Η ζωή εκδικείται την ύβρη. Η άνοδος του λαϊκισμού στην Ιταλία έχει μεγάλο θύμα τον ελληνικό λαϊκισμό των Τσίπρα-Καμμένου. Με όλη την Ευρώπη σε αναβρασμό από την κρίση (και θεσμική;) στην Ιταλία, ο Τσίπρας ξέρει πολύ καλά πως έτσι και τολμήσει να βήξει θα έχει τελειώσει η ιστορία: η δική του ή/και της Ελλάδας.
Η συμμαχία των ιταλών εθνολαϊκιστών και ακροδεξιών φιλοδοξεί να κυβερνήσει με καθαρά ευρωσκεπτικιστική ατζέντα. Το πρόγραμμα που συμφωνήθηκε προβλέπει πλήρη ανατροπή μεταρρυθμίσεων, αναδιανομή από χρήματα που δεν υπάρχουν – τουλάχιστον 3% επιβάρυνση του ελλείμματος. Στο βάθος, η συμφωνημένη θέση, που δεν μπήκε στο κυβερνητικό πρόγραμμα τελικά, για διαγραφή χρέους 250 δισ. ευρώ και ουσιαστικά τύπωμα χρήματος κάπου 120 δισ. ευρώ. Πάει περίπατο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), το Μάαστριχτ, η Λισσαβώνα, η τραπεζική Ένωση. Οι «ρεαλιστές» προσδοκούν τη μεγαλειώδη κωλοτούμπα. Όπως θα έλεγαν και οι εσχάτως ανακαλύψαντες τον ευρωσοσιαλδημοκράτη Τσίπρα, «αργά ή γρήγορα θα γίνει». Μόνο που, αν δεν είναι «πολύ γρήγορα», η ζημιά θα είναι τεράστια. Για την ώρα, η σύγκρουση με τα θεσμικά όργανα της Ευρωζώνης πήρε αναβολή. Ο ιταλός πρόεδρος έβαλε βέτο στην επιλογή του υπουργού Οικονομικών. Παιγνίδι μεγάλου ρίσκου. Όλα θα κριθούν από τη στάση των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων στη χώρα και από τις κινήσεις των οργάνων της Ευρωζώνης. Ας θυμηθούμε τον Αύγουστο του 2011. Τότε, ο πρωθυπουργός Μπερλουσκόνι αρνιόταν το φρένο στα ελλείμματα. Ο Τρισέ, προκάτοχος του Ντράγκι στην ΕΚΤ, τον γονάτισε σε λιγότερο από μια εβδομάδα. Βοήθησαν και οι ιταλοί πολίτες – έπαιρναν τα λεφτά τους, έσπαγαν τα ομόλογά τους (άλλη κουλτούρα αποταμίευσης) και έτρεχαν στην Ελβετία. Αντίστοιχα φαινόμενα παρατηρούνται τις τελευταίες ημέρες. Το χρηματιστήριο καταβαραθρώθηκε, τα ομόλογα έφθασαν τις αποδόσεις του καλοκαιριού 2014, πριν από την ποσοτική χαλάρωση. Με τις ραγδαίες εξελίξεις έχουν γίνει γιο-γιο. Η κίνηση του ιταλού προέδρου μπορεί να καταλήξει σε οποιοδήποτε αποτέλεσμα: να εκτονώσει την κατάσταση, με τους λαϊκιστές να «σοβαρεύονται», ή να οδηγήσει σε περαιτέρω ενδυνάμωση του ευρωσκεπτικισμού, οπότε η σύγκρουση θα είναι αναπόφευκτη. Ίσως οι Ιταλοί ζήσουν το δικό μας 2015 – το απευχόμαστε.
Η ιταλική κρίση δεν θα μπορούσε να έλθει σε πιο κρίσιμη στιγμή για την Ελλάδα. Οι συζητήσεις για τους διακανονισμούς με το χρέος είναι στον αέρα – μάλλον απίθανο να προχωρήσει η Ευρωζώνη σε καλύτερη ρύθμιση από το να κρατά απλώς το κεφάλι έξω από τον βούρκο. Σε καμιά περίπτωση δεν θα προχωρούσαν οι δανειστές να δώσουν το «κακό παράδειγμα» μπροστά στα λαϊκιστικά αιτήματα της ιταλικής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Η κρίση έβαλε και την ταφόπλακα –για όσους φαντάζονταν πως το σχέδιο είχε ελπίδες– στις φαντασιώσεις περί ταχείας αποκατάστασης της πρόσβασης στις αγορές χρέους. Ουσιαστικά, πρόκειται για ταφόπλακα όλης της ΣΥΡΙΖΑΝΕΛικής αφήγησης περί καθαρής εξόδου. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός δεν αποκλείει πια την προληπτική πιστοληπτική γραμμή. Το μαξιλάρι, εάν υπάρξει τελικά, θα έχει φτιαχτεί με χρήματα των δημόσιων οργανισμών, ασφαλιστικών ταμείων, νοσοκομείων – θα είναι βέβαιο μάλιστα πως δεν θα προσφέρει καμιά ασφάλεια σε λιγότερο από ένα χρόνο από τώρα. Το χειρότερο απ’ όλα είναι πως, εάν η σημερινή κυβέρνηση παραμείνει στην εξουσία, το εκλογικό 2019 θα διαλύσει τα πάντα.
Ο ορίτζιναλ λαϊκιστής Τσίπρας τη βρήκε από τη δεύτερη γενιά λαϊκιστών της Ιταλίας. Η αφήγησή του τελείωσε – εκτός βέβαια εάν η αντιπολίτευση επαναλάβει τα λάθη του καλοκαιριού 2015. Η πρόκληση επιστροφής σε αγωνιστικό, αντιμνημονιακό προφίλ είναι μεγάλη. Πλην όμως, τα αστεία τελείωσαν: η Ευρωζώνη δεν πρόκειται να ανεχθεί την ελληνική παρωνυχίδα. Θα είναι και βολική η περιφορά και η επίδειξη ενός λαϊκιστικού κουφαριού, συντριπτικά ηττημένου. Η άλλη επιλογή Τσίπρα είναι να υπογράφει, εκτός από τις ελληνικές, και τις χαρτοπετσέτες από διπλανά μαγαζιά.
Η ειρωνεία της ιστορίας είναι πως ο λαϊκισμός του γείτονα δίνει ένα συντριπτικό πλήγμα στους εγχώριους λαϊκιστές. Ο καημένος ο Λένιν έπρεπε να είχε προβληματιστεί με την έννοια «λαϊκισμός σε μία μόνη χώρα» – θα κατέληγε στα ακριβώς αντίθετα συμπεράσματα από αυτά της ενασχόλησής του με το σοσιαλισμό.
Με την ευκαιρία, ας κρατήσουμε ενός λεπτού σιγή για τους εν μνημονίω αδελφούς Πορτογάλους. Δεύτερη φορά, μετά το 2015 ο μεταστατικός λαϊκισμός καταφέρει πλήγμα στις προσπάθειές του για ανάκαμψη. Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους τους εκτινάχθηκε.
