Τεύχος 169

Ο Ευάγγελος Παπανούτσος (1900-1982) υπήρξε ένας μεταρρυθμιστής της εκπαίδευσης, που μεταξύ άλλων συνέβαλε στην καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας. Εργατικός και με πολλά βιβλία εκλαΐκευσης πτυχών της φιλοσοφίας και γνωριμίας με το έργο σημαντικών ελλήνων λογοτεχνών, ο Παπανούτσος ήταν αγαπημένος των εφημερίδων που επιδίωκαν μια συνέντευξη μαζί του. Μια τέτοια συνέντευξη, στη Μαίρη Παραπονιάρη, δημοσιευμένη στην εφημερίδα Ακρόπολις της 5ης Νοεμβρίου 1978 δημοσιεύεται παρακάτω:

Οι συμφωνίες του Αβραάμ που υπογράφτηκαν το 2020, μια από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες της πρώτης Διακυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ, είχαν πετύχει να δημιουργήσουν μια νέα δυναμική σταθερότητας και συνεργασίας μεταξύ του Ισραήλ και των χωρών της περιοχής (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν, αλλά και Μαρόκο, Σουδάν). Σε αυτή την κατεύθυνση κινούνταν και η Συμφωνία που είχαν επεξεργαστεί το Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία, η οποία και θα άλλαζε εκ νέου τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή, δημιουργώντας μια νέα συνθήκη απέναντι στον λεγόμενο «Άξονα της Αντίστασης», στην εχθροπαθή συμμαχία προθύμων του Ιράν, δηλαδή, στην οποία συμπεριλαμβάνονταν και η Χαμάς.

Και τότε ήρθε η τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023 που συγκλόνισε το Ισραήλ και τον κόσμο. Μια από τις άμεσες επιπτώσεις αυτής της μαύρης στιγμής ήταν η ακύρωση της συμφωνίας με τη Σαουδική Αραβία.

Εύη Βουτσινά, Γεύση ελληνική, Καστανιώτη, β΄ έκδοση Αθήνα 2007, τέσσερις τόμοι: 162 σελ. + 154 σελ. + 154 σελ. + 142 σελ.

Γεννημένη στη Λευκάδα το 1950, η Εύη Boυτσινά ασχολήθηκε αργά με τη μαγειρική, και έβγαλε το πρώτο της βιβλίο για το ψωμί το 1995. Ο τρόπος της ήταν απλός: αναζητούσε στα χωριά της Ελλάδας παραδοσιακές συνταγές που γίνονταν με φρέσκες πρώτες ύλες και τις πρότεινε ως πρόταση υγιεινής και νόστιμης διατροφής. Η συγκρότησή της και η στάση της απέναντι στο φαγητό την ανέδειξαν πολύ σύντομα. Και η περιπλάνησή της στην ελληνική ύπαιθρο την έφερε μέχρι το Ψάρι Γορτυνίας, συνδιοργανώτρια μιας πετυχημένης γαστριμαργικής γιορτής για τις «Νοστιμιές των γιαγιάδων». [ΤΒJ]

Δημήτρης Καράμπελας, Το πνεύμα και το τέρας. Δοκίμιο, Δώμα, Αθήνα 2025, 174 σελ.

Διαβάζοντας το Πνεύμα και το τέρας, δεν μπορείς να μη θαυμάσεις την εξαιρετική γραφή του Δημήτρη Καράμπελα, ενός απ’ τους καλλιεπέστερους δοκιμιογράφους μας. Ο λόγος του Καράμπελα είναι, χωρίς υπερβολή, σαγηνευτικός. Παρασύρει τον αναγνώστη σ’ έναν πυκνό λυρικό στοχασμό για το πνευματικό, για τη σφαίρα εκείνη που μετέχει εξίσου στην αιώνια αλήθεια όσο και στην παροδική ζωή, στο υπερβατικό όσο και στο σαρκικό, στο ιδεατό όσο και στο υλικό. Ο στοχασμός αυτός όμως δεν είναι απλώς καλολογική άσκηση, αλλά συνομιλεί με τα πιο πρόσφατα ρεύματα της θεωρίας, αρθρώνοντας τελικά με τόλμη μια πρωτότυπη φιλοσοφική αντίληψη.

Από εδώ και πέρα, οι Εβραίοι μοιάζουν απροστάτευτοι από τη μνήμη της Σοά, παράγοντα ενοχής αλλά και ενσυναίσθησης. Νέες κατηγορίες κατά των Εβραίων προστίθενται στις παλαιές. Οι διαπιστώσεις και η έκφραση ανησυχιών διαδέχονται η μία την άλλη, συνοδευόμενες από αγανάκτηση και οργή. Αλλά δεν αναρωτιόμαστε πλέον για τις συνθήκες ανάδυσης αυτού του κύματος του αντιεβραϊκού μίσους, για τις πολλαπλές αφετηρίες του, τις διαφορετικές διαστάσεις του, για τις ποικίλες λειτουργίες του, για τα αποτελέσματά του στην πολιτική και πολιτισμική ζωή των δημοκρατικών εθνών. Όπως και να ’χει, πάντως, κρίνοντας από τις στάσεις έναντι των Εβραίων στην παρούσα κατάσταση του κόσμου, φαίνεται ότι περάσαμε από την «εποχή της περιφρόνησης» στην εποχή του μίσους. Ενός μίσους υψηλής έντασης, μίσους λυσσώδους, διακριτού από το συνηθισμένο μίσος, το οποίο δεν διστάζει να προσφεύγει σε μύθους ή ιδεολογικοποιημένα φαντάσματα για να εξαπολύσει τις πιο φανταστικές κατηγορίες τις οποίες πιστεύουν όλο και περισσότεροι εχθροί των Εβραίων. Κυρίως, όμως, ενός μίσους χωρίς γιατί, ενός μίσους το οποίο θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε οντολογικό. Οι Εβραίοι εισήλθαν στην εποχή της τρωτότητάς τους. 

László Krasznahorkai,  Το τανγκό του Σατανά. Νουβέλα, μετάφραση από τα γαλλικά: Ιωάννα Αβραμίδου (πρωτότυπη γλώσσα: ουγγρικά), Πόλις, Αθήνα 2018, 432 σελ.

László Krasznahorkai, Η μελαγχολία της αντίστασης. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα γαλλικά: Ιωάννα Αβραμίδου (πρωτότυπη γλώσσα: ουγγρικά), Πόλις, Αθήνα 2016, 416 σελ.

László Krasznahorkai, Πόλεμος και πόλεμος, μετάφραση από τα γαλλικά: Ιωάννα Αβραμίδου (πρωτότυπη γλώσσα: ουγγρικά), Πόλις, Αθήνα 2015, 376 σελ.

23 χρόνια μετά τη βράβευση με το Νόμπελ ενός εκπροσώπου της στρατοπεδικής λογοτεχνίας, του υπέροχου Ίμρε Κέρτες, το βραβείο απονέμεται εκ νέου σε έναν άλλο εκπρόσωπο της μεγάλης παράδοσης της ουγγρικής μυθοπλασίας και της μοναχικής αυτής γλώσσας: τον Λάσλο Κρασναχορκάι. Η γραφή του είναι δύσκολη, μακροπερίοδη και πολύσημη. Αλλά εμμένοντας στη λεπτομέρεια, στον εσωτερικό ρυθμό και στον αναπαλμό της πρότασης, στις πολυσημίες και στα ρητορικά σχήματα, στα υφέρποντα ερωτήματα, κατασκευάζει ένα προσωπικό ύφος, μέσω του οποίου αναδεικνύει τα σκοτεινά και ζοφερά θέματά του.

Ο ποιητής Τάσος Γαλάτης υπήρξε ένα από τους αγαπημένους, τους καλύτερους φίλους μου από το 1980 περίπου μέχρι σήμερα. Η ποίησή του, εμπνευσμένη από την αρχαία ελληνική μυθολογία, διαπνέεται από μια παράδοξη παραδοχή: της ήττας του ανθρώπου σε έναν κόσμο περιστοιχισμένο από δυνάμεις με τις οποίες είναι αδύνατον να αναμετρηθείς στα ίσα. Πέθανε στα 87 του – και το ξέρω ότι είναι φτωχός ο πικρός αποχαιρετισμός που ακολουθεί…

Πλάτων, Πολιτικός, εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Στέφανος Δημητρίου, επιμ. Αναστασία Καραστάθη, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2024, σ. 427.

Η πολιτική είναι μια τέχνη «επιμελητική», για την οποία ο πολιτικός άνδρας πρέπει να έχει εξασφαλίσει τη συγκατάθεση της κοινότητας αλλά και να γνωρίζει τις τεχνικές της ύφανσης μεταξύ όμοιων και ανόμοιων στοιχείων, τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου βίου. Πρέπει να συνοδεύεται από ορθή κρίση, μετριοπάθεια αλλά και με τον συνυπολογισμό της συγκυρίας. Ο Πολιτικός του Πλάτωνα είναι, επομένως, σύμφωνα και με την προσέγγιση του Στέφανου Δημητρίου, μια άσκηση γύρω από την αυτονομία της πολιτικής σκέψης και πράξης.^[1]

Τάσος Γιαννίτσης, Ελλάδα, 1953–2024. Χρόνος και Πολιτική Οικονομία, Πατάκη, Αθήνα 2025, 398 σελ.

Πώς από την περίοδο της ραγδαίας εκβιομηχάνισης μετά τον πόλεμο η χώρα οδηγήθηκε στη χρεοκοπία και στην οικονομική επιτήρηση. Πού και γιατί το κράτος ήταν ανακόλουθο. Γιατί η Ελλάδα δεν μπόρεσε να επωφεληθεί από την ένταξή της στον σκληρό πυρήνα της Ευρώπης; Γιατί ακόμα και σήμερα υπάρχουν διαρθρωτικές υστερήσεις που βάζουν εμπόδια στην πορεία μας. Στο νέο βιβλίο του Τάσου Γιαννίτση αποτιμάται μια πορεία όχι και τόσο αισιόδοξη, ενώ εκφράζεται αβεβαιότητα και για το εθνικό μας μέλλον.

Τάσος Γιαννίτσης, Ελλάδα, 1953-2024. Χρόνος και Πολιτική Οικονομία, Πατάκη, Αθήνα 2025, 400 σελ. 

«Το στοίχημα μιας αλλαγής υποδείγματος (διακυβέρνησης ή παραγωγικού συστήματος) είναι μια πολιτικά και κοινωνικά σισύφεια διαδικασία», γράφει απαισιόδοξος για την πορεία της χώρας ο Τάσος Γιαννίτσης, κλείνοντας το νέο βιβλίο του. Τονίζει μάλιστα ότι δεν αρκεί να δηλώνεις μεταρρυθμιστής για να είσαι κιόλας. Άλλωστε, όροι όπως «μεταρρύθμιση», «εκσυγχρονισμός», «ευρωπαϊστής» και άλλοι συναφείς αποτελούν αφηρημένες έννοιες, δεν είναι παρά ένα λεκτικό κέλυφος, χωρίς συγκεκριμένο περιεχόμενο – αν δεν δώσει αυτό το περιεχόμενο η συστηματική πολιτική μεταρρυθμιστική προσπάθεια, που συναντά πολλές δυσκολίες.  [ΤΒJ]