύσκολο ταξίδι χειραφέτησης μιας γυναίκας που τόλμησε να επαναστατήσει. Η ηρωίδα του έργου, που η μητέρα της της έδωσε το ψευδώνυμο «μπαντζένς», σκάρτο φύλο, βρίσκεται διχασμένη ανάμεσα στην εξέγερση και την υποταγή. Το μόνο που θέλει είναι απλώς να ζήσει, να χαρεί ελεύθερη την παιδική της ηλικία, την εφηβεία, τη μουσική, τις φιλίες της και τους έρωτές της και, βέβαια, τη μουσική. Η συγγραφέας προσθέτει το δικό της λιθαράκι στον αγώνα κατά της πατριαρχίας και της καταπίεσης των γυναικών του Ιράν από το θεοκρατικό καθεστώς. Καταγγέλλει τους σχιζοφρενικούς κανόνες  και υμνεί την επαναστατική θέρμη των θαρραλέων γυναικών που έκαναν τη μαντίλα τους σύμβολο του αγώνα για μια ελεύθερη ζωή. Μ.-Ι.Κ.

Emma Doude van Troostwijk, Αυτοί που ανήκαν στη μέρα, μετάφραση: Στύλβα Πράσσου, Πόλις, 160 σελ.

Παρά το νεαρό της ηλικίας της, η ολλανδικής καταγωγής Φαν Τρόουστβεγκ παραδίδει στα γαλλικά, τη γλώσσα της χώρας στην οποία μεγάλωσε, ένα μεστό και δυνατό πρώτο μυθιστόρημα. Διηγείται την ιστορία μιας οικογένειας κληρικών, τα μεγαλύτερα σε ηλικία αρσενικά μέλη της οποίας βρίσκονται αντιμέτωπα με την απώλεια της μνήμης τους. Ο γιος της οικογένειας που πρόκειται να λάβει το χρίσμα έχει αμφιβολίες για το κατά πόσο είναι ικανός να συνεχίσει την οικογενειακή παράδοση. Αφηγήτρια, η κόρη της οικογένειας, που ζει στην Ολλανδία και επιστρέφει προσωρινά για να παραστεί στην τελετή. Η γραφή της Φαν Τρόουστβεγκ, ασυνήθιστη, ποιητική, σκόπιμα «αφηρημένη», αποδεικνύεται εθιστική. Μ.-Ι.Κ.

Autran Dourado, Η όπερα των νεκρών, μετάφραση: Ελένη Βλάχου, Carnivora, 296 σελ.

H όπερα των νεκρών είναι ένα εκ των σημαντικότερων έργων του Ντούραντου, κορυφαίου και πολυβραβευμένου Βραζιλιάνου συγγραφέα του 20ού αιώνα και το πρώτο έργο του που μεταφράζεται στη γλώσσα μας: μοναδική ευκαιρία να γνωρίσει ο έλληνας αναγνώστης την μπαρόκ αισθητική του, τη βαθιά διεισδυτικότητά του στην ανθρώπινη ψυχολογία και τον μοναδικό τρόπο που αναμιγνύει το κοινωνικό με το προσωπικό. Σε μια μικρή πόλη του Μίνας Ζεράις, στο ρημαγμένο σχεδόν αρχοντικό της οικογένειας, ζει απομονωμένη η Ροζαλίνα, σύμβολο της παλιάς και παρηκμασμένης αριστοκρατίας, με μόνη συντροφιά την Κικίνα, την άλαλη υπηρέτρια, και με τους ώμους της να βαραίνει η πατρική κληρονομιά. Η μονότονη και άσκοπη ζωή της θα διαταραχθεί από την άφιξη του Ζουζέ Φελισιάνου (ή μήπως Ζούκα Πασαρίνιου;), ενός άνδρα που θα ξυπνήσει μέσα της μνήμες και συναισθήματα με οδυνηρές συνέπειες και τραγική κατάληξη. Μ.-Ι.Κ.

Sylvain Tesson, Λευκό, μετάφραση: Άννυ Σπυράκου, Άγρα, 280 σελ.

Ένα βιβλίο για τους λάτρεις του «λευκού χρυσού», των χιονισμένων βουνών, όπως οι Άλπεις που ο Τεσόν, μαζί με έναν καλό του φίλο, διασχίζουν κάνοντας σκι. Ωστόσο, μην περιμένετε μια λεπτομερή περιγραφή των περιπετειών τους αλλά ένα λογοτεχνικό ταξίδι στον οποίο το χιόνι έχει το ρόλο της Μούσας. Ενδιαφέροντες στοχασμοί που αναδύονται στο μυαλό του συγγραφέα χάρη στην –ή παρά την– λευκή ομορφιά που αντικρίζει, σκέψεις και ιδέες που σε αρκετούς αναγνώστες θα φανούν οικείες, γραμμένες σε όμορφη, κομψή, ποιητική πρόζα που σώζει την κατάσταση ακόμη και στα σημεία που μοιάζει να χάνεται για λίγο το νήμα της ιστορίας. Ένα φιλοσοφημένο ανάγνωσμα που μέσα από την ενδοσκοπική αφήγηση του Τεσόν προ(σ)καλεί τον αναγνώστη στο δικό του ταξίδι διαλογισμού και αυτογνωσίας. Μ.-Ι.Κ.

Wolfgann Koeppen, Θάνατος στη Ρώμη, μετάφραση: Βασίλης Τσαλής, Κριτική, 336 σελ. 

Στη μεταπολεμική Ρώμη πραγματοποιείται η συνάντηση δυο μελών της σκληροπυρηνικής παλαιότερης γενιάς μιας ναζιστικής οικογένειας Γερμανών. Εκεί βρίσκονται και δυο μέλη της νεότερης γενιάς. Ο πατριάρχης, καταζητούμενος εγκληματίας πολέμου, εργάζεται τώρα, με πλαστή ταυτότητα, ως στρατιωτικός σύμβουλος σε μια αραβική χώρα που δεν κατονομάζεται: ναζιστής ώς το κόκαλο πιστεύει πως η ιερή του αποστολή δεν έχει τελειώσει. Ο κουνιάδος του, ένας ισχυρός γραφειοκράτης κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο οποίος αδιαφορεί για τις ζωές που χάθηκαν εξαιτίας του, έχει καταφέρει να ανέβει ξανά τα σκαλιά της εξουσίας στη μεταπολεμική Γερμανία. Ο γιος του πρώτου σκοπεύει να χειροτονηθεί καθολικός ιερέας, ενώ ο γιος του δεύτερου ασχολείται με τη σύνθεση μουσικής. Η βαθιά ρατσιστική, εθνικιστική και οπορτουνιστική παλιά γενιά δεν φαίνεται διατεθειμένη να παραχωρήσει τα ηνία στη νεότερη που πασχίζει να εξιλεωθεί για τις αμαρτίες των πατέρων (και των μητέρων) της. Εξαιρετικά οξυδερκές και εμπνευσμένο, το μυθιστόρημα του Κέπεν είναι ένα καλογραμμένο και βαθιά «ενοχλητικό» βιβλίο. Μ.-Ι.Κ.

Elizabeth Strout, Η Λούσυ δίπλα στη θάλασσα, μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, Άγρα, 280 σελ.

H δράση του τέταρτου μυθιστορήματος της Στράουτ με ηρωίδα την εβδομηντάχρονη πλέον Λούσυ εκτυλίσσεται την περίοδο της έξαρσης της Covid-19: έχοντας χηρέψει πρόσφατα, η αγαπημένη ηρωίδα εγκαταλείπει τη Νέα Υόρκη και πηγαίνει στο Μέιν μαζί με τον Ουίλλιαμ, πρώτο της σύζυγο και πατέρα των παιδιών της, με σκοπό να μείνουν όσο το δυνατόν περισσότερο ασφαλείς. Εκεί, καθώς οι εβδομάδες γίνονται μήνες, οι πρώην σύζυγοι συμβιώνουν σε ένα σπίτι δίπλα στον ωκεανό σε μια απομονωμένη περιοχή. Βαθιά ειλικρινής και ενδοσκοπική, η Λούσυ μοιράζεται μαζί του και μαζί μας αναμνήσεις από την κοινή τους ζωή, στοχασμούς για την κατάσταση του κόσμου, για το μέλλον των κοριτσιών τους και τη σχέση τους, για τη μοναξιά, τη θλίψη και την απώλεια, αλλά και μνήμες από την πατρογονική οικογένειά της που ακόμη πονάνε. Μ.-Ι.Κ.

Rebecca F. Kuang, Yellowface, μετάφραση: Μυρτώ Καλοφωλιά, Πατάκη, 424 σελ.

Το πέμπτο έργο της Κουάνγκ, το πρώτο της που μεταφράζεται στα ελληνικά, είναι ένα ευφυές σατιρικό, μεταλογοτεχνικό σχόλιο για τον εκδοτικό κόσμο, την επιδίωξη φυλετικής ποικιλομορφίας (και) σε αυτόν και την επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η νεαρή, γεννημένη το 1996 συγγραφέας, αντλώντας από τη δική της προσωπική εμπειρία και υιοθετώντας ένα γνωστό μοτίβο, αυτό της υφαρπαγής ενός χειρογράφου και της έκδοσής του με το όνομα ενός άλλου συγγραφέα, αφηγείται την ιστορία μιας λευκής όχι ιδιαίτερα αναγνωρισμένης συγγραφέως και της επιτυχημένης ασιατικής καταγωγής ομότεχνης φίλης της που γνωρίζει τεράστια επιτυχία. Όταν η δεύτερη βρίσκεται νεκρή, η άσπονδη φίλη της δεν διστάζει να παρουσιάσει ως δικό της το τελευταίο της έργο αλλά και να παρουσιαστεί η ίδια ως Ασιάτισσα, με αποτέλεσμα να βυθιστεί σε έναν κόσμο εξαπάτησης και αυτοακύρωσης. Μ.-Ι.Κ.

Cormac McCarthy, Ο δρόμος, μετάφραση: Γιώργος Κυριαζής, Gutenberg, 256 σελ.

Επανέκδοση, σε νέα μετάφραση, του βραβευμένου με Pulitzer αριστουργήματος του ΜακΚάρθι. Ένα συγκλονιστικό, κλειστοφοβικό,  μετα-αποκαλυπτικό, εκπληκτικά δομημένο, με μινιμαλιστικό ύφος μυθιστόρημα, στο οποίο παρακολουθούμε με κομμένη την ανάσα έναν ανώνυμο πατέρα με τον επίσης ανώνυμο δεκάχρονο γιο του στην προσπάθειά τους να επιβιώσουν καθώς οδεύουν προς τη θάλασσα, διασχίζοντας μια ερειπωμένη χώρα, με όλα τους τα υπάρχοντα σε ένα καρότσι. Στον ζοφερό αυτό κόσμο όπου η αποκτήνωση του ανθρώπινου είδους έχει φτάσει στο έσχατο σημείο, πατέρας και γιος παλεύουν να παραμείνουν άνθρωποι, λιμοκτονούν αλλά συνεχίζουν, με την ελπίδα πως η αφοσίωση, η τρυφερότητα και η αγάπη θα θριαμβεύσουν. Μ.-Ι.Κ.

 

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑ

Maurice Attia, Τα χρώματα της Εκδίκησης, μετάφραση: Χριστίνα Μπουφέα, Πόλις, 184 σελ.

Ακόμα ένας απολαυστικός Μορίς Ατιά που επιστρέφει στην αγαπημένη του Μασσαλία. Ο αστυνόμος Πάκο, δημοσιογράφος πια της Provencal, γίνεται μάρτυρας μιας ομαδικής δολοφονίας με δέκα θύματα, σε ένα μπαρ της παραδοσιακής γειτονιάς  Μπελ ντε Μαι. Με πολλαπλές πρωτοπρόσωπες διαδοχικές αφηγήσεις αυτή την φορά, γεμάτες κινηματογραφικές και μουσικές παραπομπές της εποχής, ως συνήθως, ο συγγραφέας συνεχίζει να περιγράφει τον μεταπολεμικό κόσμο. Αυτήν τη φορά, την αφετηρία της δεκαετίας του 1980, με την εποχή Μιτεράν ante portas και την υπουργοποίηση του ιδιοκτήτη της εφημερίδας. Στο  βάθος, η σκιά του Μπιν Λάντεν. Δ.Κ.

Χόρχε Ιμπαργκουενγκοΐτια, Οι Νεκρές, μετάφραση: Ασπασία Καμπύλη, Carnivora, 204 σελ.

Βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, αυτό το μεξικανικό θρίλερ δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό που έχουν αποδώσει στον συγγραφέα με το δυσκολοπρόφερτο όνομα: «ο κεφάτος Μπαλζάκ». Τη δεκαετία του 1960, μια ματρόνα μαζί με τον νέο της εραστή εξοντώνει τον παλιό της εραστή μέσα στο φούρνο του, πριν τον πυρπολήσει. Η αφήγηση  ξετυλίγεται σαρκαστικά, μέσα από τις καταθέσεις του προανακριτικού υλικού. Συνιστάται πάντως πρώτα η ανάγνωση, του επίμετρου του Χουάν Βιγιόρο στο τέλος του βιβλίου, για μια καλύτερη κατανόηση της μεξικανικής ιδιαιτερότητας. Δ.Κ.

Φρεντερίκ Α. Φαζαρντί, Sniper, μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς, Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων, 132 σελ.

Ο Σνάιπερ, που λες και ξεπηδά από ταινία του Ζαν-Πιερ Μελβίλ, είναι ένας επαγγελματίας αθόρυβος δολοφόνος που σκοτώνει από απόσταση, καθώς είναι από τους καλύτερους σκοπευτές στον κόσμο. Ακόμα ένα διαμαντάκι του στυλίστα Φρεντερίκ Φαζαρντί (Ρολάν Μορό). Η ανοησία δυο πιτσιρικάδων των banlieue, των προαστίων, θα οδηγήσει στα ίχνη τους τον αντισυμβατικό ηλικιωμένο επιθεωρητή Ρομπέρ Γκαρντέλ. Μια αστυνομική πλοκή τοποθετημένη «σε μια εποχή όπου κανένας εκτός από εκείνον δεν φορούσε καπέλο». Δ.Κ.    

Eric Fouassier, Γραφείο Αποκρυφιστικών Υποθέσεων, μετάφραση: Σέργιος Τρεχλής, Gutenberg, 469 σελ.

Ένα κλασικό ιστορικό αστυνομικό μυθιστόρημα. Στο Παρίσι του βασιλιά Λουδοβίκου-Φιλίππου, το  1830, βρίσκεται νεκρός ο γιος ενός υπουργού του, γεγονός που κυριαρχεί στα σαλόνια της εποχής. Την πιθανότητα αυτοκτονίας ερευνά ο ιδιόρρυθμος και εντυπωσιακά όμορφος νεαρός επιθεωρητής Βαλεντίν Βερν, ο οποίος, στην παραδοσιακή μεθοδολογία εξιχνίασης εγκλημάτων της εποχής, προσθέτει την ιατρική οπτική των πραγμάτων – αλλά κυρίως τον αποκρυφισμό. Δ.Κ.  

James Ellroy, Οι Γητευτές, μετάφραση Αντώνης Καλοκύρης, Κλειδάριθμος, 648 σελ.

Στις 4 Αυγούστου 1962, η Μέριλιν Μονρόε πεθαίνει στο Λος Άντζελες, που βράζει από έναν καύσωνα,  από υπερβολική δόση βαρβιτουρικών. Την ίδια μέρα, μια άσημη στάρλετ πέφτει θύμα απαγωγής. Ο αρχηγός της αστυνομίας Πάρκερ ζητάει τη βοήθεια του Φρανκ Ότας, ενός βρώμικου πρώην αστυνομικού, στον οποίο και αναθέτει την υπόθεση. Ο μεγάλος ανατόμος της σκοτεινής πλευράς της πόλης, Τζέιμς Ελρόι, σε μια ακόμη απολαυστική συγγραφική διαδρομή. Δ.Κ.   

Ιερώνυμος Λύκαρης, Τι μέρες κι αυτές, Καστανιώτη, 346 σελ.

Μέρες μνημονίων. Τις μέρες των δύο επισκέψεων της Μέρκελ στην Ελλάδα, το 2012 και το 2014, το αστυνομικό δελτίο καταγράφει δυο δολοφονίες. Και με τις δυο, συνδέεται ένας κυβερνητικός βουλευτής. Το πτώμα μιας κοπέλας βρίσκεται στο διαμέρισμά του και το δεξί χέρι ενός μεγαλέμπορου κοκαΐνης, του Μπαμπάκα, δολοφονείται έπειτα από μια συνάντηση μαζί του. Την υπόθεση αναλαμβάνουν ένας ευέξαπτος αλλά μορφωμένος τίμιος αστυνόμος, ο “FBI”, και ο θρησκόληπτος υπαστυνόμος «Ακάθιστος». Δ.Κ.

Cristina Cassar Scalia, Μαύρη Άμμος, μετάφραση: Βιολέττα Ζεύκη, Διόπτρα, 444 σελ.

Η Αίτνα σκορπάει τη μαύρη στάχτη της πάνω από την Κατάνια και σε μια παλιά ακατοίκητη βίλα, στις πλαγιές της, βρίσκεται το μουμιοποιημένο πτώμα μιας γυναίκας που αναπόφευκτα συνδέεται με μια δολοφονία στον ίδιο χώρο, πριν από πενήντα χρόνια. Την εξιχνίαση αυτής της χαμένης στο παρελθόν ιστορίας αναλαμβάνει η επικεφαλής της Σκουάντρα Μόμπιλε, Τζοβάνα Γκουαράζι. Η συγγραφέας έχει βρει την κεντρική ηρωίδα της και η Κατάνια την δική της αστυνομική συγγραφέα, όπως πλέον γίνεται στον κόσμο του αστυνομικού μυθιστορήματος με πολλές πόλεις στον κόσμο. Δ.Κ.   

Olivier Banks, Ο χαμένος πίνακας του Ρέμπραντ (επανέκδ.), μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Άγρα, 353 σελ.

Ο Έιμος Χάτσερ, ο ιστορικός τέχνης και ντετέκτιβ, κεντρικός ήρωας του Μπανκς, αναλαμβάνει να λύσει το μυστήριο γνησιότητας ενός πίνακα του Ρέμπραντ, που απεικονίζει μια γυναίκα της εποχής του 1660 και κάποιος μεσάζων έχει φέρει σε μια μικρή γκαλερί της Βοστώνης. Επιστρατεύοντας ειδικούς στην κορνιζοποιία του 17ου αιώνα και ταξιδεύοντας στην Ευρώπη, θα βρει τα νήματα που θα οδηγήσουν στην λύση του μυστηρίου. Επανέκδοση ενός πολύ δημοφιλούς τη δεκαετία του 1990 αστυνομικού αφηγήματος που κινείται στο χώρο των πλαστών και του παράνομου εμπορίου έργων τέχνης. Δ.Κ.

Σόμερσετ Μομ, Άσεντεν ή ο Βρετανός πράκτορας, μετάφραση: Μαρία Λαϊνά - Μάνια Μεζίτη, Πατάκη, 390 σελ.

Το μυθιστόρημα που θεωρείται η ουσιαστική αφετηρία του είδους της κατασκοπευτικής λογοτεχνίας και βασίζεται, όπως παραδέχεται ο συγγραφέας, στις προσωπικές εμπειρίες του, καθώς ήταν μέλος της Βρετανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ίσως όχι τυχαία, ο Άσεντεν είναι θεατρικός συγγραφέας, όπως ο ίδιος ο Σόμερσετ Μομ. Αξίζει ακόμα να επισημανθεί ότι δεν κατέχει, ούτε έχει χρησιμοποιήσει ποτέ του, όπλο. Χαρακτηριστικό ίσως και των κατασκόπων της εποχής του συγγραφέα, καθώς το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1927. Δ.Κ.       

Μίνως Ευσταθιάδης, Σου γράφω από την κοιλιά του κτήνους, Μεταίχμιο, 300 σελ

Στο έβδομο μυθιστόρημά του, ο Μίνως Ευσταθιάδης διερευνά δυο άλυτα μυστήρια που συμπλέκονται με ιδιόμορφο τρόπο μεταξύ τους. Το 2022, ο ίδιος ο συγγραφέας και πρωταγωνιστής του έργου επισκέπτεται έναν ισοβίτη σε φυλακή υψίστης ασφαλείας στο Στράουμπινγκ της Γερμανίας και του παίρνει, κατόπιν σχετικής άδειας, συνέντευξη. Τον κατάδικο βαραίνει η δολοφονία της θείας του, Σαρλότε Μπέρινγκερ, το 2006, έγκλημα που ο συυγραφέας/ήρωας αντιλαμβάνεται πως συνδέεται με την εξαφάνιση ενός κοριτσιού το 1982 στο δάσος της βαυαρικής λίμνης Άμερ, που έγινε γνωστό ως «το δάσος της Ούρσουλας». Τελικά εντοπίζονται το κρυμμένο νήμα, τα σφάλματα στην εξέλιξη της έρευνας των δύο υποθέσεων και, χάρη στις νομικές γνώσεις του ήρωα/συγγραφέα, επισημαίνονται και –γιατί όχι;– καταγγέλλονται νομικά κενά και λάθη. Ένα υπαρξιακό νουάρ που βασίζεται σε αληθινά γεγονότα, συνδυάζει στοιχεία δικαστικού θρίλερ και δημοσιογραφικής έρευνας και διαβάζεται απνευστί. Μ.-Ι.Κ.

Ashley Elston, Το πρώτο ψέμα κερδίζει, μετάφραση: Κίκα Κραμβουσάνου, Διόπτρα, 424 σελ.

Περιπετειώδες και γεμάτο plot-twists μυθιστόρημα μυστηρίου που κάνει ακριβώς αυτό που υπόσχεται. Με περίπλοκη πλοκή και πολλά νήματα που συνυφαίνονται μεταξύ τους, με γρήγορους ρυθμούς αφήγησης και διαρκείς εκπλήξεις. Καλογραμμένο, εθιστικό ψυχολογικό βιβλίο που θυμίζει κινηματογραφική ταινία. Καθώς παρακολουθούμε την Ιβ Πόρτερ, όπως είναι το ψευδώνυμο της ηρωίδας, να ξεπερνά χάρη στην εξυπνάδα και την ευρηματικότητά της τα εμπόδια με τα οποία έρχεται αντιμέτωπη λόγω της δυσκολίας της «αποστολής» που της έχει ανατεθεί και του παρελθόντος της, πληθώρα φλας μπακ από προηγούμενες «αποστολές της» εμπλουτίζουν την εξέλιξη της υπόθεσης. Μ.-Ι.Κ.

Gillian McAllister, Μια αγνοούμενη ακόμα, μετάφραση: Νεφέλη Ταμία, Μεταίχμιο, 440 σελ.

Η Τζούλια, εργασιομανής, έντιμη αστυνομικός, σύζυγος και μητέρα αναλαμβάνει την υπόθεση εντοπισμού της Ολίβια, μιας νεαρής κοπέλας που εξαφανίστηκε σε ένα αδιέξοδο σοκάκι. Ένας μυστηριώδης, όμως, άντρας τη θέτει ενώπιον ενός εκβιαστικού διλλήματος: να παραποιήσει τα στοιχεία που κρατά στα χέρια της για να προστατεύσει την οικογένειά της από καλά κρυμμένα μυστικά ή να βρει την αγνοούμενη κοπέλα και να διακινδυνεύσει να χάσει για πάντα τη δική της κόρη. Όπως και στο Λάθος μέρος, λάθος στιγμή, η Τζίλιαν Μακάλιστερ, η μετρ του οικογενειακού θρίλερ, παίζει με το μυαλό του αναγνώστη αξιοποιώντας το μοτίβο των πολλαπλών οπτικών από διαφορετικούς αφηγητές, ανεβάζει την αδρεναλίνη του και ζητεί τη συμμετοχή του στην επίλυση απανωτών γρίφων. Παράλληλα, προσεγγίζει τη μητρότητα και θέτει το ερώτημα, μέχρι πού είναι ικανή να φτάσει μια γυναίκα για το παιδί της. Μ.-Ι.Κ.

Yrsa Sigurdardottir, Η σιωπή, μετάφραση: Κωστής Κυλύμης, Μεταίχμιο, 488 σελ.

Με τη Σιωπή, το έκτο μυθιστόρημα της σειράς «Το σπίτι του παιδιού», ολοκληρώνονται οι περιπέτειες του διδύμου Χούλνταρ και Φρέιγια. Στο μυθιστόρημα αυτό, που μπορεί να διαβαστεί αυτοτελώς, ο επιθεωρητής και η ψυχολόγος εργάζονται πια στο ίδιο κτίριο και προσπαθούν να κρατήσουν τις ισορροπίες ανάμεσα στην επαγγελματική και την προσωπική τους ζωή. Όταν το ακέφαλο και διαμελισμένο σώμα μιας γυναίκας ανακαλύπτεται σε ένα εγκαταλελειμμένο αυτοκίνητο, αναγκάζονται να διερευνήσουν από κοινού την υπόθεση. Υπόθεση δύσκολη και πολύπλοκη, καθώς σύντομα διαπιστώνουν πως συνδέεται με το θάνατο μιας άλλης γυναίκας σε μια παραλία έντεκα χρόνια πριν, με την εξαφάνιση του μωρού της και την αντικατάστασή του από ένα νεκρό βρέφος. Μεστό, γοητευτικό σκανδιναβικό νουάρ με απροσδόκητη κατάληξη. Μ.-Ι.Κ.

J.-P. Manchette, Η υπόθεση Ν’ Γκούστρο, μετφραση: Σταύρος Παπασταύρου, εισαγωγή: Gary Indiana, Άγρα, 272 σελ.

Ο Μεχντί μπεν Μπαρκά, αριστερός διανοούμενος στο ανεξάρτητο Μαρόκο, εξελέγη πρόεδρος της πρώτης εθνοσυνέλευσης και υποδέχθηκε επίσημα τον βασιλιά. Σύντομα όμως ήρθε σε ρήξη με το παλάτι, καταδικάστηκε για τις ιδέες του σε θάνατο, αυτοεξορίστηκε στη Γενεύη και συνέχισε να εργάζεται για τις ιδέες του. Ώσπου, στις 29 Οκτωβρίου 1965, στο Παρίσι, απήχθη από δύο Γαλλους αστυνομικούς και έκτοτε κανείς δεν τον ξαναείδε. Ο Ζαν-Πιερ Μανσέτ στηρίζει στην ιστορία του Μπαρκά την Υπόθεση Ν’Γκούστρο, ένα αστυνομικό μυθιστόρημα ωμό, με πολιτικές προεκτάσεις, γραμμένο από έναν μετρ. Η.Κ.

 

ΠΟΙΗΣΗ

Ζέφη Δαράκη, αόρατη Μαρία, Ύψιλον, 56 σελ.

Ακούω τα όνειρά σου καθώς καίγονται / ηχούνε κι έξω απ’ το φως τους. Κάθε βιβλίο της δημιουργικότατης αυτής ποιήτριας (εξέχουσας μες στην γενιά της, πάνω και πέρα από πολλούς άντρες ποιητές της ίδιας αυτής γενιάς, και ας μην έχει τύχει –μέχρι σήμερα, τουλάχιστον– της ανάλογης κριτικής υποδοχής και αναγνωστικής αναγνώρισης) μας βυθίζει σ’ έναν κατάδικό της κόσμο. Θυμόμουν με παράλυτη μνήμη τη ζωή, κεραυνοβόλο / αίσθημα που / άξαφνα γκρεμίζεται μέσα του. Μέσω μακρόσυρτων ποιημάτων που, όσο κι αν μακραίνουν, ωστόσο διόλου δεν φλυαρούν: είναι ο τρόπος της να μας πηγαίνει με τα νερά της, δείχνοντάς μας κάθε λίγο κι από ένα μαργαριτάρι – ή έναν αστερία. Πού γκρεμίστηκε το έκθαμβο βλέμμα σε ποιο / κάτοπτρο σκίστηκαν τα χείλη απ’ τις λέξεις. Π.Ι.

Γιάννα Μπούκοβα, Μαύρο χαϊκού, Ίκαρος, 72 σελ.

Το ρόδο είναι ανάποδη έκρηξη / Αγκάθι, πέταλο, μια μέλισσα (ή δύο), αεράκι / Συγκλίνουν στο σημείο της ύπαρξής του / Είναι στρόβιλος ύπαρξης.Τέταρτο ποιητικό βιβλίο στα ελληνικά της Γιάννας Μπούκοβα, όπου συνεχίζει την πρωτότυπη, γόνιμη και απολαυστική διάνοιξη ποιητικών οδών μεσ’ από πραγματολογικούς λαβυρίνθους. Όλες οι μεταφορές του σώματος / ακολουθούν τις εξελίξεις της τεχνολογίας: / το μηχανοκίνητο των άκρων, / η υδραυλική καρδιά, / ο υπολογιστής εγκέφαλος, /
το διαδίκτυο νευρώνων.
Κάποια παράξενα χάικου, ίσως αναγνωρίσετε στο βιβλίο· και μαύρο (χιούμορ), μπόλικο. Το φερώνυμο ποίημα εκτυλίσσεται σε δεκατέσσερα μέρη· το βιβλίο συμπληρώνεται από άλλα πέντε συντομότερα ποιήματα. Όπως όταν κάποιος που αγαπάς πολύ / σου λέει μια ιστορία που διόλου δεν σε ενδιαφέρει, / αλλά δεν θέλεις να σταματήσει ποτέ, / και το λες αυτό ευτυχία. Π.Ι.

Παυλίνα Παμπούδη, Άμμος και λίγα βότσαλα, Ροές, 75 σελ.

Κοσμογονία μαζί και οντολογία, αυτό το νέο βιβλίο της Παυλίνας Παμπούδη, διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες ποιημάτων: «Τι έλεγε ο άνθρωπος μέσα στο ποίημα» (με ποιήματα που έχουν ως τίτλους, ρήματα ανθρώπινων ενεργειών), «Τι έλεγε το παιδί μέσα στον άνθρωπο», και «Τι έλεγε ο άνεμος». Ποιήματα αναζήτησης –Ο άνθρωπος ακολουθώ το μονοπάτι / Το μονοπάτι με ακολουθεί αβέβαιο–, ερωτημάτων που ενίοτε, μα βέβαια όχι πάντα, απαντιούνται –Ακούω τιτιβίσματα σγουρά στα πεύκα / Υγρά στα βράχια, χίλιες γλώσσες / Καταλαβαίνω / Είναι οι απαντήσεις, όλες οι απαντήσεις– και αγωνίας –Φύση σε κλίση μεταφυσική, λοξά / Βουίζει ο βυθός κατάφορτος ζωή, συνωστισμένος / Μεταγλωττίζοντας ευχές του ερέβους, της σιωπής. Αλλά και ποιήματα μεγάλης τρυφερότητας: Μια σκέψη δυνατή σαν έρωτας αναπηδά. Π.Ι.

 

ΙΣΤΟΡΙΑ – ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΔΟΚΙΜΙΟ – ΜΑΡΤΥΡΙΑ

Χάρολντ Μπλουμ, Η ανατομία της επίδρασης. Η λογοτεχνία ως τρόπος ζωής, μετάφραση: Κώστας Αντωνίου, επιμέλεια και απόδοση ποιημάτων: Δημήτρης Δημηρούλης, Gutenberg, 560 σελ.

Ο Χάρολντ Μπλουμ έγραψε την Αγωνία της επίδρασης, το βιβλίο που τον καθιέρωσε, το 1973. Επέστρεψε στην πραγμάτευση της έννοιας της επίδρασης με την Ανατομία της επίδρασης το 2011, έχοντας πια κατασταλάξει στην ιδέα ότι το μυστήριο της δημιουργίας είναι αποτέλεσμα της επίδρασης προνομιούχων υποκειμένων από άλλα προνομιούχα υποκείμενα. Φυσικά, τα περισσότερα απ’ αυτά τα υποκείμενα είναι σπουδαίοι συγγραφείς. Ο Σαίξπηρ, ο Ουόλτ Ουίτμαν, ο Δάντης, ο Μίλτον, ο Σέλλεϋ, ο Τζόυς, ο Ουάλας Στίβενς, ο Γέητς, ο Χαρτ Κρέιν και πολλοί νεότεροι. Γοητευτική γραφή, εκατοντάδες παραθέματα, διάλογος ανάμεσα σε είδη και συγγραφείς. Ενας μετρ μοιράζεται τη γνώση του.  Η ελληνική παραγωγή βιβλίων είναι πολύ τυχερή που, επιτέλους, τέτοια βασικά έργα είναι πλέον προσιτά στους έλληνες αναγνώστες. Η.Κ.

Λουίς Μπουνιουέλ, Η τελευταία μου πνοή, μετάφραση: Θάνος Σαμαρτζής, Δώμα, 391 σελ.

Ό,τι θυμάται ο μεγάλος σκηνοθέτης από τη ζωή του, όπως τα διηγήθηκε στον συγγραφέα Ζαν-Κλωντ Καρριέρ. Φίλος του Νταλί και του Λόρκα στα νεανικά του χρόνια, βρέθηκε στα 1920 στο Παρίσι στην παρέα των σουρεαλιστών (πέρασε μάλιστα τεστ για να τον δεχτούν), έζησε τον ισπανικό εμφύλιο, προσπάθησε να κάνει καριέρα στο Χόλιγουντ, μερικές όμως από τις πιο γοητευτικές ταινίες του τις γύρισε στο Μεξικό. Η καταξίωσή του ήρθε από την Ευρώπη, από τη Γαλλία, όπου έζησε το δράμα να προσπαθεί να καταλάβει το γιο του, ο οποίος συμμετείχε στην για ακατανόητους λόγους στον σκηνοθέτη εξέγερση του γαλλικού Μάη του ’68. Ένα από τα αγαπημένα αναγνώσματα της δεκαετίας του 1980, στην έκδοση του Οδυσσέα, ξανακυκλοφορεί με νέα, στιβαρή μετάφραση, αναζητώντας να παρασύρει τους νεότερους αναγνώστες στη γοητεία μιας ελεύθερης ζωής που απεχθανόταν την κοινοτοπία. Η.Κ.

Ανδρέας Πανταζόπουλος, Ο Ντοστογιέφσκι και ο λαϊκισμός, Επίκεντρο, 200 σελ.

Συστηματικός ερευνητής του λαϊκισμού και των ταυτοτήτων, ο καθηγητής Ανδρέας Πανταζόπουλος, αυτή τη φορά, καταδύεται στη λογοτεχνία του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και της ιδεολογίας που τα διατρέχει, την οποία ο συγγραφέας αποκαλεί «ορθόδοξο λαϊκισμό». Κεντρικά θέματά του: η σχέση Ρωσίας-Δύσης, το ζήτημα του μηδενισμού, και οι κοινωνικές ανισότητες που για τον συγγραφέα δεν ταυτίζονται με ό,τι αποκαλείται το «κοινωνικό ζήτημα». Ο Πανταζόπουλος επικαλείται τον Ν. Μπερντιάεφ (συγγραφέα του κλασικού δοκιμίου Το πνεύμα του Ντοστογιέφσκι) αλλά και τις θέσεις του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη προκειμένου να εξηγήσει με αξιοπιστία τι ουσιαστικά πρεσβεύει «η Ορθοδοξία», και πόσο ο ντοστογιεφσκικός θρησκευτικός λαϊκισμός συμπλέει με το δόγμα της ρωσικής επίσημης θρησκείας. Η.Κ.

Το Βιβλιοπωλειο Κάουφμαν (δίγλ. έκδοση: ελλ., γαλλ.), Texto-Λεξικοπωλείο, 365 σελ.
Λεύκωμα πανέμορφο και πολυτελές, σαν εκείνα που χαλβαδιάζαμε στα τραπέζια του πρώτου ορόφου του ιστορικού βιβλιοπωλείου της Σταδίου. Συγχρόνως, πολύτιμο, γοητευτικό αποθησαύρισμα της πορείας του, με πλήθος τεκμηρίων και εντυπωσιακή, πλουσιότατη εικονογράφηση. Όσες/οι θυμούνται το βιβλιοπωλείο, θα χαρούν να το «ξαναβρούν» σ’ αυτόν τον τόμο. Μαζί δε με τις/τους υπόλοιπες/ους, θα γνωρίσουν όψεις της ιστορίας όχι μόνο των βιβλιοπωλείων και των εκδόσεων στην Αθήνα από τις αρχές του 20ου αιώνα ώς τις αρχές του 21ου, αλλά και της ίδιας της λογοτεχνίας μας. Γιατί η επιχείρηση Κάουφμαν, μέσω των εκδόσεών της Κασταλία, κυκλοφόρησε, απ’ το 1934 ώς το 1941, τις πρώτες εκδόσεις σημαντικών («κλασικών» σήμερα) βιβλίων του Θεοτοκά, του Παπατσώνη, του Αλ. Μάτσα, του Μυριβήλη, του Μπεράτη, του Σεφέρη, του Εμπειρίκου, του Βενέζη, της Δέλτα, κ.ά. Π.Ι.

Σωτήρης Ριζάς, Το χρονικό της Κυπριακής Τραγωδίας, Ψυχογιός, 160 σελ.

Ίσως είναι –όχι «ίσως», «είναι»- προκλητικό αλλά οφείλω να το αναφέρω: από τον Σώτηρη Ριζά θα διάβαζα οτιδήποτε υπογράφει, ακόμη κι αν επρόκειτο απλώς για τηλεφωνικό κατάλογο. Κατόπιν αυτής της εξομολόγησης, είναι κατανοητό πως με ιδιαίτερο ενδιαφέρον πήρα στα χέρια μου τη νέα μελέτη του διευθυντή του ΚΕΙΝΕ της Ακαδημίας Αθηνών. Υπάρχει όμως και ένας πρόσθετος λόγος. Ο Ριζάς δεν καταθέτει εν προκειμένω ένα «ακόμη βιβλίο για το Κυπριακό», με ευκαιρία τη συμπλήρωση 50 ετών από τον καταστροφικό Αττίλα. Έχει ασχοληθεί επανειλημμένα στο παρελθόν με την πορεία και την εξέλιξη του Κυπριακού. Στον παρόντα τόμο, ο συγγραφέας κάνει χρήση νέων, αδημοσίευτων μέχρι σήμερα πηγών, βρετανικών και αμερικανικών, ενώ η όλη μελέτη είναι βασισμένη σε αρχειακό υλικό. Το τι καινούργιο κομίζει αυτή η νέα μελέτη του Σωτήρη Ριζά, καλείται να το ανακαλύψει μόνος του ο ίδιος ο αναγνώστης. Β.Κ.

Ντιντιέ Εριμπόν, Η ζωή, τα γηρατειά και ο θάνατος μιας γυναίκας του λαού, μετάφραση: Γιάννης Στεφάνου, Νήσος, 239 σελ.

Γεροντολογικές σπουδές και «υποκειμενική στροφή» στις κοινωνικές επιστήμες: η διττή ραχοκοκαλιά του έργου. Απόγονος του Σαρτρ, του Φουκώ, του Μπουρντιέ, ο Εριμπόν παρουσιάζει μιαν αυτοβιογραφική εξιστόρηση, και συγχρόνως μια κοινωνιολογική ανάλυση της πορείας της μητέρας του από την αυτονομία στην εξάρτηση, και από εκεί στο θάνατο. Το έργο μετακινείται άνετα από το προσωπικό στο συλλογικό, από την ανάμνηση στην ανάλυση, διαρκώς υποδεικνύοντας την περιθωριοποίηση της τρίτης και της τέταρτης ηλικίας και την άρνηση της κοινωνίας να κατανοηθούν οι δικοί τους όροι ύπαρξης. Συμπεράσματα με ευρύτερη εφαρμογή στον δεσμό της οικογένειας και στη σχέση δομών προνοίας και τρίτης και τέταρτης ηλικίας. Μ.Α.

Ευάγγελος Βενιζέλος, Πολιτική Θεολογία και Συνταγματική Ηθική, Μελέτες και Δοκίμια, Αρμός,

Η περίπτωση του Ευάγγελου Βενιζέλου θυμίζει περιπτώσεις πολιτικών προσωπικοτήτων όπως ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ή ο Κωνσταντίνος Τσάτσος. Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να βρει στο Κοινοβούλιό μας, σήμερα, περισσότερους από μια δεκάδα –και πολλούς λέω, ίσως– εκπροσώπους του έθνους που να μπορούν να γράψουν και να μιλήσουν ταυτόχρονα για το συνταγματικό Δίκαιο, τη woke κουλτούρα, τον Διονύσιο Σολωμό και τη θεολογία του αείμνηστου Ιωάννη Ζηζιούλα. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος σαφώς και μπορεί. Στην παρούσα συλλογή κειμένων, καταθέτει μια σειρά από δοκίμια, λόγους, συζητήσεις και μελέτες του, γύρω από ζητήματα που άπτονται, κυρίως, αλλά όχι μόνο, των σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας. Ρωμαλέα και «προκλητική» σκέψη  για ένα τμήμα της εκκλησιαστικής Ιεραρχίας που εξακολουθεί να δίνει μάχες οπισθοφυλακών, στο όνομα της «επικρατούσας θρησκείας», όσο και για όσους αυτοπροσδιορίζονται ως προοδευτικοί και συνήθως οι αντιλήψεις τους με δυσκολία υπερβαίνουν τον αθεϊστικό φονταμενταλισμό. Πολύτιμο βιβλίο. Β.Κ.

Τζον Μπέρτζερ, Η κόκκινη τέντα της Μπολόνιας, μετάφραση.: Δημήτρης Καρακίτσος, Αντίποδες, 112 σελ.

Έχουν μάθει πώς να αγγίζονται – αυτό είναι το ιδιαίτερο χάρισμα των μαρτύρων, οι πολεμιστές δεν το μαθαίνουν ποτέ. Μπορεί να τον γνωρίσαμε κυρίως απ’ τα δοκίμιά του για την τέχνη του βλέπειν, όμως τα ποικίλα άλλα δοκίμιά του, ειδικά κάποια από την τελευταία δεκαετία της ζωής του (1926-2017) –όπως το παρόν– συνδυάζουν τη γνώριμη ευρηματικότητα και το βάθος, με μια αυξημένη ελευθερία στην κίνηση της σκέψης, και μια πιο «τρυφερή» ματιά: Οφείλω ν’  αρχίσω με το πώς τον αγαπούσα, με ποιον τρόπο, σε ποιο βαθμό, με τι είδους ακατανοησία. Μια περιδιάβαση στην ιταλική πόλη, παρατηρώντας τις κόκκινες τέντες των μαγαζιών της, πλέκεται με προσωπικές αναμνήσεις κι ευρύτερους στοχασμούς: το καλύτερο λιμοντσέλλο που έχεις δοκιμάσει ποτέ [υ]πόσχεται τα πάντα. Π.Ι.

Μάκης Καραγιάννης, Η τέχνη του μυθιστορήματος. Δαμάζοντας τα κείμενα, Επίκεντρο, 320 σελ.

Ο Μάκης Καραγιάννης θεωρεί ιμπεριαλιστική την κυριαρχία της θεωρίας της λογοτεχνίας ως διαμορφώτριας των αναγνωστικών μας αξιών και αντιπαραβάλλει μια πιο ελεύθερη σχέση με τα κείμενα και την τέχνη της συγγραφής. Οι αφηγήσεις και οι αφηγητές, οι χαρακτήρες και η πλοκή των μυθιστορημάτων, το θέμα, το ύφος, ο χρόνος, η αλήθεια και οι αφηγηματικές συμβάσεις είναι τα θέματα του συγγραφέα, ο οποίος διατρέχει την εξέλιξη του μυθιστορήματος, από τις προμπαλζακικές απαρχές έως τις σύγχρονες μεταμυθοπλασίες του μεταμοντερνισμού. Η.Κ.

Μάνος Χατζιδάκις, Τα σχόλια του Τρίτου – μια νεοελληνική μυθολογία (επανέκδ.), Ίκαρος, 224 σελ.

Ένα χρόνο μετά τον Καθρέφτη και το μαχαίρι, επανεκδίδονται και τα σχόλια που εκφωνούσε ο Μάνος Χατζιδάκις στο Τρίτο Πρόγραμμα του ραδιοφώνου το διάστημα 1978-1980. Ο εύγλωττος υπότιτλός τους υποδηλώνει όχι μόνο το μυθοποιητικό ταλέντο του συγγραφέα τους και με τις λέξεις, αλλά και την πρόθεσή του: να εξηγήσει, να στηλιτεύσει, όμως χωρίς να κατεδαφίζει: σχεδόν πάντα θαυμάζοντας – έστω απορώντας. Η ικανότητά του να ανάγει το ευτελές επίκαιρο σε ακριβό διαχρονικό· να τρυγά και να συνδυάζει από ποικίλες εποχές και μακρινά μεταξύ τους πεδία· θυμίζει το παρόμοιο χάρισμα του Άγγελου Τερζάκη στις δικές του δοκιμιακές επιφυλλίδες. Αλλά ολόδικό του, το χαρακτηριστικό, ποιητικό και μαζί σαρκαστικό, προκλητικό ύφος: γονιμοποιό σε κάθε εποχή, αν λαμβάνεται στην πρέπουσα δοσολογία και με τις δέουσες προφυλάξεις. Π.Ι.

Herfried Münkler, Μαρξ, Βάγκνερ, Νίτσε. Ένας κόσμος σε αναταραχή, μετάφραση: Έμη Βαϊκούση, Διόπτρα, 648 σελ.
Τρεις σπουδαίες προσωπικότητες του γερμανικού κόσμου και την αλληλεπίδραση του έργου τους και, ταυτόχρονα, την επίδραση του έργου τους στην κοινωνία, πραγματεύεται ο καθηγητής Χέρφριντ Μίνκλερ, σε μια ιστορική μονογραφία της Γερμανίας του 19ου αιώνα. Ο φιλόσοφος και με τη σκέψη του θεμελιωτης του κομμουνισμού Καρλ Μαρξ και ο πρωτοποριακός ρομαντικός συνθέτης Ρίχαρντ Βάγκνερ είχαν συναντηθεί σχετικά νωρίς στη ζωή τους στην «Επανάσταση του Μαρτίου» 1948, όταν σε μεγάλες λαϊκές συνελεύσεις και μαζικές διαδηλώσεις, που εκδηλώθηκαν στα νότια και τα δυτικά της Γερμανίας, οι διαδηλωτές διεκδίκησαν τη γερμανική εθνική ενότητα, την ελευθερία Του τύπου και την ελευθερία του συνέρχεσθαι. Ο Νίτσε, λίγο νεότερος, επίσης διαλέχθηκε με τις άλλες δύο προσωπικότητες και, με τον δικό του τρόπο, άφησε το δικό του αποτύπωμα. Μέσα από τη ζωή των τριών σημαντικών προσώπων του βιβλίου του, ο Μίνκλερ συνθέτει ένα παζλ της νεότερης Γερμανίας, που φάνταζε ότι κυοφορεί έναν ελπιδοφόρο κόσμο αλλά κατέληξε να γίνει ο κεντρικός κορμός του αιώνα των άκρων και των καταστροφών που επέφερε. Η.Κ.

Rad Malkin, Ένας μικρός ελληνικός κόσμος. Τα δίκτυα στην αρχαία Μεσόγειο, μετάφραση: Έλσα Βιδάλη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 496 σελ.

Ας επιχειρήσουμε να φανταστούμε τον κόσμο σαν ένα κύκλο, όπου όλοι είναι στραμμένοι προς το εσωτερικό, αντικρίζοντας ο ένας τον άλλο. Αν αυτός ο κύκλος είναι θαλάσσιος και οι συμμετέχοντες είναι εμπορικοί σταθμοί και πόλεις κράτη, τότε, έχουμε μπροστά μας τη Μεσόγειο μαζί με τη Μαύρη Θάλασσα, από τη στιγμή που οι Έλληνες αρχίζουν να μεταναστεύουν. Οι συνδέσεις, τόσο μεταξύ των «αποικιών» όσο και των «αποικιών» με τις μητροπόλεις αλλά και γενικότερα, σύστησαν ένα σύστημα δικτύων, που άλλοτε δημιούργησαν και άλλοτε κατέληξαν να εκφράζουν τον ελληνικό πολιτισμό. Αυτός ο κόσμος των δικτύων, η οργάνωση και η λειτουργία τους, αποτελεί τη θεματική ενός πολύ ενδιαφέροντος τόμου, του καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας, Irad Malkin, τον οποίο το 2019, η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε ως ξένο εταίρο της, στην Τάξη των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών. Β.Κ.

Νίκος Κανελλόπουλος - Νίκος Τόμπρος, Η τραγική ιστορία των Ελλήνων αιχμαλώτων στη Μικρά Ασία, 1919-1924, Μίνωας,  312 σελ.

Αν και στη συνείδηση των περισσοτέρων η Μικρασιατική Καταστροφή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την τύχη τών, ως επί το πλείστον, αμάχων, Ελλήνων της Ιωνίας, που είτε εγκατέλειψαν τις πατρογονικές τους εστίες είτε σφαγιάστηκαν από τα στίφη του Κεμάλ, εντούτοις, κατά τη διάρκεια της όλης εκστρατείας που ξεκίνησε το 1919 και ολοκληρώθηκε με τραγικό τρόπο τον Σεπτέμβριο του 1922, χιλιάδες υπήρξαν οι έλληνες, αξιωματικοί και οπλίτες που αιχμαλωτίστηκαν από τους Τούρκους, η τύχη των οποίων, στην πλειονότητά τους, ήταν ζοφερή. Κάνοντας χρήση δημοσιευμένου αλλά και αδημοσίευτου αρχειακού υλικού, οι συγγραφείς διερευνούν την τύχη των ελλήνων στρατιωτικών στην αιχμαλωσία, τον επαναπατρισμό όσων τα κατάφεραν και, κυρίως, της δύσκολης επανένταξής τους στη «μεταπολεμική κοινωνία».  Β.Κ.

Ελένη Μπεζέ, «Νέα ζωή». Έλληνες Εβραίοι μετά τη Σοά (1944-1955). Ιστορία, μνήμη, ταυτότητα, πρόλογος: Ρίκα Μπενβενίστε, Άγρα, 456 σελ. + 16 σέλιδο φωτογραφικό ένθετο

Γνώριμη στους αναγνώστες μας, η Ελένη Μπεζέ παρακολουθεί τη ζωή των Ελλήνων Εβραίων που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα, από την Απελευθέρωση της χώρας ώς τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Ερευνά σε αρχεία, χρησιμοποιεί υλικό συνεντεύξεων και μαρτυρίες, παρακολουθεί συστηματικά τα δημόσια έγγραφα και τα δημοσιεύματα του Τύπου και όποια άλλη πηγή μπορεί να την οδηγήσει στην προσπάθεια ανασύστασης των διαδρομών μιας εθνοτικής ομάδας που όχι μόνο αποδεκατίστηκε στα στρατόπεδα θανάτου αλλά, επιπλέον, την έκρυψε το μεταπολεμικό ελληνικό κράτος. Η Ελένη Μπεζέ περιγράφει έναν κόσμο σε κίνηση, που δεν αγωνίζεται απλώς για την επιβίωσή του αλλά και για την ταυτότητά του, για την ανάδειξή της σε πολύ δύσκολους καιρούς. Η.Κ.

Μαρίνα Πετράκη, Μεταξάς-Βενιζέλος, Μια παράδοξη σχέση, Πατάκη. 304 σελ.

Σκοπός του βιβλίου δεν είναι η αποτίμηση ή η σύγκριση του βίου και του έργου των δύο ανδρών αλλά η απεικόνιση ή ενδεχομένως η «χαρτογράφηση» της  παράδοξης σχέσης των δύο προσωπικοτήτων, που οι διαφορές τους υπήρξαν, πρώτα και κύρια, διαφορές χαρακτήρα, ιδιοσυγκρασίας δηλαδή και κατόπιν, ιδεολογικές, πολιτικές ή κοσμοθεωρητικές. Ο Βενιζέλος σκεπτόταν πάντα πολιτικά, ο Μεταξάς κυρίως στρατιωτικά. Σε κάθε περίπτωση, αμφότεροι γνώριζαν και αναγνώριζαν ο ένας την αξία του άλλου. Η μελέτη της Πετράκη, εστιασμένη στη σχέση των δύο ανδρών, συμβάλλει σημαντικά στη σχετική βιβλιογραφία, εφόσον επρόκειτο για μια σχέση που κατέληγε άλλοτε σε γόνιμη συνεργασία και άλλοτε σε ρήξη με ολέθριες, για τον τόπο, συνέπειες.  Β.Κ.

Μαρίλια Λυκάκη, Αιχμάλωτοι στο Βυζάντιο, Ασίνη, 390 σελ.

Η επιστημονική μελέτη της Μαρίλιας Λυκάκη, επεξεργασμένη η διδακτορική της διατριβή, για την τύχη των αιχμαλώτων πολέμου από τον 6ο μέχρι και τον 11ο αιώνα, και ειδικά των αιχμαλώτων πολέμου των αραβοβυζαντινών συγκρούσεων της περιόδου, περιέχει κυρίως αδιερεύνητο υλικό. Η συγγραφέας έχει μελετήσει σε βάθος το θέμα από την επικρατούσα τότε νομική πλευρά μέχρι το πεδίο των διπλωματικών σχέσεων, και από την άποψη και τη στάση της Εκκλησίας ως προς την τύχη των αιχμαλώτων, μέχρι τα πρακτικά ζητήματα που είχαν να κάνουν με τις συνθήκες της ζωής τους και τη μεταχείρισή τους από τους δεσμώτες τους. Πρόκειται για μια ρωμαλέα μελέτη που διαβάζεται εύκολα και δεν απευθύνεται μόνο στον έχοντα ειδικό ενδιαφέρον αναγνώστη. Β.Κ.

Γιουβάλ Νώε Χαράρι, Nexus. Μια σύντομη ιστορία των δικτύων πληροφοριών από την εποχή του λίθου μέχρι την εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, μετάφραση: Μιχάλης Λαλιώτης, Αλεξανδρεια, 460 σελ.

Ο Γιουβάλ Χαράρι εξερευνά στο Nexus τη βαθιά επίδραση των δικτύων πληροφοριών στην ανθρώπινη ιστορία. Με ζωηρό αφηγηματικό ύφος παρακολουθεί την εξέλιξή τους από τα πρώιμα ανθρώπινα συστήματα επικοινωνίας μέχρι τη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, στην οποία κυριαρχεί η Τεχνητή Νοημοσύνη. Ο Χαράρι  υποστηρίζει ότι η ικανότητά μας να συλλέγουμε, να αποθηκεύουμε και να μεταδίδουμε πληροφορίες ήταν πάντα κομβική για την ανάπτυξή μας, διαμορφώνοντας τις κοινωνίες, τις πεποιθήσεις και τις δομές εξουσίας μας. Και διαλύει μύθους. Είναι λανθασμένο, λέει, να υποθέτουμε ότι ολοένα και περισσότερες πληροφορίες είναι πάντα καλύτερες και ότι πιθανότατα οδηγούν με βεβαιότητα στην αλήθεια – επισημαίνοντας ότι το διαδίκτυο δεν έβαλε τέλος στον ολοκληρωτισμό, ούτε ο ρατσισμός εξαλείφθηκε επειδή μπορούμε να εξακριβώσουμε την αλήθεια των γεγονότων. Καθώς η Τεχνητή Νοημοσύνη ενσωματώνεται όλο και περισσότερο στη λήψη αποφάσεων, η πολυπλοκότητα αυτών των συστημάτων μπορεί να τα καταστήσει αδιαφανή για την ανθρώπινη κατανόηση, εγείροντας ηθικά ζητήματα πρώτου μεγέθους. Γ.Ν.

Μάικλ Σέρμερ, Συνωμοσίες. Γιατί τόσοι λογικοί άνθρωποι πιστεύουν τόσο παράλογα πράγματα; μετάφραση: Μιχάλης Λαλιώτης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 400 σελ.

Οι ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες πίσω από τη γοητεία των θεωριών συνωμοσίας. Ο συγγραφέας  υποστηρίζει ότι ευφυή, ορθολογικά άτομα μπορούν κάλλιστα να ασπάζονται τις θεωρίες συνωμοσίας λόγω διαφόρων παραγόντων: της ανάγκης για νόημα και έλεγχο της πραγματικότητας, παρέχοντας  τις φαινομενικά απλές εξηγήσεις για πολύπλοκα γεγονότα σε έναν αβέβαιο κόσμο· των γνωστικών μεροληψιών, όπου η τάση να ενισχύονται οι πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις παίζει καθοριστικό ρόλο· της κοινωνικής ταύτισης και δυναμικής των ομάδων, επειδή οι θεωρίες συνωμοσίας μπορούν να προωθήσουν την αίσθηση του ανήκειν σε μια ομάδα και να ενισχύσουν τις κοινές αξίες της· και της γενικευμένης δυσπιστίας απέναντι στην εξουσία: την κυβέρνηση, τα ΜΜΕ ή τους θεσμούς, κάνοντας τους ανθρώπους πιο επιρρεπείς σε θεωρίες που παρουσιάζουν ως κακόβουλες και χειραγωγητικές συχνά ακόμα και τις βάσεις της κοινωνικής μας οργάνωσης. Γ.Ν.

Μουσταφά Σουλεϊμάν, Μάικλ Μπασκάρ, Το επερχόμενο κύμα, μετάφραση: Χρήστος Καψάλης, Key Books, 408 σελ.

Στο Επερχόμενο κύμα, ο Μουσταφά Σουλεϊμάν, πρωτοπόρος της Τεχνητής Νοημοσύνης και συνιδρυτής της Google DeepMind, εξετάζει τις βαθιές αλλαγές που φέρνουν στον κόσμο μας οι ξέφρενα αναπτυσσόμενες σύγχρονες τεχνολογίες. Ο Σουλεϊμάν έχει  σαφή και ζυγισμένη άποψη για τις δυνατότητες και τους κινδύνους της τεχνολογίας. Υποστηρίζει ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη και η βιοτεχνολογία, ενώ μπορούν να προσφέρουν ασύλληπτα οφέλη, θέτουν επίσης σημαντικές απειλές για τις κοινωνίες μας και την παγκόσμια τάξη, υπονομεύοντας το έθνος-κράτος. Οι κυβερνήσεις είναι απροετοίμαστες και σχεδόν παράλυτες μπροστά σε αυτές τις ριζοσπαστικές αλλαγές, με κίνδυνο να ολισθήσουμε είτε σε ένα δυστοπικό μέλλον απόλυτου ελέγχου και παρακολούθησης, είτε σε μεγα-κρίσεις. Ένα βιβλίο για το πλέον επείγον και καθοριστικό ζήτημα του καιρού μας: πώς θα διαχειριστούμε την τεχνολογία αξιοποιώντας τις δυνατότητές της χωρίς να καταστρέψουμε ό,τι έχουμε δημιουργήσει. Γ.Ν.

Δημήτρης Τζιόβας, Ιστορία, Έθνος και Μυθιστόρημα στη Μεταπολίτευση. Τραύμα, μνήμη και μεταφορά, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 454 σελ.

Έργο αναφοράς. Συζητά διεξοδικά τις θεματικές, τις μορφές και τις γενικές προβληματικές που συνέχουν το ελληνικό μεταπολιτευτικό μυθιστόρημα. Μνημοϊστορία, δημόσια ιστορία και non-fiction novel, η παροντικότητα του παρελθόντος, η νοσταλγία κι η μεταμνήμη μπαίνουν στη συζήτηση. Έτσι, λ.χ., αν το παλαιότερο ιστορικό μυθιστόρημα στόχευε να εμπεδώσει το έθνος, το νεότερο στοχεύει να αναδείξει την ετερότητά του και τις αποσιωπημένες πτυχές της ιστορίας, επιχειρηματολογεί ο Τζιόβας. Αναλύονται πλήθος συγγραφείς· ενδεικτικά: Βαλτινός, Γαλανάκη, Γιατρομανωλάκης, Δαββέτας, Ζέη, Ζουργός, Θέμελης, Θεοδωρίδης, Θεοδωρόπουλος, Καραγιάννης, Καπάνταη, Καρνέζης, Κοτζιάς, Μαγκλίνης, Μακριδάκης, Μαραγκόπουλος, Μάτεσις, Μοδινός, Μπακόλας, Μπούτος, Νικολαΐδου, Ταχτσής, Τριανταφύλλου, Φάις, Χουζούρη, Χωμενίδης. Η μελέτη υποστηρίζεται από πλούσια βιβλιογραφία. Μ.Α.

Βασίλης Παπαδόπουλος, Η ακαταμάχητη τάση των Ελλήνων να γράφουν ποίηση, Ίκαρος, 364 σελ.

Συναγωγή μελετών του διπλωμάτη-συγγραφέα που πρωτογνωρίσαμε με το έργο Διπλωματία και Ποίηση. Η περίπτωση του Γιώργου Σεφέρη (2019). Αναλύονται εδώ όψεις της ποιητικής του Ερωτόκριτου, του Σολωμού, του Καβάφη, του Σεφέρη, του Εγγονόπουλου, κ.ά. – από την οπτική ενός καλλιεργημένου γράφοντος, που δεν είναι φιλόλογος. Εξέχουσες στον τόμο, η διαπολιτισμική σπουδή: «Ελληνισμός και βουδισμός. Η ξεχασμένη Βακτριανή και τα ελληνοϊνδικά βασίλεια» και η εποπτική (βιωματική, παρά τον τεκμηριωτικό πλούτο της) μελέτη: «Συγγραφέας και διπλωμάτης. Από την αρμονία στη σύγκρουση· και από τη σύγκρουση, σε μια δύσκολη συνύπαρξη». Χρειαζόμαστε τέτοια βιβλία – βιβλία που φωτίζουν την διαρκή συνάφεια λογοτεχνίας και δημόσιας ζωής. Μ.Α.

Πέγκυ Καρπούζου, Δημήτρης Αγγελάτος, Τιτίκα Καραβία, Χριστίνα Ντουνιά (επιμ.), Ο Περίπλους της Θεωρίας της Λογοτεχνίας. Τιμητικός τόμος για την Άννα Τζούμα, Gutenberg, 927 σελ.

Πανόραμα των εφαρμογών και των χρήσεων της «θεωρίας της λογοτεχνίας» στην Ελλάδα σήμερα. Η ύλη εντάσσεται σε εννέα ενότητες: «Αφήγηση - Ποιητική - Ρητορική»· «Λογοτεχνική αναπαράσταση»· «Λογοτεχνικά είδη και τρόποι»· «Λογοτεχνικά ρεύματα»· «Πολιτισμική κριτική»· «Σημειωτική -Θεωρίες χώρου - Γεωκριτική»· «Πρόσληψη - Ανάγνωση - Ερμηνευτική»· «Φιλοσοφικές, ψυχαναλυτικές, γλωσσολογικές και δικαιονομικές προσεγγίσεις της λογοτεχνίας». Συμμετέχουν 51 ερευνητές. Το άνυσμα των πεδίων από τα οποία προέρχονται -ενδεικτικά- εκτείνεται από την κλασσική φιλολογία (Κωνσταντάκος) ως τη μελέτη της ορχηστρικής τέχνης (Σαβράμη) και από εκεί στην πολεοδομία (Λαγόπουλος). Ένα πραγματικό who-is-who των επιδραστικών πανεπιστημιακών στην Ελλάδα σήμερα. Τόμος πολύτιμος για την πανοραμική θέαση, που προσφέρει. Μ.Α.

Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη (επιμ.), Ερνστ Τσίλλερ - Θεόφιλος Χάνσεν:  Αλληλογραφία 1859-1890. Η ανέγερση της Σιναίας Ακαδημίας και άλλες ιστορίες, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 708 σελ.

Η Τριλογία της Αθήνας, το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, η Σιναία Ακαδημία και η Βαλλιάνειος Βιβλιοθήκη, στην οδό Πανεπιστημίου, έχουν τη δική τους ιστορία. Έργα που χρηματοδότησαν εθνικοί χορηγοί, είχαμε την τύχη να σχεδιαστούν και να κτιστούν από σπουδαίους δημιουργούς, τους δανούς αδελφούς Χριστιανό και Θεόφιλο Χάνσεν και τον Σάξωνα Ερνστ Τσίλλερ. Ο Θεόφιλος Χάνσεν, κυρίως, αλληλογραφούσε επί μακρόν με τον Τσίλλερ που, στην Αθήνα, επέβλεπε τα έργα. Την αλληλογραφία αυτή φέρνει στο φως σήμερα η Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη – σε ένα βιβλίο που έχει να μας μάθει πολλά. Απαραίτητο βιβλίο πρωτίστως αυτογνωσίας. Η.Κ.

The Books' Journal

Το Books' Journal είναι μια απολύτως ανεξάρτητη επιθεώρηση με κείμενα παρεμβάσεων, αναλύσεις, κριτικές και ιστορίες, γραμμένα από τους κατά τεκμήριον ειδικούς. Πανεπιστημιακούς, δημοσιογράφους, συγγραφείς και επιστήμονες με αρμοδιότητα το θέμα με το οποίο καταπιάνονται.

Προσθήκη σχολίου

Όλα τα πεδία είναι υποχρεωτικά. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.