Τεύχος 163

Ανδρέας Κάλβος, Ιππίας, εισαγωγή - μετάφραση: Νάσος Βαγενάς, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2024, 142 σελ. 

Τον Μάρτιο του 2024 κυκλοφόρησε η ημιτελής ιταλική τραγωδία Ιππίας του Κάλβου, σε μετάφραση του Νάσου Βαγενά και με εισαγωγή του ίδιου. Η μετάφραση είναι εξαιρετική και η εισαγωγή είναι πρωτότυπη και πλούσια σε συνδυαστικές και διεισδυτικές ερμηνευτικές προτάσεις, που προϋποθέτουν μακρόχρονη και κυρίως σοβαρή φιλολογική έρευνα στο πεδίο της ιταλικής θεατρικής θεωρίας και δραματουργίας. Μεταξύ άλλων, ο Βαγενάς συνέδεσε το συνωμοτικό θέμα του Ιππία με τη συμμετοχή του Κάλβου στη μυστική εταιρεία των Καρμπονάρων κατά τη δεύτερη διαμονή του στη Φλωρεντία. Ποιος είναι ο Ιππίας του Κάλβου και πώς τον διαβάζει ο Βαγενάς; [ΤΒJ]

Κωνσταντίνος Δομηνίκ, Κακό ανήλιο. Διηγήματα, Ίκαρος, Αθήνα, Αθήνα 2024, 74 σελ.

Ιστορίες φόβου, τρόμου και κατάπληξης που μοιάζει να ξεκινούν από τη λαϊκή παράδοση της Πιερίας. Ο τρόμος, παρ’ όλα αυτά, με ηλεκτρικά μικρόφωνα που ουρλιάζουν, με κινητά τηλέφωνα που αφηνιάζουν και με προτεσταντικούς ναούς που  απειλούνται από λείψανα ορθόδοξων αγίων έχει αφήσει πίσω του διά παντός, και παρά το πρόσχημα των μύθων και των θρύλων, την οιαδήποτε λαογραφική ατζέντα.

Ο Νάσος Βαγενάς είναι μια πολυσχιδής προσωπικότητα των ελληνικών γραμμάτων: ποιητής, λογοτεχνικός κριτικός, φιλόλογος, θεωρητικός της λογοτεχνίας, πολιτισμικός κριτικός, πανεπιστημιακός καθηγητής της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (1980-1991) και της Θεωρίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από το 1992 ώς το 2012, οπότε αφυπηρέτησε ως ομότιμος. Στην ερώτηση που του υποβλήθηκε σε μια συνέντευξή του, αν υπάρχει κάποια από τις ιδιότητές του με την οποία προτιμά να αυτοπροσδιορίζεται περισσότερο, ο Βαγενάς απαντά ότι δηλώνει φιλόλογος. «Τα κείμενά μου τα υπογράφω μόνο με τ’ όνομά μου», απαντά. «Αν χρειάζεται  οπωσδήποτε να δηλώσω κάποια ιδιότητά μου τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια, όπως στις επιφυλλίδες μου στην εφημερίδα, εμφανίζομαι με τη βιοποριστική μου ιδιότητα,  αυτή του πανεπιστημιακού φιλολόγου. Θεωρώ αυτάρεσκο, αν όχι αστείο» συνεχίζει, «να αυτοπροσδιορίζεται δημοσίως κάποιος ως ποιητής. Την ιδιότητα του ποιητή δεν την απονέμει κάποιος στον εαυτό του αλλά οι άλλοι, οι επαρκείς αναγνώστες της ποίησης, και της λογοτεχνίας γενικότερα».

Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Ο πεθαμένος και η ανάσταση, τέταρτη έκδοση, Δόμος, Αθήνα 2025, 200 σελ.

Ένας απ’ τους πρώτους που προσπάθησε με τόλμη να γράψει στα ελληνικά λογοτεχνία με τον τρόπο του Προυστ είναι αναμφίβολα ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Μαρτυρεί γι’ αυτό περίτρανα το αριστούργημά του, Ο πεθαμένος και η ανάσταση, που ήταν πολλά χρόνια εκτός κυκλοφορίας αλλά επανεκδόθηκε το μήνα που μας πέρασε απ’ τις εκδόσεις Δόμος.

Μια θεολογική παρέμβαση αντιρρητική της διάσωσης των ευσεβιστικών προσχημάτων

Ο Μ. Καραγάτσης (Δημήτρης Ροδόπουλος, 1908-1960), ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες, κατατάσσεται στη «γενιά του ’30».  Η συνέντευξη του νεαρού, τότε, Μ. Καραγάτση στον Λουκά Δαράκη, που αναδημοσιεύεται παρακάτω, πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ηχώ της Ελλάδος (του Κωστή Μπαστιά), στις 12/5/1935. Αργότερα, ενταγμένη στη σειρά «Μεγάλη έρευνα μεταξύ των λογίων», η συνέντευξη αυτή μαζί με άλλες 33, προσωπικοτήτων της εποχής, εκδόθηκε το 1987 από τις εκδόσεις Φιλιππότη.

Hermann Broch, Τα μάγια, μετάφραση από τα γερμανικά: Σοφία Αυγερινού, Έρμα, Αθήνα 2024, 416 σελ.

Τα χρόνια του Μεσοπολέμου, σε μια ορεινή αγροτική κοινότητα, εμφανίζεται ένας παράξενος ξένος, ο Μάριους Ράτι. Με τα μυστικιστικά και ιδεοληπτικά κηρύγματά του για τη χαμένη ενότητα με τη φύση και τον συνάνθρωπο κατακτά τους κατοίκους – αλλά αυτά που φέρνει στη ζωή τους είναι ιδεοληψίες, μύθους και κατόπιν βία και χειραγώγηση. Ο αυστριακός συγγραφέας διαλέγεται με την ιστορία και εμβαθύνει σε φαινόμενα που έκαναν τους ανθρώπους να εμπιστευτούν ηγέτες όπως ο Χίτλερ και γράφει ένα μεγάλο μυθιστόρημα κατά της τυραννίας. [ΤΒJ]

Ιωάννα Καρυστιάνη, Κορνιζωμένοι. Μυθιστόρημα, Καστανιώτη, Αθήνα 2024, 277 σελ.

Η ελληνική επαρχία είναι συχνά σκληρή και ασυνάρτητη, σαν καθετί της να είναι μισοχωμένο μες στη γη, που τραγούδαγε και ο Σαββόπουλος. Στο νέο της βιβλίο, η Ιωάννα Καρυστιάνη στήνει μια πλοκή σε ένα φανταστικό χωριό της Θεσσαλίας, μοναδικό αλλά και αντιπροσωπευτικό της ελληνικής επαρχίας. Τοποθετεί σ’ αυτό συγκροτημένους χαρακτήρες και οργανώνει στο κοινωνικό πλαίσιό του μια ιστορία που την ορίζουν τα τραύματα και οι κρυμμένες επιθυμίες. Το σκηνικό της ζωής ενός κορνιζοποιού, που θα αναζητεί συνεχώς νόημα στα πράγματα, είναι έτοιμο. Και είναι γερή πεζογραφία.

Η ψυχολογία του Τέλλου Άγρα, όπως την παρουσιάζει ο Κλέων Παράσχος στη σελίδα 66 της Βιογραφίας του και τη σχολιάζει ο αναγνώστης του βιβλίου, Χαρίλαος Σακελλαριάδης, φιλόλογος και λαογράφος.

Λύντια Τρίχα, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Ο εμπνευστής του συνταγματικού κράτους, Πατάκη, Αθήνα 2024, 784 σελ.

Αν κάτι μαρτυρεί τις συνθήκες υπανάπτυξης μιας χώρας ή μιας περιοχής είναι ο χρόνος που απαιτεί μια μετακίνηση, ένα ταξίδι. Στην Ελλάδα της οθωμανικής κατάκτησης, μια κοντινή διαδρομή ήταν περιπέτεια. Η επιτακτική ανάγκη της εξέγερσης του 1821 όπως προκύπτει από το βιβλίο της Λύντιας Τρίχα για τον Μαυροκορδάτο.