Η διακήρυξη αυτή διατυπώνει μεταξύ άλλων ακόμα μια φορά το αίτημα για τη λύση του Παλαιστινιακού στο πλαίσιο της λεγόμενης λύσης των δυο κρατών αλλά παράλληλα υποστηρίζει και το αίτημα για την αναγνώριση του δικαιώματος επιστροφής των παλαιστινίων προσφύγων στις εστίες των προγόνων τους, στο έδαφος του Ισραήλ.
Δεν θα σχολιάσω εδώ τις λεπτομέρειες αυτής της διακήρυξης –όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να βρει το κείμενο στις ιστοσελίδες του ΟΗΕ –, ούτε και θα ασκήσω κριτική στην en bloc υποστηρικτική στάση των χωρών της ΕΕ, με μοναδική εξαίρεση τη στάση της Ουγγαρίας.
Η κριτική μου θα επικεντρωθεί στην αντιφατικότητα των δύο αιτημάτων, αυτού της επιδίωξης της λύσης των δύο κρατών και αυτού του δικαιώματος επιστροφής των προσφύγων στις εστίες των προγόνων τους.
Αρχίζω με το τελευταίο: Το αίτημα του απεριόριστου δικαιώματος της επιστροφής των απογόνων των προσφύγων στις εστίες των προγόνων τους (απογόνων γιατί από την «Νάκμπα» –την καταστροφή– έχουν περάσει 77 χρόνια) σκοντάφτει καταρχήν στο πρόβλημα του προσδιορισμού των ανθρώπων που θα μπορούν να ασκήσουν αυτό το δικαίωμα. Εάν πάρουμε ως παράδειγμα τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922, εκατό χρόνια αργότερα, χάρη στην ανάμειξή τους με τον γηγενή πληθυσμό της «παλιάς Ελλάδας», σχεδόν κάθε έλληνας πολίτης μπορεί να εγείρει αίτημα επιστροφή στα εδάφη των μικρασιατών προγόνων του. Mutatis mutandis, ο αριθμός των Παλαιστινίων στη λωρίδα της Γάζας που έλκει την καταγωγή του από περιοχές εντός του Ισραήλ πρέπει έπειτα από 77 χρόνια να ταυτίζεται σχεδόν με τον ολικό πληθυσμό της λωρίδας, δηλαδή να αριθμεί γύρω στα δύο εκατομμύρια ψυχές. Και αυτό ο αριθμός μεγαλώνει αν συνυπολογίσουμε τους πρόσφυγες, δηλαδή τους απογόνους τους, που ζουν στον Λίβανο, στην Ιορδανία και σε άλλες αραβικές χώρες.
Ακόμα και αν μόνο ένα μέρος αυτών των ανθρώπων επέλεγε να εγκατασταθεί στο Ισραήλ, η μετακίνηση ενός τόσο μεγάλου αριθμού θα προκαλούσε τεράστια οικονομικά, χωροταξικά και κοινωνικά προβλήματα και θα έφερνε τεράστια αναταραχή στην καθημερινότητα των κατοίκων όλης της περιοχής, αλλά και των γειτονικών κρατών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας και της Κύπρου.
Επιπλέον, οι πρόσφυγες που θα εγκαθίσταντο στο Ισραήλ θα έπρεπε να αποδεχτούν το συνταγματικό και νομικό πλαίσιο της χώρας, δηλαδή να πάρουν την ισραηλινή υπηκοότητα και να αποδεχτούν επίσης τον ακρογωνιαίο λίθο της ύπαρξης του σύγχρονου κράτους του Ισραήλ που αυτοκαθορίζεται ως η πατρίδα όλων των εβραίων και δίνει σε κάθε εβραίο το απόλυτο και αναφαίρετο δικαίωμα να εγκατασταθεί σε αυτό.
Με άλλα λόγια, οι απόγονοι των παλαιστινίων προσφύγων που σε αυτό το υποθετικό σενάριο θα επέστρεφαν στις εστίες των προγόνων τους οφείλουν να αποδεχτούν ότι δεν θα μπορούν ποτέ να αποκτήσουν την κυριαρχία αυτών των εδαφών και ότι θα ζουν ως άραβες πολίτες του κράτους του Ισραήλ, όπως οι ομοεθνείς τους που ζουν τώρα σε αυτό.
Θα αποδεχτούν όμως οι «επιστρέφοντες» αυτούς τους όρους; Θα δεχτούν να ζήσουν ως ισότιμο μέρος μιας κοινωνίας και θα αποδεχτούν την υποχρέωση του κράτους του Ισραήλ να είναι η πατρίδα όλων των επί Γης εβραίων αλλά όχι η πατρίδα όλων των Παλαιστινίων, μόνο των προσφύγων;
Και αν οι κάτοικοι της λωρίδας της Γάζας αποκτήσουν το δικαίωμα της εγκατάστασης στο Ισραήλ, τι νόημα έχει πλέον η λύση των δυο κρατών, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη λωρίδα της Γάζας; Το «δικαίωμα της επιστροφής» ακυρώνει το αίτημα να μη μετακινηθεί ο πληθυσμός της λωρίδας της Γάζας και να του δοθεί η δυνατότητα της αυτόνομης και αυτοδιάθετης ανάπτυξής του. Ακόμα και αν μόνο ένα μικρό μέρος του πληθυσμού της λωρίδας της Γάζας αποφασίσει να κάνει χρήση του «δικαιώματος επιστροφής», η κοινωνική, πολιτική και οικονομική ανάπτυξη της περιοχής –έστω και ως τμήματος ενός κυρίαρχου παλαιστινιακού κράτους– θα απειλείται πάντοτε από ένα ανεξέλεγκτο brain drain προς το Ισραήλ και τον υπόλοιπο κόσμο, καθώς οι πολίτες του Ισραήλ απολαμβάνουν το πλεονέκτημα της εύκολης μετανάστευσης σε άλλα κράτη της υφηλίου. Επίσης, πρέπει να λυθεί το θέμα της υπηκοότητας: θα έχουν οι παλαιστίνιοι απόγονοι των προσφύγων διπλή υπηκοότητα; Ή μήπως η αναγνώριση και υλοποίηση του «δικαιώματος επιστροφής» θα είχε πρακτική συνέπεια την προσάρτηση της λωρίδας της Γάζας στο Ισραήλ και την εγκατάσταση εκεί όποιου ισραηλινού πολίτη θα το επιθυμούσε; (ή ακόμα και την υλοποίηση του ονείρου της «μεσογειακής Ριβιέρας» του προέδρου Τραμπ;)
Και οι κάτοικοι της δυτικής όχθης; Θα παραμείνουν θεατές της ένταξης του πληθυσμού της λωρίδας της Γάζας στην ισραηλινή κοινωνία, ενώ αυτοί θα παραμείνουν εκτός νυμφώνος, κλεισμένοι σε ένα κρατίδιο-γκέτο; Ή μήπως θα απαιτήσουν και αυτοί ένα είδος οικονομικής και πολιτικής ένωσης με το Ισραήλ με αντάλλαγμα τη νομιμοποίηση του εβραϊκού εποικισμού της περιοχής;
Το συμπέρασμα είναι ότι η ταυτόχρονη αναγνώριση ενός «δικαιώματος επιστροφής» και η υλοποίησης της «λύσης των δυο κρατών» είναι μεταξύ τους μη συμβατές – η μια ενέργεια αναιρεί την άλλη. Και αυτό υπό την ουτοπική προϋπόθεση ότι το Ισραήλ θα τις αποδεχτεί και θα συνεργαστεί για την υλοποίησή τους.
Γιατί τότε σοβαρά κράτη και άνθρωποι με μεγάλη πολιτική και διπλωματική πείρα διατυπώνουν μη υλοποιήσιμα αιτήματα και γιατί αυτά υποστηρίζονται στον ΟΗΕ από άλλα σοβαρά και υπεύθυνα κράτη, μεταξύ των οποίων η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και η Ελλάδα; Ζούμε πλέον σε έναν τόσο αδιαφανή και πολύπλοκο κόσμο που ούτε οι επαγγελματίες Troubleshooters της διεθνούς διπλωματικής σκηνής δεν μπορούν να διαχειριστούν; Ή μήπως όλες αυτές οι «καλοπροαίρετες» χώρες ακολουθούν μια άλλη, κρυφή ατζέντα, και με αυτή την «κενή χειρονομία» τους ρίχνουν απλά στάχτη στα μάτια των πολιτών τους;
