Ρωσία

Ο αντιπρόεδρος της πολωνικής κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών, Ράντοσλαβ Σικόρσκι, τη Δευτέρα 22 Σεπτεμβρίου 2025, στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη^[i], αναφερόμενος στις παραβιάσεις του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου από ρωσικά drones αλλά και μαχητικά αεροπλάνα, έκανε την ομιλία που ακολουθεί. Δημοσιεύεται σε μετάφραση του Περικλή Φ. Κωνσταντινίδη:

Στη μεταπολίτευση, η ασφάλεια συνήθως παρουσιαζόταν ως αντιθετική στην ελευθερία. Το ερώτημα «τι τη θέλουμε την αστυνομία;» θεωρήθηκε πολύ συχνά προοδευτικός μονόδρομος. Μόνο μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, με την ισλαμιστική τρομοκρατία να αναδεικνύεται ως η κυρίαρχη απειλή για την διεθνή ασφάλεια, άρχισε μια πολιτική και επιστημονική επανατοποθέτηση της έννοιας της ασφάλειας. Ο σκοταδισμός και η απολυταρχική νοοτροπία των τρομοκρατών ερχόταν σε ευθεία σύγκρουση με τη φιλελεύθερη δημοκρατία.

Κι αυτή η αντιπαράθεση άρχισε να γίνεται κυρίαρχη σε ιδεολογικό, πολιτισμικό, κοινωνικό πεδίο – και στην πολιτική αντιπαράθεση. Η ιδέα ότι η τρομοκρατία, οι υβριδικές απειλές, το διεθνικό οργανωμένο έγκλημα αλλά και οι αυταρχικές και οι αναθεωρητικές δυνάμεις είναι διαφορετικές όψεις της απειλής για την δημοκρατία ίσως, πλέον, να μην είναι μειοψηφικές ούτε στην Ελλάδα.

Ανάμεσα στις αναθεωρητικές δυνάμεις, ιδιαίτερα απειλητική εμφανίστηκε στις αρχές του νέου αιώνα η Ρωσία. Το 2008, με τον πόλεμο κατά της Γεωργίας, η Ρωσία έδειξε τις διαθέσεις της, που δεν έγιναν αντιληπτές ως σήμα κινδύνου για τη διεθνή οργάνωση και την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Σε ένα βαθμό, δεν έτυχε προσοχής  ούτε η υβριδική επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014 και η προσάρτηση της Κριμαίας. Ούτε το 2016, στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, ούτε στο δημοψήφισμα που οδήγησε στην έξοδο της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση αντιληφθήκαμε την απειλή όπως πραγματικά είναι.

Χρειάστηκε η Ρωσία να εισβάλει στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, για να συνειδητοποιήσουμε, μέσα από το σθένος και τον ηρωισμό των Ουκρανών, πως η ελευθερία, η πατρίδα, η αυτοδιάθεση είναι αξίες των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Είναι συστατικά στοιχεία των ελεύθερων κρατών, που μπορούν να επιλέγουν τις συμμαχίες τους – και ο ρόλος της διεθνούς οργάνωσης και του ΟΗΕ είναι να τους εγγυώνται αυτό το δικαίωμα.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανέδειξε το εύρος της απειλής. Από τότε, την απειλή την υπενθυμίζουν συχνά διάφορες ενέργειες της Ρωσίας κατά της Δύσης και της κουλτούρας της. Οι επιθέσεις με fake news και η προσπάθεια με bots χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Οι συχνές απειλές κατά της ασφάλειας και της εδαφικής ακεραιότητας του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου, κατά της Μολδαβίας, αλλά και κατά της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Πρόσφατα, τα ρωσικά drones που παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Πολωνίας σήμαναν συναγερμό: η Ευρώπη οφείλει εγρήγορση, για να διαφυλάξει την ασφάλεια και τη δημοκρατία της.

Τα ρωσικά drones πάνω από την Πολωνία μάς θύμισαν αυτό που δεν έπρεπε ποτέ να ξεχάσουμε. Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι υπόθεση μόνο των Ουκρανών. Είναι η μάχη όλων μας. Η Ρωσία δεν επιτέθηκε στην Ουκρανία. Επιτέθηκε στη Δύση.

Κατά συνέπεια, η συζήτηση για την ειρήνη στην Ουκρανία και την επόμενη ημέρα δεν μπορεί να μην περιλαμβάνει την απειλή από τη Ρωσία για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Το ζήτημα αυτό συνδέεται στενά με το πώς θα προκύψει η ειρήνη και ποιοι θα είναι οι όροι της. Ουσιαστικά, μιλάμε για δύο προσεγγίσεις που μπορούν να αποτυπωθούν με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο στην πρόσληψη και στην προσέγγιση των ΗΠΑ υπό τις δύο διαφορετικές προεδρίες – του Τζο Μπάιντεν και του Ντόναλντ Τραμπ.

Η πρώτη προσέγγιση, που ήταν και η θέση της συντριπτικής πλειονότητας των χωρών του δυτικού κόσμου ώς τον Ιανουάριο του 2024, τόνιζε ότι το τέλος του πολέμου πρέπει να έρθει με την ήττα της Ρωσίας. Αυτή η προσέγγιση, αν αφήσουμε στην άκρη για την οικονομία της συζήτησης το εφικτό του πράγματος και τις εξελίξεις στο πεδίο των μαχών τους τελευταίους μήνες, απαντούσε και στη γενικότερη απειλή της Ρωσίας για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Μια ηττημένη Ρωσία δεν θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή, ενώ πολλοί προσέβλεπαν πως σε αυτό το ενδεχόμενο μπορεί να βλέπαμε ακόμη και αλλαγή εξουσίας στο εσωτερικό της.

Η δεύτερη προσέγγιση, κυρίαρχη στις ΗΠΑ του Τραμπ ο οποίος φαίνεται να διχοτομεί για πρώτη φορά από το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου τον δυτικό κόσμο, πιέζει για μια ειρήνη που θα αποτυπώνει την παρούσα κατάσταση στο πεδίο των μαχών και δεν θα προκύπτει ως αποτέλεσμα ήττας της Ρωσίας. Σε αυτή την προσέγγιση έχουν μπει και ζητήματα που από την πρώτη στιγμή έθετε η Ρωσία (π.χ. μη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, περιορισμοί στις στρατιωτικές δυνατότητες της Ουκρανίας, επίσημη αποδοχή της κατάστασης της Κριμαίας κ.λπ.). Σε επίπεδο διεθνών σχέσεων, είδαμε το άνοιγμα των ΗΠΑ προς τη Ρωσία και τη σταδιακή επιστροφή της δεύτερης στο διεθνές πεδίο.

Είναι ξεκάθαρο λοιπόν πως αυτή τη στιγμή η συζήτηση γίνεται στη βάση της δεύτερης προσέγγισης, η οποία σε κάθε περίπτωση δεν περιλαμβάνει ήττα της Ρωσίας, αλλά ούτε και ουσιαστική της τιμωρία για τον αναθεωρητισμό που εκφράστηκε με την εισβολή και την πραγματοποίηση εγκλημάτων πολέμου.

Εάν λοιπόν, παρά τις πολλές δυσκολίες και ενστάσεις από την Ουκρανία, τα κράτη μέλη της Ε.Ε. και τη Βρετανία προχωρήσει μια ειρήνη με αυτά τα χαρακτηριστικά, η απειλή από τη Ρωσία δεν θα έχει εκλείψει. Αντίθετα, θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει πως η Ρωσία και ο Βλαντίμιρ Πούτιν θα μπουν στον πειρασμό να ασκήσουν εκ νέου τις αναθεωρητικές τους βλέψεις με τη χρήση υβριδικών επιθέσεων, αλλά και παραδοσιακής σκληρής στρατιωτικής ισχύος. 

Σε έναν κόσμο όπου υποχωρεί ο ρόλος των θεσμών και του διεθνούς δικαίου και επικρατεί η ισχύς και η χομπσιανή προσέγγιση των διεθνών σχέσεων, η αναθεωρητική Ρωσία του Πούτιν θα αποτελεί απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Γι’ αυτό και ο πόλεμος στην Ουκρανία αφορά την Ευρώπη και κάθε ελεύθερη χώρα. Ουσιαστικά, θα παραμείνει ο καταλύτης που πρέπει να οδηγήσει στην αμυντική ωρίμανση της Ένωσης, στο πλαίσιο της κρίσιμης Στρατηγικής Αυτονομίας. Για να μπορέσεις να αντιμετωπίσεις τον αναθεωρητισμό χρειάζεται να ενισχύσεις σημαντικά την αποτρεπτική σου ικανότητα, ιδιαίτερα όταν η απειλή προέρχεται από μια πυρηνική δύναμη όπως η Ρωσία. Η Ε.Ε. δεν μπορεί πλέον να λειτουργεί μόνο ως απόγονος της Αφροδίτης με τη γοητεία και το κανονιστικό της πλαίσιο. Οφείλει να φερθεί ως Αθηνά, που μπορεί να κάνει χρήση, εφόσον χρειαστεί, σκληρής ισχύος. Η Ευρώπη ας δείξει τα δόντια της.

Το μάθημα του Πούτιν και η «Γαλάζια Πατρίδα»

Όταν ακούς δικτάτορες να κάνουν μαθήματα ιστορίας, πρέπει να ανησυχείς. Έτσι κι εμείς ανησυχήσαμε βαθιά όταν ο Πούτιν, λίγο πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, «εξήγησε» τις ιστορικές παραμέτρους που, υποτίθεται, τον ανάγκασαν να επιτεθεί. Δεν υπήρχε εφιαλτικότερη στιγμή: η ρητορική του θύμιζε λέξη προς λέξη τον Ερντογάν που μιλά για τη «Γαλάζια Πατρίδα». Ο πρώτος αμφισβητούσε τα σύνορα της Ουκρανίας, ο δεύτερος την κυριαρχία της Ελλάδας.

Το 1994, στο Μνημόνιο της Βουδαπέστης, έμοιαζε να χαράσσεται μια νέα σελίδα στην παγκόσμια ασφάλεια. Η Ουκρανία, ένα νεοσύστατο κράτος που μόλις είχε βγει από τη σκιά της Σοβιετικής Ένωσης, κατείχε ξαφνικά το τρίτο μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο, περίπου 1.900 κεφαλές, ικανές να αλλάξουν τις ισορροπίες μιας ολόκληρης ηπείρου. Θα μπορούσε να γίνει η επόμενη μεγάλη πυρηνική δύναμη. Αντί γι’ αυτό, διάλεξε το δρόμο της εμπιστοσύνης. Παρέδωσε τα όπλα της στη Ρωσία και υπέγραψε τη Συνθήκη Μη Διάδοσης, με την υπόσχεση ότι Ηνωμένες Πολιτείες, Βρετανία και Ρωσία θα εγγυούνταν την ανεξαρτησία και την εδαφική της ακεραιότητα.

Στο τέλος όλων αυτών των μετατοπίσεων –της ρωσικής αναθεωρητικής ορμής, της ουκρανικής αντοχής, της ευρωπαϊκής επανασυσπείρωσης και της ψυχρής κινεζικής αριθμητική – προκύπτει ένα καίριο ερώτημα: μπορεί η Ευρώπη να δεχθεί αναθεώρηση συνόρων διά της βίας; Η απάντηση, όσο κι αν δοκιμάζεται από την κόπωση και τις εσωτερικές αντιφάσεις, παραμένει αρνητική: «όχι».

Το φούτερ του Λαβρώφ δεν είχε μόνο ιστορική συναισθηματική διάσταση.

Η καταστροφική διαπραγμάτευση ΗΠΑ και Ρωσίας στην Αλάσκα καταδεικνύει μια ευρέως διαδεδομένη παρανόηση των παραγόντων που καθοδηγούν την εξωτερική πολιτική της Μόσχας.

Το ΚΚΕ και ένα μεγάλο μέρος του «προοδευτικού» κόσμου στη Δύση φροντίζουν με συνέπεια να κρατούν στην επικαιρότητα εικόνες παιδιών της Παλαιστίνης. Εικόνες τραγικές, αλλά συχνά εργαλειοποιημένες από τη Χαμάς, η οποία δεν διστάζει να χρησιμοποιεί ανήλικους ως ανθρώπινες ασπίδες ή κομπάρσους σε σκηνοθετημένα στιγμιότυπα θανάτου. Για τα παιδιά αυτά μιλούν αδιάκοπα οι ίδιοι κύκλοι, καταγγέλλοντας το Ισραήλ, την Αμερική και όποιον άλλο εξυπηρετεί τον βολικό τους εχθρό.

Η ανακοινωθείσα συνάντηση κορυφής μεταξύ των προέδρων της Ρωσίας και των ΗΠΑ και οι ελπίδες για κατάπαυση του πυρός στην Ανατολική Ευρώπη

Στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, η εξωτερική πολιτική ήταν επί δεκαετίες τομέας συναινετικών εθνικών στρατηγικών, ακόμη και μεταξύ διαφορετικών κυβερνήσεων. Όμως μια δύναμη παρέμεινε συστηματικά εκτός αυτού του εθνικού πλαισίου, ακολουθώντας μια βαθύτατα ιδεολογική και επιθετικά ακτιβιστική στάση: το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Όχι μόνο δεν στηρίζει, αλλά συστηματικά υπονομεύει κάθε προσπάθεια στρατηγικής ενίσχυσης της Ελλάδας στο διεθνές περιβάλλον.