Ελλάδα

Στο λυκόφως του 18ου αιώνα, σε συνθήκες διαμόρφωσης της ελληνικής εθνικής ταυτότητας, οι Σουλιώτες αποτελούν ήδη σημείο αναφοράς του επαναστατικού λόγου. Στον Θούριό του, ο Ρήγας θα απευθυνθεί, το 1797 από τη Βιέννη, μεταξύ άλλων και στους πολεμικούς Σουλιώτες. Θα τους αποκαλέσει, «λιοντάρια ξακουστά». Είναι η χρονιά που ο Ρήγας συλλαμβάνεται στην Τεργέστη μαζί με τον Χριστόφορο Περραιβό. Ο τελευταίος, μετά την απελευθέρωσή του, θα γνωρίσει από κοντά τον ορεινό σουλιωτικό πληθυσμό του οποίου και θα συγγράψει την ιστορία. Στην πρώτη έκδοση του έργου του, Ιστορία του Σουλίου και Πάργας (1803), θα αναγορεύσει τους Σουλιώτες σε ισάξιους μαχητές των  Λακεδαιμονίων. Δεν θα υστερήσει σε θαυμασμό ο Κοραής, συμβάλλοντας στη δημοσιοποίηση των πολεμικών αγώνων τους, ενώ τρία χρόνια αργότερα, το 1806, ο Ανώνυμος της Ελληνικής Νομαρχίας θα θεωρήσει αυτούς τους αγώνες υπόδειγμα στάσης, την οποία οφείλουν να ενστερνιστούν, έναντι του τυράννου, άπαντες οι Έλληνες.  

Διακόσια χρόνια από την έναρξη του αγώνα της Ανεξαρτησίας και 40 χρόνια από την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα/Ένωση (ΕΕ), ευλόγως συζητούμε απολογιστικά για τα οφέλη και τις απώλειες του ελληνικού κράτους. Από κάθε άποψη, δικαίως, η Μεταπολίτευση (1974 έως σήμερα) κρίνεται ως η καλύτερη περίοδος των 200 χρόνων. Η Ελλάδα, παρά τα προβλήματα, τις δυσκολίες και τις κρίσεις της, πέρασε από την κατάσταση της Ψωροκώσταινας στις 35 περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη – πολιτικά, δημοκρατικά, οικονομικά, κοινωνικά. Με σοβαρές δομικές παθογένειες και ελλείμματα βεβαίως  σε πολλούς τομείς.

Η επέτειος του Πολυτεχνείου και οι συζητήσεις για το νόημά του και τους αγωνιστές κατά της χούντας φέρνει στη μνήμη έναν αξέχαστο ανάμεσά τους, τον Βαγγέλη Καργούδη^[1]. Και μας υποχρεώνει να ανακαλέσουμε μια παλιά του συνέντευξη, που παραχώρησε στον Κωστή Κορνέτη, τα χρόνια που ο Κορνέτης συγκέντρωνε μαρτυρίες για το διδακτορικό του, που είχε θέμα τα παιδιά της δικτατορίας. Πόκειται για απομυθοποιητική μαρτυρία, που καταγράφει τους συσχετισμούς της εποχής, το κλίμα της δικτατορίας, τους εναλλακτικούς τρόπους πολιτικής στράτευσης και τη σημασία του πολιτικού ρεαλισμού σε δύσκολες εποχές. 

ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ BOOKS' JOURNAL - τχ. 1967, Ιούνιος 2016

Κωστής Κορνέτης, Τα παιδιά της δικτατορίας. Φοιτητική αντίσταση, πολιτισμικές πολιτικές και η μακρά δεκαετία του εξήντα στην Ελλάδα, μετάφραση από τα αγγλικά: Πελαγία Μαρκέτου, Πόλις, Αθήνα 2015, 720 σελ.

Kostis Kornetis, Children of the Dictatorship. Student Resistance, Cultural Politics, and the “Long 1960s” in Greece, Berghahn Books, New York/Oxford 2013, 376  σελ. 

Δεν ήταν εύκολο πράγμα η πολιτικοποίηση της νεολαίας την περίοδο της δικτατορίας. Σε μια εποχή κατά την οποία η χώρα ήταν αποκομμένη από τον δυτικό κόσμο, οι νέοι προσπαθούσαν να μιμηθούν τον τρόπο ζωής, τις μουσικές προτιμήσεις, τα ενδυματολογικά πρότυπα των συνομιλήκων τους στην Ευρώπη. Μια γενιά πολιτικοποιημένη στους Λαμπράκηδες, και μια νεότερη γενιά που προσπαθούσε να βγάλει το κεφάλι έξω από τα στεγανά της χούντας, συναντήθηκαν στην εξέγερση του Πολυτεχνείου...

 ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ BOOKS’ JOURNAL – τχ. 54

Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου - Σωτήρης Ριζάς, 1821. Από την Επανάσταση στο Κράτος, Παπαδόπουλος, Αθήνα 2021, 434 σελ.

Πόσο σχετικές ήταν οι εξελίξεις και οι αλλαγές στο νέο ελληνικό κράτος με τις επιδιώξεις των επαναστατημένων του 1821; Πόσο συνδεδεμένη υπήρξε η λαϊκή ευημερία ως ζητούμενο με την ανάγκη αποκοπής από τον αναχρονιστικό τρόπο λειτουργίας του οθωμανικού κράτους και τους παρηκμασμένους θεσμούς του; Τελικά, άξιζε τον κόπο η δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους;

Κωνσταντίνος Δ. Βλάσσης, Πρόσφυγες, οικονομία και νομοθεσία κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία. Ο επίμαχος ν. 2870/1922, Δούρειος Ίππος, Αθήνα 2020, 363 σελ.

Παρότι στον κοινό νου το προσφυγικό πρόβλημα έχει συνδεθεί κυρίως με τις επιπτώσεις της Μικρασιατικής Καταστροφής, το ελληνικό κράτος αντιμετώπισε ποικίλες προσφυγικές κρίσεις στο ενδιάμεσο κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας (τεύχος 123).

Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης, Μεταξύ Επανάστασης και Μεταρρύθμισης. Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος και βενιζελισμός (1909-1922), Πατάκη, Αθήνα 2020, 358 σελ.

Αμέσως μετά την άνοδό του στην πρωθυπουργία, ο Ελευθέριος Βενιζέλος προχώρησε σε έναν συμβιβασμό με το Παλάτι και διατήρησε τις βάσεις του ισχύοντος πολιτεύματος στη συνταγματική αναθεώρηση του 1911, ερχόμενος σε αντιπαράθεση ακόμα και με τη λαϊκή απαίτηση υπέρ της συντακτικής Βουλής. Ποιες συνέπειες είχε η υποχώρησή του και πόσο πλήγηκε η μεταρρυθμιστική δυναμική της χώρας; Το νέο βιβλίο του Σπυρίδωνα Πλουμίδη φωτίζει μια ταραγμένη περίοδο στη διαμόρφωση της πολιτικής φυσιογνωμίας του νεοελληνικού κράτους. [ΤΒJ] (τεύχος 121)

Ian Kershaw, Η Ευρώπη σε δίνη 1950-2017, μετάφραση από τα αγγλικά: Γεώργιος-Μενέλαος Αστερίου, Αλεξάνδρεια, Αθήνας 2021, 679 σελ.

Η ιστορία της Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι μια πορεία προς την οικονομική ευμάρεια, τις ελευθερίες και τη βαθμιαία κατάργηση των εσωτερικών συνόρων. Δεν ήταν μια εύκολη πορεία, αφενός επειδή η ήπειρος βγήκε από τον πόλεμο βαθύτατα διχασμένη, αφετέρου επειδή δεν ήταν αδιατάρακτη η πορεία προς την πρόοδο. Ο Ίαν Κέρσοου καταγράφει τις μεγάλες στιγμές αυτής της εξέλιξης και τις μεγάλες σημερινές προκλήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που παρά το υψηλό επίπεδο διαβίωσης των πολιτών της συνεχίζει να μαστίζεται από δομικές ανασφάλειες. [ΤΒJ]

Όταν η Χάννα Άρεντ ήθελε να περιγράψει τον «επιτυχημένο ψεύτη» -πρόκειται γι’ αυτόν που πιστεύει και ο ίδιος στο ψέμα του- έλεγε ένα μεσαιωνικό ανέκδοτο: ο νυχτερινός φρουρός (βιγλάτορας) κάποιου χωριού, θέλοντας να κάνει φάρσα στους συγχωριανούς του, σήμανε μέσα στη νύχτα συναγερμό. Πήραν τα όπλα τους οι συγχωριανοί και έτρεξαν στο φρούριο, για να αντιμετωπίσουν τους εχθρούς.  Και τότε συνέβη το εξής εκπληκτικό: βλέποντας τους συγχωριανούς  του να τρέχουν οπλισμένοι προς το φρούριο, ο χωρατατζής φρουρός πίστεψε και ο ίδιος στο ψέμα του, οπότε άρχισε να τρέχει και αυτός πίσω τους, για να συμμετάσχει στη μάχη!

Μια περιήγηση στη δημοτική ποίηση - και χαρακτηριστικά ποιήματα. Επιλογή-σχολιασμός: Παντελής Μπουκάλας, επιμέλεια: Παναγιώτης Ιωαννίδης. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. #122.