Γερμανία

9 Μαΐου, Ημέρα της Ευρώπης

Παραμονή της 9ης Μαΐου, αναπόφευκτα η σκέψη πηγαίνει στους μεγάλους πολιτικούς άνδρες που πάνω στα ερείπια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου (ευρωπαϊκού εμφυλίου εν πολλοίς στην πράξη) θεμελίωσαν μια «αλλαγή παραδείγματος», βάζοντας στη θέση των εθνικών εγωισμών και του μιλιταρισμού αυτό που σήμερα αποκαλούμε Κοινό μας Ευρωπαϊκό Σπίτι, και το θεωρούμε αναπόσπαστο πλαίσιο του παρόντος και του μέλλοντός μας.

Αυτό που συνέβη στον (ακόμα) υποψήφιο καγκελάριο της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς στις 6 Μαΐου θα μπορούσε να περιγραφεί με τη γερμανική έκφραση «Denkzettel» που σημαίνει κατά λέξη στα ελληνικά «φύλλο χαρτί για σκέψη» και μεταφορικά «μήνυμα για αναστοχασμό».

Επειδή έχει ξεκινήσει μια έντονη και συχνά παραπλανητική αντίδραση από φιλοτραμπικούς κύκλους σχετικά με τον χαρακτηρισμό του AfD (Εναλλακτική για τη Γερμανία) ως επιβεβαιωμένα εξτρεμιστικής οργάνωσης από τη Γερμανική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος (Bundesamt für Verfassungsschutz ή αλλιώς BfV), αξίζει να δούμε ψύχραιμα τη μεγάλη εικόνα – πριν καταλήξουμε σε πρόχειρα συμπεράσματα περί «αντιδημοκρατικής διολίσθησης».

Horst Teltschik, Die 329 Tage zur deutschen Einigung: Das vollständige Tagebuch mit Nachbetrachtungen, Rückblenden und Ausblicken, Vandenhoeck & Ruprecht, 2024, 992 σελ.

Το 1993, ο Χορστ Τέλτσικ, σύμβουλος του καγκελάριου Χέλμουτ Κολ και εκ των βασικών πρωταγωνιστών της διαπραγμάτευσης για την ένωση των δύο Γερμανιών, κυκλοφορεί το ημερολόγιό του, ως χρονικό εκείνης της διαπραγμάτευσης, που γίνεται αμέσως μπεστ σέλερ. Η εντύπωση, εκείνη την εποχή, ήταν ότι το βιβλίο που περιέγραφε τις 329 μέρες οι οποίες μεσολάβησαν από την πτώση του Τείχους ώς την ενοποίηση, ήταν μια βίβλος αληθείας. Η επανέκδοση του βιβλίου, πριν από μερικούς μήνες, με πολλές προσθήκες που δεν είχαν συμπεριληφθεί στην πρώτη έκδοση, απομυθοποιεί σοβαρά εκείνα τα γεγονότα, επειδή δείχνει ότι «το μηχανοστάσιο της επανένωσης» ήταν, τελικά, μια γερμανική μηχανή εξουσίας. Η αλήθεια του 1991 δεν είναι η αλήθεια του 2025. [ΤΒJ]

Μια σειρά από κινήσεις του, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, επόμενου γερμανού καγκελάριου μετά τις εκλογές αφήνουν πολλά ερωτήματα για την ικανότητά του στην ερμηνεία των δεδομένων της πολιτικής συγκυρίας και αν μπορεί να σταθεί στο ύψος των διεθνών περιστάσεων, αφού μοιάζουν με επιθέσεις σε πολιτικούς ανεμόμυλους. Ελπίζουμε να μη δίνουν και τον τόνο της μελλοντικής του Καγκελαρίας.

Αποτελεί η σαρωτική νίκη της γερμανικής Αριστεράς ένδειξη μιας αριστερής ριζοσπαστικοποίησης των νέων ψηφοφόρων στη Γερμανία;

Άνγκελα Μέρκελ, Ελευθερία. Αναμνήσεις 1954–2021, μετάφραση από τα γερμανικά: Έμη Βαϊκούση, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024,  752 σελ.

Η ζωή της θεωρεί ότι είναι χωρισμένη στα δύο. Ένα μέρος, έως το 1990, που έζησε στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας «σε συνθήκες δικτατορίας», όπως λέει. Κι ένα δεύτερο, μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, όπου διακρίθηκε στον πολιτικό στίχο καταλαμβάνοντας τη θέση της καγκελαρίου, θητεία που αποδείχτηκε καθοριστική αφού συνέπεσε με την ευρωπαϊκή κρίση χρέους – και επηρέασε δραματικά την Ελλάδα, τον πιο αδύναμο κρίκο αυτής της κρίσης. Στις ήδη πολυσυζητημένες Αναμνήσεις της, η Άνγκελα Μέρκελ, μεταξύ πολλών άλλων, μεταφέρει τη σχέση που ανέπτυξε με τους έλληνες πρωθυπουργούς την κρίσιμη δεκαετία της χρεοκοπίας – και μεταξύ άλλων κάνει μια τουλάχιστον άκομψη δήλωση για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Αιγαίο. [ΤΒJ]

Τζένι Έρπενμπεκ, Καιρός. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα γερμανικά: Αλέξανδρος Κυπριώτης, Καστανιώτη, Αθήνα 2024, 422 σελ.

Ο Καιρός της Τζένι Έρπενμπεκ είναι το τυχερό της βιβλίο. Της έφερε το Μπούκερ και ταυτόχρονα την παγκόσμια επιτυχία. Υπήρχαν λόγοι γι’ αυτή. Ο πρώτος, είναι η διάπλατη θέα που μας αποκαλύπτει η Έρπενμπεκ στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας. Ο δεύτερος, η ιδιοφυής συνύφανση της προσωπικής ιστορίας ενός παράνομου ζευγαριού και της ιστορίας της Ανατολικής Γερμανίας. Ο τρίτος, το ύφος της συγγραφέως που είναι συχνά συναρπαστικό, σε ιστορικό ενεστώτα και με γρήγορες, αναπάντεχες και συχνά συμπληρωματικές ή ταυτόσημες εναλλαγές οπτικής γωνίας της αφήγησης. Κάποιοι μπορεί να αναζητούν και την εξήγηση της ανόδου ακροδεξιών και αντισυστημικών κομμάτων στην πρώην Ανατολική Γερμανία. Η λογοτεχνία, βεβαίως, δεν είναι για να εμβαθύνουν οι αναγνώστες της σε πολιτικά ζητήματα. Ή είναι και γι’ αυτό;

Μόνο μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022 –οκτώ χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας τον Φεβρουάριο του 2014– η Δύση άρχισε να αφυπνίζεται και να αντιλαμβάνεται ότι στην πραγματικότητα η Ρωσία είναι ένα αναθεωρητικό κράτος που επιδιώκει να επιβάλει το δικό του όραμα για μια ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας. Μέχρι τότε, ο πόλεμος των ετών 2014-22 στο Ντονμπάς ερμηνεύτηκε συχνά ως μια ενδοουκρανική σύγκρουση που θα μπορούσε να επιλυθεί απομονωμένη από το ευρύτερο πλαίσιο της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής. Οι προσπάθειες αυτές όχι μόνο απέτυχαν, αλλά και οδήγησαν σε ολοένα αυξανόμενο τυχοδιωκτισμό της Μόσχας. Γιατί η Δύση απέτυχε να διαγνώσει σωστά το πρόβλημα για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα; Με ποιους τρόπους τα διδάγματα από αυτή την αποτυχία είναι σημαντικά σήμερα;