Μαίρη Καιρίδη

Στη Γενεύη για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Φιλίπ Ζακοτέ 

30 ΙΟΥΝΙΟΥ 2025, ΠΑΡΙΣΙ - ΓΕΝΕΥΗ

Ανήμερα ενός δριμύτατου επεισοδίου καύσωνα, πρώιμου και πρωτοφανούς για τη Γαλλία και την κεντρική Ευρώπη, επιβιβάζομαι στο τρένο με προορισμό τη Γενεύη με σκοπό να παρευρεθώ σε μια λογοτεχνική επέτειο. Στο Παρίσι αποφασίστηκε εκτάκτως το μερικό κλείσιμο των σχολείων· οι δάσκαλοι καταγγέλλουν ακραίες συνθήκες εργασίας, με τις θερμοκρασίες μέσα στην αίθουσα να φτάνουν τους τριάντα τρεις βαθμούς και τα παιδάκια να κινδυνεύουν με θερμοπληξία. Η Λεπέν, πάντα καιροσκόπος κι εξυπνάκιας, φωνάζει ότι αν εκλεγεί πρόεδρος (πράγμα χλωμό δεδομένης της καταδίκης που της αναιρεί το δικαίωμα στο εκλέγεσθαι) θα εγκαταστήσει σε όλους τους δημόσιους χώρους κλιματιστικά. Οι κάτοικοι προσπαθούν να εξοπλίσουν τα ανέτοιμα για αυτές τις ακραίες συνθήκες σπίτια τους, ειδικά όσοι (συνήθως οι λιγότερο προνομιούχοι) ζουν κάτω από τις –κατά τα άλλα γραφικές και ταυτόσημες της ρομαντικής όψης της πόλης– τσίγκινες σκεπές.  Είδα νέους να κουβαλούν τους ανεμιστήρες που μόλις αγόρασαν με το ποδήλατό τους. Στο σχετικό γκρουπ στο Facebook, οι Έλληνες της Γαλλίας συμφωνούν ότι, όσοι μπορούν, φεύγουν άρον άρον για την Ελλάδα όπου «εκεί τουλάχιστον έχουμε κλιματισμό».

Χρήστος Σιορίκης, Ποια χώρα είμαι, Ροές, Αθήνα 2025, 64 σελ.

Με το δεύτερο βιβλίο ποίησής του, υπό τον τίτλο Ποια χώρα είμαι, ο Χρήστος Σιορίκης παρουσιάζει έναν ποιητικό λόγο που ωριμάζει μέσα στα χρόνια. Ο Σιορίκης γνωρίζει ότι η ποίηση δεν είναι προϊόν ευφράδειας ή πλούσιου λεξιλογίου, αλλά ακριβολογίας, αφαίρεσης και μαθητείας.

Μόλις ανακοινώθηκε ο θάνατος του Γιάννη Μπουτάρη. Ήταν μια σπουδαία προσωπικότητα. Παραγωγός σπουδαίων φημισμένων κρασιών. Αλλά, πρωτίστως, ο μεγάλος μεταρρυθμιστής της Θεσσαλονίκης, ο πρώτος και ο μόνος έως αυτή τη στιγμή αιρετός άρχοντας που πολέμησε την ιδέα της πόλης των φαντασμάτων, που πάλεψε η πόλη να αναγνωρίσει το εβραϊκό παρελθόν της και να παλέψει για να γίνει μια ανοιχτή κοινωνία.

Simone de Beauvoir, Ένας πολύ γλυκός θάνατος, μετάφραση από τα γαλλικά: Γιώργος Ξενάριος, Μεταίχμιο, Αθήνα 2023, 136 σελ.

Η Σιμόν ντε Μποβουάρ, μαζί με τις συστηματικές ενθυμήσεις της και τα κείμενά της που περιέχουν πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, έχει γράψει και ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα με θέμα την αρρώστια από καρκίνο της μητέρας της και την πορεία προς το οδυνηρό τέλος, με την ίδια συμπαραστάτρια αλλά και καταγραφέα αυτής της πορείας. Μια αποτίμηση ενός κλασικού έργου της νεότερης γαλλικής λογοτεχνίας που λατρεύτηκε – αλλά επίσης γέννησε και συνεχίζει να γεννά αντιρρήσεις. [ΤΒJ]

Μαρία Λαϊνά, Θυμάσαι τι είναι ποίηση; Ιστορίες ποδηλασίας, Πατάκη, Αθήνα 2018, 345 σελ.

Μαρία Λαϊνά, Ό,τι έγινε. Άνθρωποι και φαντάσματα, Πατάκη, Αθήνα 2020, 56 σελ.

Καθ’ όλη την πορεία της στην ποίηση, που διαρκεί πενήντα και πλέον χρόνια, η Λαϊνά εργάζεται με μοναδική σοβαρότητα πάνω στην ακρίβεια της γλώσσας, την πυκνότητα του νοήματος, και την απόδοση της προσωπικής της αλήθειας. Έχει τη γοητεία των ποιητών που αποθεώνουν το ελάχιστο, που μοιάζουν να έχουν λίγες λέξεις στη διάθεσή τους –μολονότι, ασφαλώς, γνωρίζουν πλήθος– και γυρνούν γύρω από τις ίδιες. Δεν ταξιδεύουν χιλιόμετρα για να βρουν νέες και να τις βάλουν ως τρόπαια. Κι η γοητεία αυτή δεν παύει να δεσπόζει ούτε όταν γράφει πεζά που μπορούν να λειτουργήσουν ως το σημείο εισόδου στο ποιητικό έργο, να μας προσφέρουν την ευκαιρία να εξοικειωθούμε με τη φωνή, τον αισθητικό κόσμο, τις ιδέες και τις ιδιαιτερότητες της ποιητικής φωνής της. To κείμενο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 123 του Books' Journal, αναδημοσιεύεται εδώ με τη δυσάρεστη αφορμή του θανάτου της ποιήτριας και θεατρικής συγγραφέως.

Πώς ο γάλλος συγγραφέας επαναφέρει την έννοια της ευθύνης στη λογοτεχνία

 Emmanuel Carrère, Γιόγκα, μετάφραση από τα γαλλικά: Γιώργος Καράμπελας, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2021, 312 σελ.

 Όταν μπαίνουμε σε ένα βιβλίο του Καρρέρ, λέει ο Μισέλ Ουελμπέκ, «τα μιάσματα της ηθικής αμφιβολίας διαλύονται, η ατμόσφαιρα καθαρίζει, ανασαίνουμε ευκολότερα. Ο Καρρέρ ξέρει πότε η συμπεριφορά των ηρώων του είναι αξιέπαινη, αξιοθαύμαστη, απεχθής, ηθικά ουδέτερη – μπορεί να έχει αμφιβολίες για τα πάντα, εκτός απ’ αυτό. Και είναι τούτη η καθαρότητα της σύλληψης, τούτη η διανοητική και ηθική ευθυκρισία που τον κάνουν ικανό, αυτόν και μόνο αυτόν (ή σχεδόν) να θίγει ορισμένα θέματα ηθικώς ευαίσθητα τω όντι». Ποια είναι αυτά; Γιατί γράφει non-fiction; Και τελικά, με τι υλικά κατάφερε να είναι μια υπολογίσιμη δύναμη στα γαλλικά γράμματα; (τεύχος 135)

Λίγες ώρες μετά την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2022 έχει ήδη ανοίξει η χρήσιμη και γόνιμη συζήτηση για το κατά πόσο άξιζε το βραβείο η φετινή τιμώμενη συγγραφέας. Το άξιζε. [Ένας διάλογος]

Μαρία Λαϊνά, Θυμάσαι τι είναι ποίηση; Ιστορίες ποδηλασίας, Πατάκη, Αθήνα 2018, 345 σελ.

Μαρία Λαϊνά, Ό,τι έγινε. Άνθρωποι και φαντάσματα, Πατάκη, Αθήνα 2020, 56 σελ.

Καθ’ όλη την πορεία της στην ποίηση, που διαρκεί πενήντα και πλέον χρόνια, η Λαϊνά εργάζεται με μοναδική σοβαρότητα πάνω στην ακρίβεια της γλώσσας, την πυκνότητα του νοήματος, και την απόδοση της προσωπικής της αλήθειας. Έχει τη γοητεία των ποιητών που αποθεώνουν το ελάχιστο, που μοιάζουν να έχουν λίγες λέξεις στη διάθεσή τους –μολονότι, ασφαλώς, γνωρίζουν πλήθος– και γυρνούν γύρω από τις ίδιες. Δεν ταξιδεύουν χιλιόμετρα για να βρουν νέες και να τις βάλουν ως τρόπαια. Κι η γοητεία αυτή δεν παύει να δεσπόζει ούτε όταν γράφει πεζά που μπορούν να λειτουργήσουν ως το σημείο εισόδου στο ποιητικό έργο, να μας προσφέρουν την ευκαιρία να εξοικειωθούμε με τη φωνή, τον αισθητικό κόσμο, τις ιδέες και τις ιδιαιτερότητες της ποιητικής φωνής της. (τεύχος 123)

Clarice Lispector, Η Ώρα του Αστεριού, μετάφραση από τα πορτογαλικά: Μάριος Χατζηπροκοπίου, Αντίποδες, Αθήνα 2016, 152 σελ.

Τον Οκτώβριο του 1977, λίγο πριν από τον θάνατό της, εκδόθηκε η νουβέλα της Κλαρίσε Λισπέκτορ Η ώρα του αστεριού, η οποία συγκεφαλαιώνει όλες τις ιδιοτυπίες της συγγραφέα. Πριν απ’ όλα, είναι η ιστορία ενός κοριτσιού, της Μακκαμπέα, που σαν να μην έχει καμία θέση στη ζωή. Κι όσο μετράει η πλοκή της ιστορίας της Μακκαμπέα, άλλο τόσο ακριβώς βαραίνει η εμπειρία της γραφής. Η Λισπέκτορ δεν ήταν μια τυπική περίπτωση. [TBJ] (τεύχος 77)

Philippe Jaccottet, Το τετράδιο της χλόης, μετάφραση από τα γαλλικά: Ιωάννα Κωνσταντουλάκη-Χάντζου, Άγρα, Αθήνα 2015, 91 σελ.

 Philippe Jaccottet, Καπνός και κρύσταλλο. Ποιήματα 1946-1967, μετάφραση από τα γαλλικά: Θανάσης Χατζόπουλος, Τυπωθήτω, Αθήνα 2006, 213 σελ.

Στις 24 Φεβρουαρίου 2021 πέθανε στο σπίτι του στην Γκρινιάν της Νότιας Γαλλίας, σε ηλικία 95 ετών, ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της γαλλικής γλώσσας, ο Φιλίπ Ζακοτέ (Philippe Jaccottet). Ο κατάλογος του έργου του περιλαμβάνει δεκάδες ποιητικές συλλογές κι ανθολογίες, μεταφράσεις σπουδαίων κειμένων της παγκόσμιας γραμματείας, κριτικά δοκίμια για τη λογοτεχνία και την τέχνη, χρονογραφήματα στον Τύπο, όπως επίσης και σύντομα πεζά (récit). Ενδεικτικό της σπουδαιότητας του ποιητή είναι το γεγονός ότι ο Ζακοτέ είναι ο τρίτος ποιητής, μετά τον Σαιν-Τζων Περς (Saint John Perse) και τον Ρενέ Σαρ (René Char), του οποίου το έργο συγκαταλέχθηκε στην εκλεκτή σειρά Bibliothèque de la Pléiade ενόσω ο δημιουργός βρισκόταν εν ζωή.