Σύνδεση συνδρομητών

Ψευδο-διαιρέσεις

Τετάρτη, 09 Οκτωβρίου 2024 14:06
Ο Νίκος Ανδρουλάκης (αριστερά) και ο Χάρης Δούκας, οι δύο υποψήφιοι στον δεύτερο γύρο για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ.
Φωτογραφίες αρχείου - προσαρμογή
Ο Νίκος Ανδρουλάκης (αριστερά) και ο Χάρης Δούκας, οι δύο υποψήφιοι στον δεύτερο γύρο για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ.

Σε προηγούμενο κείμενο στο Books Journal (https://booksjournal.gr/gnomes/5011-to-pasok-den-apofasise), επισημάναμε ό,τι κατά τη γνώμη μας θεωρήσαμε πως μπορεί να είναι το απόσταγμα της νέας απολιτικής περιπέτειας στην οποία εισήλθε το ΠΑΣΟΚ μετά τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου των εσωκομματικών του εκλογών. Ας επιτραπεί η προσθήκη ενός τελευταίου σχολίου.

Πριν κατακάτσει ο αχός των αποτελεσμάτων του πρώτου γύρου των εσωκομματικών εκλογών στο ΠΑΣΟΚ, διάφορες ερμηνείες πλασάρουν τη φιγούρα του αριστερού σοσιαλδημοκράτη Χάρη Δούκα, ο οποίος με δυσκολία έκοψε το νήμα της δεύτερης θέσης ως εκφραστή, ακριβώς, κοινωνικών και αντιελίτ θέσεων, έναντι του δεξιού αστικού μπλοκ των Γερουλάνου - Διαμαντοπούλου. Το γεγονός ότι οι δύο τελευταίοι πρώτευσαν στις αστικές περιοχές της Αττικής και της Θεσσαλονίκης, ενώ αντιστοίχως οι Δούκας και Ανδρουλάκης στην περιφέρεια, σε συνδυασμό και με το σκληρό αντιδεξιό και, κατά συνέπεια, προοδευτικό προφίλ των τελευταίων, ορισμένοι ήδη έσπευσαν να μιλήσουν για τη (νέα) πολιτική και πολιτισμική διαίρεση που, επιτέλους, εμφανίσθηκε και στην Ελλάδα, αυτήν μεταξύ επαρχιωτών vs κοσμοπολιτών, λαού vs ελίτ.

Αν ατέχνως δεν το αποσιωπούν, ούτε που τους περνά από το νου το γεγονός ότι, αν αυτό το διαιρετικό σχήμα ίσχυε όπως το επικαλούνται, τότε ο Χάρης Δούκας, ως εκπρόσωπος των λαϊκών συμφερόντων, δεν θα είχε εκλεγεί δήμαρχος Αθήνας πριν από ένα χρόνο. Πώς είναι δυνατόν να εκλεγεί ένας εκπρόσωπος του περιφερειακού λαού στο κοινωνικό άντρο του αστισμού στην Αθήνα, και μάλιστα στην Α΄ Αθήνας; Ενδεχόμενη επίκληση άλλων παραγόντων, όπως η «ψήφος τιμωρίας» στις περσινές δημοτικές εκλογές κατά του Κώστα Μπακογιάννη είναι άκυρη, εκ του γεγονότος και μόνον ότι το σχήμα αυτό δεν περιλαμβάνει τέτοιες μεταβλητές, η δυναμική του είναι τέτοια που τις υπερβαίνει.

Με άλλα λόγια: το λαϊκό ρεύμα σταματά μπροστά στις πύλες των αστικών κέντρων, στα οποία κυριαρχούν οι κοσμοπολίτες. Ο Χάρης Δούκας όμως, ένα χρόνο πριν, τους συνέτριψε και ως εκπρόσωπος των λαϊκών δυνάμεων εξελέγη δήμαρχος. Που σημαίνει ότι πήρε και αστικές ψήφους, εκτός από τον πιστό λαό που τον ακολουθεί πιστά, κ.λπ.

Εκτός και αν ο Χάρης Δούκας κατόρθωσε πέρυσι να συμπήξει μια πρωτοφανώς επιτυχημένη συμμαχία λαού και αστών. Τίποτα δεν αποκλείεται στον κόσμο όπου ζούμε, πού και πού γίνονται και θαύματα αλλά, στην περίπτωση αυτή, ακυρώνεται η πολιτικο-πολιτισμική διαίρεση που επικαλούμαστε.

Μία δεύτερη υπόθεση ή παράμετρος η οποία υποτιμάται είναι και η ακόλουθη: ότι όλοι οι υποψήφιοι, στο μέτρο των δυνατοτήτων τους, προσέφυγαν μαζικά στη χρήση υπαρκτών πελατειακών δικτύων βουλευτών και πρώην βουλευτών του ΠΑΣΟΚ, αλλά και φιλικά προσκείμενων στελεχών εκλεγμένων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Περισσότερο στην επαρχία, λιγότερο ίσως στην Αθήνα. Στο βαθμό που ισχύει μια τέτοια υπόθεση, και όλα δείχνουν ότι ισχύει, είναι πολύ δύσκολο να υποστηρίξει κάποιος την υπερβατική λειτουργία του ανώτερου διαιρετικού σχήματος λαός των περιφερειών vs αστεακά στρώματα του κέντρου. Διότι, ακριβώς, ο πυρήνας αυτής της πολιτικο-πολιτισμικής διαίρεσης είναι ότι σαρώνει όλα τα πελατειακά δίκτυα και τους παράγοντές τους (την πολιτική ισχύ βουλευτών, δημάρχων κ.λπ.), ιδιαίτερα αυτούς της επαρχίας (οι οποίοι θεωρούνται, σε αρκετές περιπτώσεις, στον έναν ή τον άλλο βαθμό, «ξένοι», «εκπρόσωποι» του αστικού κέντρου στην ύπαιθρο).

Ο μονοαιτιακός αναγωγισμός του εν λόγω σχήματος, το οποίο μάλιστα με προκρούστειο τρόπο οι οπαδοί του προσπαθούν να το φορέσουν στην ελληνική πραγματικότητα, με αφορμή τις εσωκομματικές εκλογές στο ΠΑΣΟΚ, δεν προσφέρεται ώστε να ερμηνεύσει νέες πολιτικο-πολιτισμικές διαιρέσεις. Παρ’ όλα αυτά, ο υπογράφων αυτό το σύντομο σχόλιο θα ήταν μάλλον ο τελευταίος που θα αρνούνταν την αναμφισβήτητη ευρετική του αξία για τις πολιτικο-πολιτισμικές διαιρέσεις μιας σειράς ευρωπαϊκών χωρών, όπως για παράδειγμα η Αγγλία, η Γαλλία, η Ιταλία, κ.ά. Ταυτοχρόνως όμως, ακόμα και εκεί, όπως άλλωστε έχουν ήδη αναγνωρίσει και ορισμένοι από τους επεξεργαστές αυτού του ερμηνευτικού σχήματος, η όντως υπαρκτή πολιτικο-πολιτισμική διαίρεση περιφέρεια vs κέντρο, με τη συνεπαγόμενη διαφοροποιημένη εκλογική συμπεριφορά,  συνυπάρχει ανταγωνιστικά με άλλες κοινωνικές διαιρέσεις, τρόπος του λέγειν «κοινωνικές», διότι ένα εκλογικο-κοινωνικό φαινόμενο «αρχιπελάγους», δηλαδή ατομικιστικού, επαγγελματικού ή και αυστηρά τοπικιστικού κατακερματισμού της μη αστικής ψήφου, έρχεται να θολώσει μια «στρατοπεδική» της ταξινόμηση, με τη μορφή τού –ας πούμε– «ταξικού μπλόκ». Αν «ίσχυε», για παράδειγμα στη Γαλλία, στην καθαρότητά της, αυτή η διαίρεση: περιφερειακός λαός κατά του αστικού κόσμου των πόλεων, σήμερα πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας θα ήταν η ακροδεξιά αντισυστημική εκπρόσωπος του «λαϊκού μπλοκ» Λεπέν, όχι ο ακροκεντρώος «αστός» Μακρόν.

Από την άλλη πλευρά, ο μελανσονισμός (εντός του οποίου συνωθούνται κυρίως αριστεροί σοσιαλιστές, αλλά και σοσιαλίζοντες εισοδιστές τύπου Γκλυκσμάν και βαρωνίες τύπου Ολάντ, ριζοσπάστες αριστεροί, διάφοροι κοινοτιστές έμφυλοι και «εκφυλετισμένοι», οικολόγοι κ.λπ.) του «λαϊκού μετώπου», που τόσο συγκινεί πολλούς στα καθ’ ημάς, ποτέ δεν διεκδίκησε για τον εαυτό του το ρόλο του εκπροσώπου του «λαού των περιφερειών». Η επικαλούμενη απ’ αυτόν «λαϊκότητά» του είναι μία και εμπειρικά, δηλαδή εκλογικο-κοινωνιολογικά, διαπιστωμένη νέα συμμαχία μέρους κατώτερων και μεσαίων στρωμάτων των αστικών κέντρων, ταυτοτικών διεκδικήσεων και με ιδιαίτερη διείσδυση σε μεταναστευτικούς πληθυσμούς. Τηρουμένων όλων των αναλογιών, μια πρόγευση από ένα τέτοιο μοντέλο, από μια τέτοια «συμμαχία», εκπροσωπεί το πείραμα του Χάρη Δούκα, και ως προς αυτό τέμνεται με το ομόλογο εγχείρημα του υπό διάλυση ΣΥΡΙΖΑ.

Μέσα σε τέτοια νερά τσαλαβουτά και ο νεοπλουτοκράτης Κασσελάκης, αλλά με τον δικό του ασυναγώνιστο, «ντρέτα» αντισυστημικό τρόπο. Ο πυρήνας αυτού του πολιτικού σχεδίου είναι η λεγόμενη κανονιστική πολυπολιτισμικότητα (κάτι εντελώς διαφορετικό από την ντεφάκτο πολυπολιτισμικότητα) και αποσκοπεί να παραγάγει εκ των άνω έναν νέο λαό, ένα ας πούμε «νέο κοινωνικό υποκείμενο» του οποίου το μελανσονικό Λαϊκό Μέτωπο θέλει να είναι η «πολιτική έκφραση». Σε αυτά τα χαρακτηριστικά συνίσταται η αστική «λαϊκότητα» του γαλλικού Λαϊκού Μετώπου, προς τα εκεί δείχνει εν πολλοίς ο Χάρης Δούκας (αν και αυτός «ψηφίζεται» στην περιφέρεια…), αλλά και ο εκπνέων συριζαϊσμός, όταν διαβεβαιώνει, έμπλεως «λαϊκότητας», ότι θέλει να αλλάξει το ΠΑΣΟΚ για να αλλάξει και τη χώρα.

Εδώ μέσα, βέβαια, ο καθένας βλέπει, και μπορεί να προκρίνει, ό,τι θέλει. Άλλος αριστερή, άλλος δεξιά σοσιαλδημοκρατία, άλλος νέο κέντρο και άλλος μακιγιαρισμένο νεοαριστερισμό. Ό,τι όμως και αν βλέπουμε, ό,τι και αν κρίνουμε ότι μας βολεύει κ.λπ., καλό θα ήταν να έχουμε μια στοιχειώδη, μίνιμουμ γνώση περί τίνος πρόκειται. Αν μη τι άλλο, για λόγους καθαρά «ωφελιμιστικούς», δηλαδή για να βολεύει ο καθένας με στοιχειώδη εντιμότητα προς τον εαυτό του τη δική του υπόθεση.   

       

Ανδρέας Πανταζόπουλος

Αναπληρωτής καθηγητής πολιτικών επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Πιο πρόσφατα βιβλία του: Λαϊκισμός και εκσυγχρονισμός, 1965-2004 (2011), Ο αριστερός εθνικολαϊκισμός 2008-2013 (2013), Εθνικολαϊκισμός και νεωτερικότητα στην Ελλάδα (2021), Η ταυτότητα της πολιτικής στη μεταπολεμική Ελλάδα (2022), Η πολιτική της αντιπροσώπευσης (2024).


Προσθήκη σχολίου

Όλα τα πεδία είναι υποχρεωτικά. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.