Ελλάδα

Παναγής Παναγιωτόπουλος, Περιπέτειες της μεσαίας τάξης. Κοινωνιολογικές καταγραφές στην Ελλάδα της ύστερης Mεταπολίτευσης, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2021, 424 σελ.

 Ο καθηγητής Παναγής Παναγιωτόπουλος μελετά τις κοινωνικές πρακτικές και τα συναισθηματικά στοιχεία που κατέστησαν τη μεσαία τάξη κεντρομόλο δύναμη εκσυγχρονισμού και  εξατομίκευσης στη μεταπολευτική Ελλάδα. Εξετάζει τη βιωμένη εμπειρία των μεσαίων στρωμάτων όπως αυτή αποτυπώνεται στις πολιτισμικές και άλλες καθημερινές «μικρές» πρακτικές τους, οι οποίες είναι αρκετά κοντά στις αντίστοιχες των ευρωπαϊκών και των αμερικανικών μεσαίων στρωμάτων. Εξηγεί τους λόγους που προκάλεσαν την επισφάλεια της εποχής της κρίσης και εστιάζει στα φαινόμενα ριζοσπαστικοποίησης τμημάτων της, που καθόρισαν τη στάση της τη δεκαετία της κρίσης. Ένα σημαντικό βιβλίο για την ιδιόμορφη κανονικότητα της ελληνικής μεσαίας τάξης. [ΤΒJ]

H σύμπτωση του θανάτου του Μίκη Θεοδωράκη με το τροχαίο δυστύχημα του γνωστό τράπερ Mad Clip έφερε με περίεργο τρόπο στη δημόσια συζήτηση τι σημαίνει δημοφιλής μουσική, τι εκπροσωπεί, ποια είναι τα είδη της, οι ηλικιακές προτιμήσεις της κ.λπ. Μια σύγκριση μεταξύ δύο εντελώς διαφορετικών μουσικών και πραγματικών κόσμων, δύο θάνατοι εντελώς διαφορετικοί επιτρέπουν τη συσχέτιση δύο εννοιών καλλιτεχνικής δημιουργικότητας που δύσκολα θα περίμενε κανείς.

Γνώρισα τον Μίκη Θεοδωράκη, τον άνθρωπο και το έργο του, στις αρχές της δεκαετίας του 1960.  Πρώτα το έργο του. Μυήθηκα σ’ αυτό κυρίως με τον Επιτάφιο (σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου) αλλά και με ένα τραγούδι που καρφώθηκε στο μυαλό μου: το «Σε πότισα ροδόσταμο», σε στίχους Νίκου Γκάτσου – θυμάμαι, στη δισκογραφία κυκλοφόρησε με τη Μαίρη Λίντα και με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, αλλά σε εμένα έχει εμπεδωθεί η μοναδική απόδοσή του από τη Μελίνα Μερκούρη.^[1]

Εγώ τον Μίκη Θεοδωράκη τον γνώρισα στη Ζάτουνα.

Το χωριό του πατέρα μου, η Μελισσόπετρα, είναι το πρώτο μετά τη Ζάτουνα. Το ηλεκτρικό και το οδικό δίκτυο σταματάνε εκεί. Από εκεί, μουλάρια και λάμπες πετρελαίου.

Μαθητής Γυμνασίου φεύγω από το χωριό δύο ώρες ποδαρόδρομο. Πάω στη Δημητσάνα να πάρω εφημερίδα για να μάθω ποιος κέρδισε το Κύπελλο, ο Ολυμπιακός ή ο Παναθηναϊκός. Τελικά το πήρε ο ΠΑΟ στην κλήρωση, 1-1 το παιγνίδι.

Απογοητευμένος με το Φως παραμάσχαλα περνάω μέσα από τη Ζάτουνα. Στο καφενείο είναι ο Μίκης, δύο νυσταλαίοι χωροφύλακες και οι άντρες του χωριού.

Με φόβο και θαυμασμό σταματάω μπροστά του. Αυτός σηκώνει τη γροθιά του και – τι μου λέει ο αθεόφοβος;

«Ολυμπιακάρα ε;»

Πουλί και πέταξα μέσα στα κατσάβραχα.

Στις 6 Οκτωβρίου 1960, ο Μίκης Θεοδωράκης παρουσίασε στην Αίθουσα Φιλελευθέρων, που βρισκόταν στην οδό Χρήστου Λαδά, στο κέντρο της Αθήνας, με πρωτοβουλία του Συλλόγου Κρητών Σπουδαστών, τις δύο διαφορετικές εκδοχές του Επιταφίου, που είχαν λίγο νωρίτερα κυκλοφορήσει σε δίσκο – ο ένας με τη Νάνα Μούσχουρη, ο άλλος με λαϊκή ορχήστρα και ερμηνευτή τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Παρακάτω, παρατίθεται το δημοσίευμα του Γ.Π. Σαββίδη, από το βήμα, με το οποίο περιγράφεται εκείνη η μοναδική μουσική βραδιά. Δημοσιεύονται επίσης τέσσερις ανέκδοτες φωτογραφίες από το αρχείο του Γιώργου Ζεβελάκη.

Η τελευταία συνέντευξη του συνθέτη στο Books' Journal και στον Κωνσταντίνο Ηροδότου

Ένα χρόνο μετά το θάνατο του κορυφαίου έλληνα συνθέτη, Μίκη Θεοδωράκη, αναδημοσιεύουμε την τελευταία συνέντευξη που έδωσε, στον Κωνσταντίνο Ηροδότου για το Books' Journal.

Δημήτρης Α. Σταματόπουλος, Πόλεμος και Επανάσταση στα Οθωμανικά Βαλκάνια (18ος-20ός αι.) (επιμ.), Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2019, 396 σελ.

Οι οριενταλιστικές ερμηνείες δεν θέλγουν πια. Τα εθνικά κινήματα στα Βαλκάνια ήταν αυτόνομα πολιτικά και ιστορικά υποκείμενα που διαλέγονται με τις ρηγματώσεις του δυτικού κόσμου και εκμεταλλεύονται τον ανταγωνισμό των Μεγάλων Δυνάμεων, μάλιστα δε τους ηττημένους της κάθε αναμέτρησης.

Ο Θουκυδίδης έστειλε το μήνυμα και «αμαρτίαν ουκ έχει»: οι αθηναίοι στρατηγοί θα μπορούσαν να σώσουν τον στρατό της Αθήνας στην σικελική εκστρατεία, όπου χάθηκε ο μισός ενεργός ανδρικός πληθυσμός της πόλης, αν αποφάσιζαν έγκαιρα την επιστροφή. 

Εκείνο που με ξένιζε στον Κυριάκο Μητσοτάκη, άλλοτε ευχάριστα άλλοτε δυσάρεστα, ήταν η προσπάθειά του να συμπεριλάβει στις τελικές του αποφάσεις  μια συνισταμένη του δημόσιου διαλόγου, αποφεύγοντας ακρότητες και κάποιες από τις πολλές άσκοπες συγκρούσεις. Αλλά και περιορίζοντας το ίδιο του το πρόγραμμα.  Έτσι ίσως απέκτησε νόημα και η λέξη συμπεριληπτικός που τόσο λανσάρεται τελευταία…

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και το αλβανικό τραγούδι. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τεύχος 119, Μάιος 2021.