Παρεμβάσεις

Σαν σήμερα, πριν από έναν ακριβώς χρόνο, πέθανε ο Έλληνας Ευρωπαίος αριστερός Γιώργος Γλυνός, που εργάστηκε όσο ελάχιστοι για την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας. Ο φίλος και συνεργάτης του Αντώνης Τριφύλλης τον είχε αποχαιρετίσει από τις σελίδες του χάρτινου Books' Journal με το παρακάτω κείμενο.  

Θα μας λείψει. Θα λείψει απ’ την παρέα του Βοξ των Εξαρχείων, όσων μετά την επιστροφή του από τις Βρυξέλλες βρισκόμασταν και σχολιάζαμε: για τη ζωή στην Ελλάδα, για τη φύση της κρίσης, για την πορεία της Ευρώπης, για τις αδυναμίες μας.

Θα μας λείψει. Θα λείψει τα βράδια απ’ την ευρύχωρη και φιλόξενη «μπουάτ» στο λόφο. Παρέες παλιές από τη φυλακή, από τις οργανώσεις, από τις Βρυξέλλες, από τους χώρους δουλειάς. Κι είχε δουλέψει στην Τράπεζα της Ελλάδας, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο ΕΛΙΑΜΕΠ, σε γραφεία  επιτρόπων, σε γραφεία πρωθυπουργών...

Θα μας λείψει.  Θα λείψει το πιάνο, το πάθος για τον Μάνο Χατζιδάκι. Το τελευταίο τραγούδι που διάλεξε η Γιάννα. Η τρυφερότητα για τον Άκη Πάνου, τη μουσική και τη φωνή του. Και την τραγική ζωή του (Θα πεθά- που θα πεθά-).

Θα μας λείψει. Θα λείψει απ’ την ενημέρωση, απ’ τις εφημερίδες. Πόσες φορές κορυφαίοι δημοσιογράφοι, από εφημερίδες, στα δύσκολα, κατέφευγαν στις στέρεες γνώσεις του, στις εύστοχες παρατηρήσεις του. Στον τρόπο με τον οποίο ξετρύπωνε τον πυρήνα. Στον τρόπο με τον οποίο φώτιζε την επόμενη μέρα.  Θα λείψει απ’ την τηλεόραση και το ραδιόφωνο της Ελλάδας, της Γερμανίας, των γαλλόφωνων. Να δώσει κουράγιο, με χιούμορ και πάθος – πάθος για την Ελλάδα, πάθος για την Ευρώπη.

Και πάντα πάθος για το τσιγάρο…

«Το κείμενο αυτό αφιερώνεται στη μνήμη του Δάκη, του Τάκη και του Αντώνη, “που με τσιγάρο έφυγαν στα χείλη”, αλλά και στον εξάδελφο που το έκοψε πριν 15 χρόνια και σήμερα είναι μια χαρά», γράφει στο βιβλιαράκι του, Αυτοβιογραφία 1959-2009: μισόν αιώνα καπνιστής (Μεταμεσονύχτιες Εκδόσεις, Αθήνα 2009, 24 σελ.). Δεν πρόλαβε να το κόψει.

Θα μας λείψει. Αυτός και το κουσούρι του να είναι αριστερός και να πιστεύει στην Ενωμένη Ευρώπη. Να είναι αριστερός και να γράφει  στη Γαλέρα, στο Βήμα, στην Καθημερινή για το ευρώ και τους μύθους που έπλαθαν γύρω του οι αμαθείς. Για την πτώχευση και τη δραχμή. Έτρεμε και αγωνιούσε. Όχι για τον ίδιο. Ο ίδιος ήξερε. Αλλά για τη χώρα του, για τα παιδιά της και τα παιδιά του και τα εγγόνια του. Να είναι αριστερός, κάτοικος από επιλογή στα Εξάρχεια. Καπνιστής και σεβαστός από όλους, που μεταξύ τους ήσαν και αντίπαλοι. Στην πολιτική, στη δημοσιογραφία, στη γραφειοκρατία.

Σ’ αυτόν δεν έπιαναν οι ρετσινιές – «δεξιός-αριστερός», «ευρωπαϊστής» και άλλα κλισέ της καθ’ ημάς Ανατολής. Αυτός ξεφλούδιζε τον καρπό και αποκάλυπτε τον πυρήνα. Τον μελετούσε, τον περιέγραφε, κι ύστερα προχωρούσε φωτίζοντας το μέλλον. Οι φούσκες έσκαγαν γύρω του, χωρίς να τον αγγίζουν.

Τι ήταν λοιπόν ο Γιώργος Γλυνός; Ποιος ήταν ο πυρήνας του; Πώς τον άκουγαν σαν μαθητούδια δεξιοί και αριστεροί, αναρχικοί και φιλελεύθεροι, χωρίς να τον διακόπτουν. Οι δημοσιογράφοι, εμφανώς γοητευμένοι, τον καλούσαν να ξαναπάει στην εκπομπή τους. Πόσες φορές δεν άκουσα να λένε «Πού ήταν κρυμμένος ο κύριος που τα λέει τόσο καθαρά, και κατανοητά». Για μήνες σχεδόν μόνος περιέγραφε την πραγματικότητα της κρίσης. Μιλούσε για τις δικές μας ευθύνες όταν οι άλλοι διάλεγαν τον εύκολο δρόμο της καταγγελίας. Αυτός,  ο θαρραλέος, μίλαγε για διάλογο. Αυτός, ο εξτρεμιστής, επέλεγε τη συνεννόηση. Και βήμα βήμα, βλέπαμε να βγαίνει αληθινός στις προβλέψεις του.

Ήταν δογματικός ή ρεβιζιονιστής; Πολιτικός ή τεχνοκράτης; Σκληρός ευρωκράτης ή συναισθηματικός Εξαρχειώτης; Χαβαλές ή βαρύς διανοούμενος; Οικονομολόγος ή παραμυθάς; Αλήθεια, πώς κατάφερνε τα πιο πολύπλοκα οικονομικά, πολιτικά ή ιδεολογικά ζητήματα να τα μετατρέπει σε παραμύθια που αιχμαλωτίζουν;

Και πώς κατάφερνε να αλλάζει μένοντας ίδιος σταθερά, ανιδιοτελής, σκληρός και ανεκτικός ταυτόχρονα;

Η λέξη που μου έρχεται αυθόρμητα προκειμένου να τον προσδιορίσω είναι η λέξη «αρμονία».  Γιατί άραγε;

Τα δάχτυλά του ήταν τα ίδια όταν έστριβε το τσιγάρο, όταν έγραφε ένα πύρινο κείμενο, όταν δούλευε μια μελέτη για την οικονομία ή μια ομιλία για πολιτικούς. Όταν έβαζε φωτιά στο φυτίλι κι όταν χάιδευε τα εγγόνια του. Όταν καθόταν στο πιάνο. Όταν κουμαντάριζε το σερφ στα νερά των Κυθήρων, στο Πόρτο Ράφτη και αλλού.

Πριν τέσσερα χρόνια φτιάξαμε ένα μπλογκ (http://strongeuro.blogspot.gr). Με παιδιάστικη σοβαρότητα ρωτούσε: «Μα τι κάνεις, και ποίηση, και πολιτική, και μουσική, και επιστήμη;» Όταν μετά τη διάγνωση της αρρώστειας του ζήτησα να κάνουμε ένα βίντεο για να τον θυμόμαστε όταν πεθάνει, γέλασε, συμφώνησε, απομάκρυνε από τη σκηνή τα τσιγάρα και το ουίσκι και άρχισε να μιλάει για την κρίση, για το μέλλον, για την Αριστερά, για την Ευρώπη. Και τέλειωσε με δυο τραγούδια στο πιάνο. Θεοδωράκη και Άκη Πάνου. Του ζήτησα να παίξει και να τραγουδήσει Χατζιδάκι. Αρνήθηκε. Αυτόν, δεν τολμώ...»

Ο Γλυνός είχε χίλιες ζωές. Πώς τα κατάφερνε να είναι παρών σε όλες; «Τα παραλές, υπερβάλλεις», θα έλεγε αν διάβαζε αυτό το κείμενο. Μα βέβαια τα παραλέω. Γιατί  ήσουν κυνικός και τρυφερός. Με χιούμορ και καυστικότητα. Και αυτοσαρκασμό. Τάχα όλα αυτά μαζί είναι αρμονία;

Τελευταίες ημέρες. Η Γιάννα κι ο Βασίλης και η Μάρθα πάντα πλάι. Είμαστε οι δυο μας. Προσπάθησα να επαναφέρω αγαπημένα του θέματα. Δεν επικοινωνούσε πια παρά σπάνια. Αμηχανία. Κοίταγε αλλού. Δεν αντιδρούσε. Πιάνω την κιθάρα. Μερικές αμήχανες συγχορδίες. «Κοιμήσoυ  Περσεφόνη…». Άρχισε να κρατάει το ρυθμό με το πόδι…

Masha Gessen, Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο άνθρωπος δίχως πρόσωπο, μετάφραση από τα αγγλικά: Τιτίνα Σπερελάκη, Πατάκη,  385 σελ.

To σύστημα Πούτιν είναι αυταρχικό, καταπιεστικό, περιφρονεί τα στοιχειώδη δικαιώματα και χειραγωγεί το κράτος δικαίου. Η βιογραφία του εκ νέου προέδρου της Ρωσίας από τη Μάσα Γκέσεν συνθέτει τα απεχθή χαρακτηριστικά ενός πολιτικού που, αν και πασχίζει να πείσει για την πίστη του στη δημοκρατία, στην πραγματικότητα συμπεριφέρεται σαν δικτάτορας της Μέσης Ανατολής – ή σαν κάπο μιας καλά οργανωμένης μαφίας. Αναδημοσίευση από το Τεύχος 23.

Nikolaus Blome, Angela Merkel. Die Zauder-Künstlerin, Pantheon Verlag, Muenchen 2013, 206 σελ.

Ralf Georg Reuth, Guenther Lachmann,Das erste Leben der Angela M., Piper Verlag, Muenchen 2013, 336 σελ.

Stefan Kornelius, Angela Merkel: Die Kanzlerin und ihre Welt, Hoffman und Campe, Hamburg 2013, 283 σελ.

Gertrud Hoehler, Die Patin. Wie Angela Merkel Deutschland umbaut, Orell Fuessli Verlag, Zuerich 2012, 296 σελ.

Evelyn Roll, Die Erste. Angela Merkels Weg zur Macht, Reinbeck,Hamburg 2005, 396 σελ.

Από το Τεμπλίν της Ανατολικής Γερμανίας μέχρι την καγκελαρία της ενωμένης και ισχυρής Γερμανίας του 21ου αιώνα μεσολάβησαν πολλές περιπέτειες. Πώς η κόρη λουθηρανού ιερωμένου έφτασε να καθορίζει τη μοίρα της ενιαίας Ευρώπης; Ποια είναι η στρατηγική της, πώς καθορίζονται σημαντικές επιλογές της από τα λάθη της; Λίγες μέρες πριν τις γερμανικές εκλογές του Σεπτεμβρίου 2013, ας μάθουμε τα πάντα για την Άνγκελα Μέρκελ, χάρη στις τέσσερις βιογραφίες της που κυκλοφόρησαν φέτος στη Γερμανία – αλλά και σε μια παλαιότερη που ο χρόνος δικαίωσε τα αναλυτικά συμπεράσματά της. [TBJ]

Έρχεται κάποια στιγμή, που το παιδί γίνεται γονιός του γονιού του, ο γιος, πατέρας του πατέρα του· κάποια στιγμή που τούτη η αμφίθυμη σχέση, αδιάκοπα ταλαντευόμενη ανάμεσα στο μίσος (ο γιος επιζητεί να εκτοπίσει τον πατέρα-εξουσιαστή/ανταγωνιστή) και την τρυφερότητα, γέρνει οριστικά προς την πλευρά της τελευταίας. Και τότε, όλη η σκέψη που έχει επενδυθεί στη διερεύνηση της σχέσης πατέρα-γιου –στους μύθους, στις θρησκείες, στην ψυχανάλυση– παραμερίζει, για να αναδυθεί εκείνο το βαρύ συναίσθημα, μια αγάπη που δακρύζει προκαταβολικά μπροστά στον φόβο της απώλειας. «Ήρωας είναι εκείνος που εναντιώνεται με θάρρος στον πατέρα του και τελικά τον νικά», έγραψε ο Φρόυντ. «Ήρωας είναι ο γιος που σώζει τον πατέρα», αντιτείνουν τα παραμύθια . «Λέω να γίνω πατέρας του πατέρα μου,/ ένας πατέρας που του έτυχε/ σιωπηλό και δύστροπο παιδί,/ και να του πω μια ιστορία/ για να τον πάρει ο ύπνος», γράφει ο Μιχάλης Γκανάς στην Χριστουγεννιάτικη ιστορία του. Η ενσυναίσθηση βρίσκεται πέρα από την εναντίωση: στο τέρμα της μακράς αντιδικίας πατέρα-γιου αχνοφέγγει η αμοιβαία συγγνώμη.

Ο Χρήστος Γιανναράς, η Ελλάδα, το Μνημόνιο και το Κοινωνικό Συμβόλαιο.

Ο πολύς απλοϊκός κόσμος –και δυστυχώς όχι μόνον αυτός– συνήθως χάσκει ενεός μπροστά σε κείνες τις φράσεις των προβεβλημένων πνευματικών ταγών του, τις οποίες κατανοεί λιγότερο: «για να μην τις καταλαβαίνω, ποιος ξέρει τι απύθμενα βάθη σκέψης κρύβουν»!

Προτεραιότητες, αβεβαιότητες, προοπτικές

Η κρίση που πέρασε το ευρώ και η Ευρώπη μετά το 2007, και που ακόμα δεν έχει κλείσει τον κύκλο της, εκφράζει το μέγεθος της ανευθυνότητας των οραματιστών του ενιαίου νομίσματος. Όχι ότι το όραμα ήταν λάθος. Όμως, πολλά λάθη έγιναν στον τρόπο υλοποίησης και διαχείρισης του εγχειρήματος στην εύκολη πρώτη δεκαετία, αλλά και στα χρόνια της κρίσης.  Οι οραματιστές κάθε φορά έχουν σημαντική ευθύνη για το όραμά τους. Το ίδιο και οι κληρονόμοι των οραματιστών. Όμως, κάθε φορά, το λάθος των οραμάτων το πληρώνουν οι πιο αδύναμοι κρίκοι μιας ομάδας χωρών ή ευρύτερα τμήματα της κοινωνίας στο εσωτερικό μιας χώρας. Τα πιο εύπιστα και τα πιο αδύναμα.

Η κοινωνία πολιτών είναι μια έννοια που παίζει κεντρικό ρόλο σήμερα και στο επίπεδο του θεωρητικού λόγου και σε αυτό της πολιτικής πρακτικής. Και στα δύο επίπεδα υπάρχουν και υποστηρικτές και επικριτές. Αυτό που συνήθως κάνει τη διαμάχη πάνω σε αυτή την έννοια μη παραγωγική είναι πως δεν λαμβάνεται υπ’ όψη ότι ο όρος κοινωνία πολιτών (ΚΠ), όπως όλοι οι βασικοί όροι στις κοινωνικές επιστήμες, είναι πολυσημικός. Έχει δηλαδή διαφορετικό νόημα ανάλογα με το πλαίσιο των προβληματισμών και των διαμαχών με τις οποίες συνδέεται. Αν το πλαίσιο και οι διάφορες εννοιολογήσεις που απορρέουν απ’ αυτό αγνοηθούν, τότε η ΚΠ μετατρέπεται σε «ουσία» που παραμένει αμετάβλητη ανεξαρτήτως τόπου και χρόνου, ανεξαρτήτως του πώς χρησιμοιείται για την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων. Σ’ αυτή την περίπτωση έχουμε «διάλογο κωφών», ένα διάλογο όπου ο ένας δεν καταλαβαίνει ή καταλαβαίνει λάθος τί λέει ο άλλος.

Η Ευρώπη σε σταυροδρόμι

Τα κύρια σημεία αυτού του κειμένου εκφωνήθηκαν στην εκδήλωση με θέμα Η άνοδος (;) της Ακροδεξιάς και η τύχη του ευρωπαϊκού οράματος: ο αγώνας για τη δημοκρατία στη σκοτεινή ήπειρο, που έγινε στη Λευκωσία στις 24 Φεβρουαρίου 2014 οργανωμένη από την Πρωτοβουλία Μένουμε Ευρώπη και το Εγκώμιο Πολιτιστικό Κέντρο.

Εν όψει ευρωεκλογών, παραφράζοντας τον Κάρολο Μαρξ, ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη, το φάντασμα του λαϊκισμού και της ακροδεξιάς.

Τα νούμερα στους τάφους αταύτιστων μεταναστών, στο νεκροταφείο Μυτιλήνης

Ο Ν^o 4 γεννήθηκε στο Αφγανιστάν και πέθανε στην Ελλάδα το 2007. Ο Ν^o3 γεννήθηκε επίσης στο Αφγανιστάν και πέθανε στην Ελλάδα το 2008. Ο Ν^o11 πέθανε στην Ελλάδα το 2013, αλλά δεν ξέρουμε πού γεννήθηκε. Δεν ξέρουμε επίσης την οικογενειακή του κατάσταση, αν είχε σύζυγο, γονείς και παιδιά εν ζωή, αν η σύζυγος γνωρίζει ότι είναι χήρα, αν μπορεί, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία του τόπου διαμονής της, να ξαναπαντρευτεί, αν δικαιούται, αυτή και τα παιδιά της, επίδομα χηρείας ή άλλα οικονομικά βοηθήματα.

Εχει απόλυτα δίκιο ο Παναγιώτης Δημητράς. Είναι αδιανόητο να γίνεται συζήτηση σήμερα πια για τη Συνθήκη της λωζάννης και το δικαίωμα που δίνει στη μειονότητα της Θράκης στη γλώσσα της και την ίδια στιγμή να απαγορεύεται σε ένα μέλος της να κάνει χρήση της σε ένα επιστημονικό συνέδριο. 

Διαστάσεις, προβλήματα και μια πρόκληση για τους Προοδευτικούς

Η ανάγκη για αλληλεγγύη και δικαιοσύνη ανάμεσα στις γενιές επανέρχεται στον επιστημονικό και πολιτικό διάλογο όσο οι ευρωπαϊκές κοινωνίες γερνούν και οι οικονομίες τους επιβραδύνονται. Η απόρριψη του ντετερμινισμού και η πεποίθηση ότι μπορούμε να επηρεάσουμε το μέλλον, οι σοβαρές ενδείξεις ότι οι μελλοντικές γενιές δεν θα ζήσουν απαραίτητα σε έναν καλύτερο κόσμο, η μείωση φυσικών και οικονομικών πόρων, η χειροτέρευση δημόσιων αγαθών, υπηρεσιών και δικαιωμάτων, αναβαθμίζουν τη σημασία της διαγενεακής ατζέντας και την εντάσσουν στην ευρύτερη πολιτική συζήτηση.

Ποιος ήταν ο ηγέτης της Βενεζουέλας, που πέθανε στις 5 Μαρτίου 2013, και τι αντιπροσώπευε το καθεστώς του

Τον καιρό της μετάβασης του Ούγο Τσάβες από το τραχύ προφίλ του πραξικοπηματία αξιωματικού στο επίσημο στάτους του υποψήφιου προέδρου, με σημαντικό λαϊκό έρεισμα στα πλήθη που είχαν δίκαια μπουχτίσει από τη σήψη του ολιγαρχικού νεοαποικιακού μοντέλου το οποίο κυβερνούσε τη χώρα του Σιμόν Μπολίβαρ για δεκαετίες, ο νομπελίστας συγγραφέας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ταξίδεψε μαζί του ανά την εκπάγλου φυσικής καλλονής Βενεζουέλα, συζητώντας και παρατηρώντας τον επί το έργον της προεκλογικής καμπάνιας, η οποία στη Λατινική Αμερική περιλαμβάνει από διαγωνισμούς ομορφιάς μέχρι πολύχρωμες ορχήστρες σάλσα. Στην κατακλείδα του κειμένου που δημοσίευσε, στη συνέχεια, στο κολομβιάνικο περιοδικό Cambio, επιχειρώντας να ερμηνεύσει το «φαινόμενο Τσάβες» εν τη γενέσει του, ο οξυδερκής Μάρκες έγραψε: